Kiedy KTG jest złe? Jak interpretować zapis na monitorze?

Badanie KTG w ciąży – na czym polega?

KTG to inaczej kardiografia, która oznacza równoczesną rejestrację czynności serca płodu (Fetal Heart Rate – FHR) oraz czynności skurczowej ze strony macicy ciężarnej. Badanie umożliwia w bezinwazyjny sposób monitorować stan dziecka oraz skurcze.

Na czym polega badanie KTG? Na brzuchu ciężarnej mocowane są za pomocą pasów dwie specjalne głowice (uprzednio brzuch jest smarowany żelem do USG), które pozwalają rejestrować czynność skurczową macicy i czynność serca płodu. W efekcie na ekranie monitora pojawia się zapis KTG, z reguły na bieżąco drukowany.

W przypadku, gdy ciąża jest prawidłowa, KTG wykonuje się dopiero w terminie porodu, czyli od 40. tygodnia ciąży. Jeśli ciąża przebiega z powikłaniami, należy wykonywać KTG wcześniej. Np. gdy stwierdzono cukrzycę ciążową czy nadciśnienie, KTG powinno się wykonywać regularnie od 36. tygodnia ciąży (przynajmniej raz w tygodniu).

Badanie KTG wykonuje się również w sytuacji, gdy mamy podejrzenia co do powikłań w ciąży i udajemy się na Położniczą Izbę Przyjęć (np. nie odczuwamy prawidłowo ruchów dziecka). Ponadto KTG jest standardem przy przyjęciu kobiety ciężarnej do szpitala z powodu rozpoczynającego się porodu.

Badanie KTG trwa z reguły 30-60 minut. W trakcie porodu natomiast (lub w innych szczególnych sytuacjach) wykonuje się KTG niemal aż do momentu urodzenia dziecka.

KTG jest bezbolesne, nie szkodzi dziecku ani ciężarnej, jest nieinwazyjne. Teoretycznie nie wymaga także żadnych przygotowań, ale dobrze, aby dziecko podczas KTG było aktywne, by aparat mógł zarejestrować prawidłowo czynność serca, także położne polecają, aby na 10 minut przed badaniem zjeść mały posiłek albo odrobinę słodkości (oczywiście jeśli cierpimy na cukrzycę ciążową nie powinno się sięgać po produkty o wysokim indeksie glikemicznym, także słodkości są zakazane), ponieważ wpłynie to delikatnie na pobudzenie Malucha i badanie przebiegnie wówczas szybciej. Innym sposobem jest łagodna aktywność fizyczna przed badaniem – np. podnoszenie i opuszczanie nogi. Niektóre mamy dotykają brzucha i mówią do niego, co również może zachęcić Malucha do pobudki i aktywności podczas badania.

Jakie są normy KTG?

Prawidłowy wynik KTG oznacza, że czynność serca dziecka oraz czynność skurczowa macicy są w normie. Co to oznacza? Za normę dla czynności serca dziecka w badaniu KTG uznaje się wynik między 110-160 uderzeń na minutę i nazywamy to normokardią. Jeżeli serce dziecka bije częściej niż 160 razy na minutę, mamy do czynienia z tachykardią (przyczyn jest wiele, m.in. palenie papierosów w ciąży przez matkę, stres u matki, gorączka u matki, infekcja rozwijająca się u płodu czy niedokrwistość, brak odpowiedniego dotlenienia płodu). Jeśli natomiast czynność serca jest mniejsza niż 110 uderzeń na minutę, mamy do czynienia z bradykardią (jej przyczyną jest niedotlenienie płodu, pobudzenie nerwu błędnego przy wstawianiu się główki, owinięcie płodu pępowiną, hipoglikemia lub zbyt niskie ciśnienie u matki, niewydolność łożyska, zbyt silne skurcze macicy).

Jak wygląda prawidłowe, a jak złe KTG?

Zastanawiacie się zapewne, jak wygląda na monitorze złe KTG? Co oznaczają wykresy na wydruku? Kiedy wykres wskazuje na komplikacje? Kochane Mamy, zwróćcie przede wszystkim uwagę na to, jak wygląda prawidłowy zapis KTG:

Jak widać, na wynik składają się dwa zapisy. Jeden odpowiada za czynność serca dziecka (linia znajdująca się wyżej), a drugi – za czynność skurczową macicy (linia znajdująca się niżej). Prawidłowy zapis KTG jest wtedy, gdy czynność serca mieści się między 110-160 uderzeń na minutę, a wyższe lub niższe wartości oznaczają nieprawidłowości, czyli złe KTG. Prawidłowy odczyt tego parametru to jeden z najważniejszych elementów diagnostyki przedporodowej.

Interpretacja KTG powinna uwzględniać także czynność skurczową macicy. Złe KTG może być stwierdzone np. wtedy, gdy obserwuje się regularne skurcze porodowe o dużym nasileniu.

Jeśli KTG jest złe, personel medyczny z pewnością pogłębi diagnostykę, a może nawet zdecyduje o cięciu cesarskim – gdy np. jest podejrzenie zagrożenia życia dziecka w wyniku owinięcia pępowiną czy infekcji. Podobnie ciążę należy zakończyć cięciem cesarskim, jeśli w trakcie porodu zapis KTG będzie wskazywał na tachykardię lub bradykardię.

Złe KTG, czyli jakie? Ważne pojęcia medyczne, które warto poznać

Jeśli KTG jest złe, zapewne usłyszysz od położnej lub lekarza jeden z terminów medycznych służących do opisu badania kardiograficznego. Warto poznać podstawowe pojęcia, aby wiedzieć, z czym mamy do czynienia w razie komplikacji. Lekarz może opisać złe KTG na podstawie występowania np. akceleracji, częstości podstawowej, deceleracji, oscylacji. Może również mówić o np. skali Fishera, teście niestresowym czy konieczności wykonania testu oksytocynowego. Co oznaczają te wszystkie określenia? Zobaczcie poniżej.

1. Akceleracje

Akceleracje oznaczają krótkotrwałe przyspieszenie akcji serca płodu podczas badania KTG. Akceleracje są naturalne, jeśli dziecko się rusza – świadczą z reguły o tym, że Maluch ma się dobrze i otrzymuje odpowiednią ilość tlenu.

2. Częstość podstawowa

To częstotliwość akcji serca dziecka informująca nas o liczbie uderzeń serca płodu w ciągu minuty. Akcja ta jest rejestrowana na zapisie KTG trwającym przynajmniej 10 minut. W ramach częstości podstawowej wyróżnia się:

• normokardię – akcja serca dziecka jest w normie, czyli na poziomie 110-160 uderzeń na minutę,

• bradykardia – akcja serca dziecka wynosi mniej niż 110 uderzeń na minutę (oznacza to złe KTG i informuje o nieprawidłowościach, np. niedotlenieniu płodu),

• tachykardia – akcja serca dziecka wynosi więcej niż 160 uderzeń na minutę (oznacza to złe KTG i informuje o nieprawidłowościach, np. zakażeniu wewnątrzmacicznym).

3. Deceleracja

Deceleracja oznacza krótkotrwałe spowolnienie czynności serca dziecka. Wśród deceleracji wyróżnia się:

• deceleracje wczesne – stwierdza się je w sytuacji, gdy częstość serca dziecka zwalnia podczas najsilniejszego skurczu,

• deceleracje późne – stwierdzane są w momencie, gdy czynność serca jest spowolniona zaraz po tym, jak ustąpi najsilniejszy skurcz (mogą świadczyć o zagrożeniu dziecka niedotlenieniem).

4. Oscylacje serca

Oscylacje oznaczają wahania w akcji serca dziecka (w częstości uderzeń). Prawidłowo oscylacje wynoszą 5-25 na minutę, a ich częstotliwość wynika z wielu czynników. Jeśli jest ich mniej niż 5, może to być efektem niedotlenienia płodu lub po prostu tego, że akurat śpi (dlatego też tak ważne jest, aby Maluch podczas KTG był aktywny). W przypadku oscylacji przekraczającej liczbę 25, możemy podejrzewać np. owinięcie główki pępowiną.

5. Skala Fishera

Skala Fishera to kolejny termin, który możesz usłyszeć od lekarza. Jest to skala oceniająca stan dziecka podczas badania KTG i składa się z 10 punktów. Według punktacji:

• 4 punkty i mniej – oznaczają bezpośrednie zagrożenie dla życia dziecka – są wskazaniem do natychmiastowego rozwiązania ciąży,

• 5-7 punktów – oznaczają zagrożenie dla dziecka i wymagają podjęcia uważnej obserwacji aż do momentu porodu,

• 8-10 punktów – oznaczają dobry stan płodu.

6. Test niestresowy

Test niestresowy to nic innego, jak podstawowe badanie KTG. Polega na wykonaniu ciągłego, przynajmniej 30-minutowego zapisu KTG. Jeśli w trakcie testu położna lub lekarz stwierdzą nieprawidłowości, zapis może zostać wydłużony o kolejne pół godziny i więcej. Na podstawie tego testu można ocenić, czy wynik jest:

• reaktywny – czyli w zapisie KTG trwającego 30 minut przynajmniej 2 razy serce dziecka przyspieszyło (wystąpiły akceleracje trwające przez co najmniej 15 sekund),

• niereaktywny – czyli w zapisie KTG trwającego 60 minut serce dziecka nie przyspieszyło – co jest wskazaniem do pogłębienia diagnostyki (wykonuje się test stresowy),

• wątpliwy – czyli w zapisie KTG serce dziecka przyspieszyło przynajmniej 2 razy, ale na czas krótszy niż 15 sekund.

7. Test stresowy (test oksytocynowy)

Test stresowy nie jest standardową procedurą – wykonuje się go tylko przy konkretnych wskazaniach, jak np. niereaktywny wynik testu niestresowego. Jak wygląda badanie? Przez pierwsze 20 minut test przypomina zwykłe badanie KTG. Następnie położna podaje kroplówkę z oksytocyną, której zadaniem jest spowodowanie czynności skurczowej macicy. Po wystąpieniu kilku skurczy kroplówka jest odłączana, ale zapis KTG jest kontynuowany przez kolejne 20-30 minut. Celem badania jest sprawdzenie, czy serce płodu pracuje prawidłowo podczas skurczy. Wyniki interpretuje się następująco:

• gdy akcja serca płodu w trakcie skurczy jest prawidłowa, wynik określa się jako „negatywny”,

• gdy akcja serca płodu spada krótkotrwale przy większości skurczów, wynik określa się jako „pozytywny”,

• gdy akcja serca płodu spada, ale po mniej niż 50% skurczów, wynik określa się jako „wątpliwy”, co jest wskazaniem do ponownego badania i jego wynik zadecyduje, czy ciążę należy jedynie wnikliwie obserwować, czy konieczne jest jej zakończeni,

• gdy skurcze macicy po podaniu kroplówki występują częściej niż co 2 minuty lub są dłuższe niż 90 sekund, wynik określa się jako „hiperstymulację”,

• gdy zapis badania jest nieczytelny bądź gdy po podaniu oksytocyny nie wystąpiły skurcze, wynik określa się jako „nieudany”.

Bibliografia

• J. Sadek, Kardiografia - KTG, https://docplayer.pl/6317566-Kardiotokografia-ktg.html
• K. Mostek, Analiza KTG oraz badania dopplerowskiego jako podstawy decyzji pilnego ukończenia ciąży lub porodu w sytuacji zagrożenia życia płodu, rozprawa doktorska, http://www.wbc.poznan.pl/Content/383008/index.pdf