Dlaczego warto karmić piersią?
O zaletach mleka matki i naturalnego karmienia piersią pisaliśmy w osobnym artykule. Dowiecie się z niego, jakim niezwykłym pokarmem jest mleko kobiece, wręcz niezastąpionym! Żadna mieszanka nawet od najlepszego producenta mleka dla niemowląt nie jest w stanie choć trochę dorównać pod względem składu mleku matki. Poniższa grafika pokazuje, co dokładnie znajduje się w mleku kobiecym.
Karmienie piersią uznawane jest przez wszystkich naukowców jako najlepsze rozwiązanie dla niemowlęcia, także ze względu na to, że jest to niejako pokarm produkowany na indywidualne „zamówienie”, ponieważ zmienia swój skład wraz z rozwojem i zmieniającymi się potrzebami dziecka! Gdy dziecko choruje, w organizmie matki zaczynają wytwarzać się przeciwciała nakierowane na konkretną infekcję występującą u dziecka, po czym są mu przekazywane w mleku. Korzyści występują nie tylko u dziecka, ale i u matki, gdyż podczas naturalnego karmienia u matki wytwarza się oksytocyna (u dziecka również), która jest hormonem odpowiedzialnym m.in. za budowanie więzi na całe życie. Dodatkowo karmienie piersią oznacza dzienny wydatek energetyczny na poziomie ok. 500 kcal, co szczególnie cieszy kobiety, które chcą wrócić do formy po porodzie i zgubić nadprogramowe kilogramy przybrane w ciąży. Karmienie naturalne jest ponadto ekonomiczne – nic nie kosztuje, w przeciwieństwie do nie tak taniego mleka modyfikowanego.
Jak długo zaleca się karmić piersią?
Ponieważ mleko matki ma skład, który dostosowuje się do aktualnych potrzeb dziecka, a także jest to skład, który doskonale spełnia wszystkie wymogi odżywiania niemowląt, warto karmić piersią jak najdłużej. Zgodnie z wytycznymi różnych organizacji zdrowia, np. WHO (Światowa Organizacja Zdrowia), APP (Amerykańska Akademia Pediatrii), polskiego Ministerstwa Zdrowia czy też ESPAGHAN (Europejskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hematologii i Żywienia Dzieci), karmienie piersią jest tzw. „złotym standardem” żywienia dzieci od urodzenia. Naukowcy i lekarze zalecają, aby karmić piersią przynajmniej do ukończenia 6 miesiąca życia dziecka i w tym czasie zacząć rozszerzać dietę wraz z kontynuowaniem karmienia tak długo, jak mama i dziecko sobie tego życzą.
Jak są karmione dzieci w Polsce?
Jak wynika ze statystyk na temat żywienia niemowląt w Polsce, karmienie piersią w sposób wyłączny nie jest tak popularne, jak mogłoby się wydawać. O ile tuż po porodzie niemal 98% noworodków jest karmionych piersią, o tyle z czasem procent ten drastycznie maleje i w okolicach 6 miesiąca życia zaledwie 10% dzieci w Polsce jest karmionych wyłącznie piersią (a 6 miesiąc życia to okres, w którym zalecane jest jeszcze wyłączne karmienie piersią).
Dlaczego tak niewiele dzieci jest karmionych piersią? Ze statystyk wynika, że zaledwie co 10-te dziecko otrzymuje mleko matki w 6 miesiącu życia. Powodów rezygnacji z karmienia piersią może być wiele, a wśród nich wymienia się:
- problemy z przystawianiem dziecka do piersi, przez co karmienie jest nieefektywne,
- problemy z laktacją,
- choroby piersi i ból, np. zapalenie piersi, ropień, zatkane kanaliki,
- choroby wiążące się z koniecznością przyjmowania leków,
- problemy z dostępem do specjalisty laktacyjnego,
- konieczność powrotu do pracy,
- podrażnione i bolesne brodawki.
Najczęściej powodem odstawienia dziecka od piersi jest problem z laktacją lub nieumiejętność przystawiania Maluszka do piersi, co powoduje nieefektywne żywienie. Nierzadko powodem jest także ból podczas karmienia spowodowanymi podrażnionymi, a nawet pękającymi brodawkami, na czym skupiamy się w niniejszym artykule. Okazuje się, że nie jest to problem nie do przejścia i da się go rozwiązać!
Ból, podrażnienie i pękanie brodawek przy karmieniu piersią
Bardzo często, szczególnie podczas początków karmienia, pojawia się ból brodawek, ich podrażnienie, a nawet pękanie. Tworzą się rany i każde przystawienie dziecka do piersi wiąże się z dużym dyskomfortem. Niekiedy ból jest tak mocny, że uniemożliwia karmienie piersią. Dodatkowo młode matki słyszą z każdej strony, że karmienie piersią musi boleć, co jest nieprawdą! Pojawia się co prawda przejściowy ból w pierwszych chwilach karmienia (w pierwszych dniach i tygodniach laktacji), jednak nie utrzymuje się on dłuższy czas i nie towarzyszy matce między karmieniami. Jeżeli dzieje się przeciwnie, należy jak najszybciej zgłosić się po poradę do Doradcy Laktacyjnego lub położnej.
Co powoduje ból, podrażnienia i rany na brodawkach?
Powodów bólu piersi, podrażnień brodawek i ich ran podczas karmienia piersią jest sporo. Najczęściej przyczyną są uszkodzenia brodawek, ból fizjologiczny piersi lub choroby piersi. Poniżej omówimy pokrótce wymienione przyczyny.
1. Uszkodzenia brodawek podczas karmienia piersią
W pierwszych dniach i tygodniach karmienia piersią może dojść do uszkodzenia brodawek – ich podrażnienia, a nawet pękania. Uszkodzenia mogą również pojawiać się w dalszych etapach laktacji, ale nie pojawiają się bez powodu. Zwykle przyczyną jest nieprawidłowe przystawianie do piersi oraz nieprawidłowe odłączanie dziecka od piersi – to najczęstszy powód! Nieskorygowanie nieprawidłowego przystawiania i odłączania dziecka od piersi może prowadzić do pogłębienia się problemu i coraz to większego uszkodzenia brodawek, co skutecznie odstrasza matki od dalszego karmienia piersią. Z tego względu warto już przy pierwszych symptomach zgłosić się do specjalisty zajmującego się karmieniem piersią po poradę i naukę prawidłowego przystawiania dziecka.
Rzadziej powodem jest nieprawidłowa budowa anatomiczna jamy ustnej Maluszka (np. ma ono za krótkie wędzidełko), zaburzenia neurologiczne dziecka. Jedną z prawdopodobnych przyczyn jest również zbyt długie i zbyt intensywne stosowanie laktatora. Niektóre dzieci ponadto są nazbyt niecierpliwe i podczas karmienia zagryzają brodawkę, szczypią, kręcą się, co również prowadzi do uszkodzeń.
Pamiętaj, że każde uszkodzenie brodawki powinnaś skonsultować z Doradcą Laktacyjnym. Będzie on w stanie ocenić – na podstawie wywiadu i obserwacji – co jest powodem takiego stanu i dzięki temu łatwo rozwiążesz problem i karmienie stanie się przyjemnością – już nie będzie kojarzyło się z bólem.
2. Ból fizjologiczny brodawek i piersi
Podczas pierwszych dni po porodzie może pojawiać się ból piersi i podrażnienie brodawek. Zazwyczaj towarzyszy on matce tylko w pierwszych sekundach po przystawieniu dziecka i taki stan utrzymuje się przez ok. 2-3 tygodnie karmienia. Ból fizjologiczny może wynikać ze zmian hormonalnych, jakie są obecne po porodzie. Niekiedy też naskórek brodawki potrzebuje więcej czasu na przystosowanie się do intensywnego ssania przez dziecko. Na szczęście wraz z upływem czasu ból staje się coraz mniejszy, aż w końcu całkowicie zanika.
3. Choroby piersi podczas karmienia naturalnego
Ból piersi oraz brodawek podczas karmienia piersią może również wynikać z różnych chorób piersi, np. zatkanego kanalika, ropnia piersi, infekcji bakteryjnych/grzybiczych/wirusowych, zapalenia piersi, egzemy. Każdy ból powinien być zatem skonsultowany z lekarzem lub Doradcą Laktacyjnym. Najczęściej jednak taki ból powoduje zatkany kanalik – wyczujesz go jako bolesny guzek w piersi, co pojawia się nierzadko u kobiet karmiących piersią. Rozwiązaniem jest masowanie okolic guzka, aby przyspieszyć zanikanie blokady – szczególnie podczas karmienia. Przed karmieniem warto wykonać delikatny masaż lub ciepły okład na piersi. Ważne, abyś nie rezygnowała z karmienia, gdy masz zatkany kanalik, ponieważ mogłoby to jeszcze pogorszyć sytuację i doprowadzić do zapalenia piersi. Staraj się ponadto odciągać pokarm z piersi z zatkanym kanalikiem jeszcze po karmieniu, aby całkowicie ja opróżnić, co przyspieszy zanikanie problemu. Jeżeli zatkanie kanalika nawraca, możesz zdecydować się na leczenie ultradźwiękami.
Ból piersi i brodawek przy karmieniu: jak temu zaradzić?
Tak jak wspominaliśmy wyżej, przy każdym uszkodzeniu brodawek oraz nawracającym bólu piersi podczas karmienia, powinnaś zasięgnąć porady Doradcy Laktacyjnego, gdyż ma on odpowiednią wiedzę do tego, by ocenić, co jest przyczyną bólu i podrażnień.
Doradca oceni m.in. technikę przystawiania dziecka i odciągania go od piersi i w razie zauważenia nieprawidłowości, nauczy nas przystawiać dziecko tak, by nie dochodziło do uszkodzeń brodawki. W niektórych przypadkach, gdy uszkodzenia wynikają np. nieprawidłowej budowy anatomicznej jamy ustnej dziecka czy zaburzeń neurologicznych, konieczna będzie konsultacja z odpowiednim lekarzem zajmującym się daną specjalizacją.
Może się także okazać, że występuje u Ciebie infekcja bakteryjna lub drożdżyca, która objawia się pieczeniem lub swędzeniem brodawek, bólem zaogniającym się wskutek ocierania odzieży o piersi, wrażliwością brodawek na dotykanie, kłuciem i pieczeniem, bólem utrzymującym się podczas karmienia i do 1 godziny po zakończeniu, mocno różowym kolorem brodawek, białą wysypką na otoczce lub piersi. Dodatkowo u dziecka może występować biały nalot na języku i białe plamki na policzkach, których nie da się domyć. W takiej sytuacji koniecznie musisz udać się do lekarza, który prawdopodobnie pobierze wymazy z brodawek w celach diagnostycznych i dobrania odpowiedniego leczenia. To, co możemy zrobić na „własną rękę”, poza wizytą u lekarza, to szczególne dbanie o higienę piersi, częste zmienianie wkładek laktacyjnych, częste pranie biustonoszy i ręczników w wysokiej temperaturze i dokładne mycie lejków do odciągania pokarmu laktatorem. Po karmieniu pozwalaj brodawkom wysychać naturalnie.
Jak jeszcze możesz rozwiązać problem uszkodzeń brodawek?
Przy bolących brodawkach podczas karmienia piersią, pomocne może być ponadto:
- odciąganie małych ilości pokarmu z piersi tuż przed karmieniem, by stała się bardziej miękka, co znacznie ułatwi przystawienie dziecka do brodawki i wypływ pokarmu,
- ciepłe okłady na piersi lub opatrunki żelowe,
- regularne przemywanie ran,
- wietrzenie brodawek,
- noszenie muszli ochronnych na piersi,
- rozpoczynanie karmienia od piersi, która boli mniej,
- używanie laktatora,
- smarowanie brodawek maścią lub kremem przeznaczonym do tego celu (np. 100% lanoliną)
- stosowanie kapturków silikonowych, jeśli tak zaleci Doradca Laktacyjny.
Jaką maść stosować na uszkodzone brodawki po karmieniu piersią?
W aptece znajdziemy wiele produktów na podrażnione brodawki: to zarówno specjalne kremy, jak i maści dedykowane dla mam karmiących. Zawierają w składzie różne substancje, których zadaniem jest zarówno łagodzenie bólu, jak i natłuszczenie brodawki i jej odżywienie oraz przyspieszenie gojenia się ran. Takim związkiem jest np. lanolina, którą można kupić jako produkt 100% (wówczas w składzie znajduje się wyłącznie lanolina). Lanolina jako produkt 100% jest chwalona przez wiele mam karmiących, które zmagały się z problemem podrażnień, a nawet pęknięć brodawek, gdyż doskonale łagodzi podrażnienia i ból, zapobiega dalszemu pękaniu skóry i powstawaniu innych uszkodzeń, świetnie pielęgnuje brodawki i je natłuszcza, zmiękcza szorstkość skóry i zmiękcza naskórek. Lanolinę znajdziemy m.in. w poniższych produktach.
1. Ziaja Mamma Mia – Lanomaść
Cena: ok. 13 zł za 15 ml
To świetnie oceniana przez wiele matek karmiących maść do pielęgnacji brodawek sutkowych. Zawiera 100% wysokooczyszczonej lanoliny. Jest doceniana szczególnie za działanie łagodzące podrażnienia brodawek podczas karmienia piersią, nawilżanie i natłuszczanie naskórka, a także przyspieszanie gojenia się uszkodzeń. Nie zawiera konserwantów i żadnych barwników czy substancji zapachowych, zatem nie musi być usuwana przed karmieniem piersią!
2. Lanolina Lansinoh HPA
Cena: ok. 53 zł za 40 ml
To również dobrze oceniania lanolina na uszkodzone brodawki sutkowe. Podobnie jak wyżej zamieszczony produkt, jest to lanolina w 100% naturalna, czysta, bez dodatków, konserwantów i barwników. Doceniana jest za skuteczne działanie łagodzące ból, zapobieganie pękaniu i podrażnieniu brodawek, a także przyspieszanie gojenia istniejących uszkodzeń. Podobnie jak Lanomaść z Ziaji, nie musi być usuwana przed karmieniem z brodawki.
3. Pharmaceris M – lanolina
Cena: ok. 29 zł za 25 g
To kolejny produkt będący 100% lanoliną. Działa natłuszczająco, nawilżająco i uelastyczniająco. Przyspiesza gojenie się uszkodzeń na brodawkach i zapobiega tworzeniu się nowych. Przynosi także natychmiastową ulgę i złagodzenie bólu. Podobnie jak wyżej zamieszczone produkty, ze względu na naturalny skład pozbawiony barwników i konserwantów, lanolina z Pharmaceris nie musi być usuwana przed karmieniem.
4. Maternea Balsam
Cena: ok. 8 zł za 20 ml
To tani, ale jednocześnie dobrze oceniany produkt na uszkodzenia występujące podczas karmienia piersią. Poza lanoliną zawiera w składzie bisabolol, pantenol i masło kakaowe. Ma działanie regenerujące uszkodzone brodawki i naskórek, a także działanie przeciwzapalne.
5. Bepanthen – maść ochronna
Cena: ok. 19 zł za 30 g
To bardzo uniwersalna maść ochronna, gdyż może być stosowana zarówno u dziecka w profilaktyce przeciwko odparzeniom na pupie i w miejscach fałdek skóry, jak i u matki na uszkodzone brodawki, gdyż zawiera w składzie lanolinę oraz dekpantenol.
Bibliografia
- Nehring-Gugulska M. i in. Karmienie piersią w teorii i praktyce. Medycyna Praktyczna, Kraków 2012.
- Kent JC et al. Principles for maintaining or increasing breast milk production. J Obstet, Gynecol, & Neonatal Nurs. 2012;41(1):114-121.
- Mohrbacher N., i in. Karmienie piersią – siedem naturalnych praw. Agora, Warszawa, 2018.
- 5. Tuszyński K. I in., Zeszyty apteczne – Leki i karmienie piersią. Wydawnictwo Opieka.farm., Kraków, 2019.
- Berens P et al. Academy of Breastfeeding Medicine. ABM Clinical Protocol# 26: Persistent pain with breastfeeding. Breastfeed Med. 2016;11(2):46-53.
- Strona Fundacji Promocji Karmienia Piersią.
