Masaż Shantala – po co i jak masować dziecko?

Skąd się wziął masaż Shantala?

Masaż Shantala pochodzi od imienia ubogiej kobiety z Indii, ze sparaliżowanymi nogami, która siedziała na ziemi i masowała swoje dziecko ze spokojem i miłością. W tym czasie przebywający w Kalkucie położnik z Francji, fotograf, a także pisarz – Freredick Leoyer – spotkał ją przypadkowo, co dało początek popularności indyjskiego masażu dzieci na całym świecie. Mężczyzna w 1976 roku wydał książkę „Shantala. Tradycyjna sztuka. Masaż dzieci”. Obecnie masaż ten przeżywa szczyt swojej popularności. Co ważne, nie jest to masaż rehabilitacyjny – tylko prosta metoda stymulowania rozwoju dziecka i umacniania z nim więzi. Może go wykonać każdy rodzic, po poznaniu kilku zasad.

Jaka jest rola dotyku podczas masażu dziecka?

System dotykowy małego dziecka jest niezwykle ważny dla jego prawidłowego rozwoju, o czym świadczy fakt, że Maluszek odbiera wrażenia dotykowe już od 5-6 tygodnia życia płodowego! Ogromna część receptorów dotykowych zlokalizowana jest na skórze. Ponieważ odbierają one wrażenia dotykowe, układ nerwowy może otrzymać sygnał z ciała i otoczenia. Zatem dotykając dziecko w każdy sposób, np. wykonując czynności pielęgnacyjne czy nosząc go, przekazujesz mu swój dotyk, który jest konieczny do prawidłowego rozwoju. Z kolei wykonując masaż Shantala, okazujesz mu miłość, ciepło i budujesz poczucie bezpieczeństwa – a to podstawa do więzi między Wami oraz do funkcjonowania dziecka w społeczeństwie (aby dobrze czuło się w towarzystwie innych ludzi).

Masaż Shantala – jakie daje korzyści dla mamy (lub taty) i dziecka?

Masaż Shantala może dawać wiele korzyści, zarówno dla dziecka, jak i dla samej mamy (albo taty!). Jeśli chodzi o korzyści dla dziecka, można wymienić np.: wyciszenie i uspokojenie, nawiązanie więzi z rodzicem, wsparcie rozwoju ruchowego, większe poczucie bezpieczeństwa, poprawa trawienia, poprawa odporności organizmu, uregulowanie snu.

W przypadku korzyści dla mamy i taty, wykonywanie dziecku masażu Shantala ma następujące zalety: wyciszenie i relaks, nawiązanie więzi z dzieckiem, lepsze odczytywanie komunikatów ze strony dziecka, u matek złagodzenie depresji poporodowej lub sposób na jej zapobieganie, zwiększenie pewności siebie w temacie opieki nad niemowlęciem.

Wykonując masaż Shantala regularnie, zaspokajasz więc potrzebę kontaktu oraz dotyku swojego dziecka. Umacniasz ponadto więź między Wami i istotnie zwiększasz poczucie zaufania i bezpieczeństwa. Masaż Shantala to także doskonały sposób na regulowanie snu dziecka, wyciszanie go i uspokajanie – sprawdzi się szczególnie u dzieci przestymulowanych. Ma również korzyści fizyczne: pobudza krążenie krwi i poprawia stan skóry, a także poprzez pobudzanie układu limfatycznego, poprawia odporność dziecka. Może również pomóc przy kolkach.

Masaż Shantala a kolka u dziecka

Kolka niemowlęca może zaburzyć u dziecka zarówno spokojny rytm dnia, jak i nocy. Niestety nie są znane przyczyny kolki, ale sugeruje się, że jest to zarówno problem fizjologiczny, jak i natury psychologicznej. Masaż co prawda nie wyeliminuje kolki, jeśli dziecko jest uczulone na krowie mleko albo ma inne nietolerancje pokarmowe na produkty, które spożywasz, a które przechodzą do kobiecego mleka. Jeżeli natomiast u dziecka występują częste gazy (przy karmieniu połyka powietrze), może to oznaczać, że gromadzące się w jelitach powietrze jest powodem kolki. W takiej sytuacji masaż jak najbardziej może pomóc dziecku rozkurczyć jelita i uwolnić zalegające w nich powietrze powodujące ból. Pamiętaj jednak, aby dziecko masować regularne, nawet codziennie, ale nie w trakcie ataku kolki.

Niektórzy twierdzą, że kolkę powoduje nadmiar wrażeń, które docierają do dziecka w ciągu dnia – a które dziecko musi jakoś odreagować. Wykonując masaż Shantala, pobudzisz układ krążenia, korzystnie zadziałasz na mięśnie i skórę, a tym sposobem pośrednio wywrzesz pozytywny wpływ na układ nerwowy. Likwidacja napięcia mięśni powoduje bowiem, że dziecko się uspokaja i wycisza, a rytm jego serca staje się prawidłowy.

Co powinno się wiedzieć o masowaniu dziecka?

Dziecko do masażu powinno być nagie i wypoczęte. W pomieszczeniu musi być ciepło. Masaż można wykonać min. pół godziny od posiłku dziecka. Do masażu należy usiąść na podłodze, z prostymi plecami i wyciągniętymi nogami, po czym kładziemy sobie dziecko na nogach (można również usiąść przed dzieckiem) w taki sposób, by stópki malca dotykały naszego brzucha. Oliwkę do masażu należy rozgrzać w dłoniach przed przyłożeniem jej do skóry dziecka.

Masuj dziecko powoli i spokojnie, ale też pewnie i rytmicznie. Powtarzaj każdy ruch kilka razy. Zawsze jedną ręką dotykaj dziecka, aby nie przerywać kontaktu. Gdy wymasujesz daną część ciała, należy wykonać ruch zamykający poprzez objęcie jej dłońmi.

Cały masaż powinien trwać 5 minut, ale jeśli dziecko się denerwuje, przerwij go – powrócicie do niego innym razem. Na koniec możesz wykąpać dziecko, aby zmyć oliwkę. Masaż można wykonywać nawet codziennie od 2 miesiąca życia dziecka.

Techniki stosowane podczas masażu Shantala

W masażu Shantala podstawową techniką jest głaskanie ciała – powierzchniowe – które prowadzi do odkształcania sprężystego tylko naskórka, a także warstwy brodawkowej skóry właściwej. Z tego powodu ruchy rodzica powinny być płynne, spokojne, delikatne i naprzemienne, aby przyzwyczaić dziecko do dotyku. Zalecane jest rytmiczne wykonywanie poszczególnych ruchów, a także powtarzanie ich ok. 7-9 razy.

Jeśli chodzi o masowanie poszczególnych partii ciała, w przypadku masażu kończyn ruch prowadzi się od części proksymalnych do dystalnych. Na klatce piersiowej stosujemy kierunek od jej środka na boki, a na brzuchu ruch powinien być zgody z przebiegiem jelita oraz mięśnia prostego brzucha. Grzbiet z kolei masujemy po obu stronach kręgosłupa od karku do pupy i kończyn dolnych. Na twarzy zaś obowiązuje kierunek od środka czoła do skroni i ucha – czyli na boki.

Jeśli chodzi o techniki masażu Shantala, to zależy od partii ciała. Na kończynach wykonuje się np. ruch obrączkowy lub tzw. „chwyt dojenia” – to chwyt cylindryczny ramienia dziecka wykonany oburącz. Można również stosować techniki przypominające pokrzywki lub dokręcanie śruby (czyli „chwyt dojenia”, z tym że poruszamy naszymi dłońmi jednocześnie obrotowo jedną dłonią w prawo, drugą w lewo).

Masaż Shantala: jak masować dziecko?

Masaż Shantala dzieli ciało na kilka stref – każdą z nich masujemy osobno, a po wymasowaniu, wykonujemy ruch zamykający i przechodzimy do kolejnej strefy. Jak masować poszczególne części ciała? Zobaczcie poniżej w filmiku instruktażowym i opisie pod nim.

https://www.youtube.com/watch?v=KGEhBDkZgEU

1. Masaż klatki piersiowej:

• od środka klatki piersiowej wzdłuż żeber (na boki), a także od środka klatki do góry (w kierunku ramion)
• od bioder do piersi i przeciwległego ramionka (po przekątnej).

2. Masaż ramionek:

• wykonujemy koliste ruchy zaczynając od masowania kciukiem, a następnie całą dłonią,
• masujemy od ramionka do przegubu dłoni na zmianę dwiema rękoma,
• kładziemy swoje ręce na rączce dziecka, po czym bardzo delikatnie naciągamy ją w przeciwnych kierunkach – od ramionka do przegubu dłoni.

3. Dłonie i przeguby dłoni:

• przeguby dłoni masujemy kciukiem i palcem wskazującym,
• dłonie masujemy kciukiem, wykonując koliste ruchy od środka dłoni,
• naszą wewnętrzną stroną dłoni możemy masować wewnętrzną stronę dłoni Maluszka,
• zginały palce dziecka do wewnątrz.

4. Brzuch:

• brzuszek masujemy od żeber do pachwin po skosie,
• obie nogi dziecka podnosimy, po czym delikatnie puszczamy, gładząc ręką podbrzusze.

5. Nogi:

• nogi masujemy najpierw kciukiem, następnie całą dłonią,
• ruchy powinny być koliste,
• zaczynamy od masowania strefy od pachwin poprzez udo, do stopy,
• kładziemy obie ręce na nóżce dziecka, po czym delikatnie naciągamy ją w przeciwnych kierunkach (od pachwiny do stopy).

6. Stopy i przeguby stóp:

• przeguby stóp masujemy kciukiem i palcem wskazującym,
• podeszwę stóp masujemy kciukiem,
• pozostałą część stopy masujemy wewnętrzną stroną dłoni.

7. Plecki:

• masujemy je od karku, do pupy po przekątnej, zarówno od góry do dołu, jak i na boki,
• masujemy dwiema rękoma, na zmianę: jedną rękę trzymamy na pupie, a drugą masujemy plecy,
• można też jedną ręką trzymać stopy, a druga masować pupę i nogi.

8. Twarz:

• buźkę dziecka masujemy opuszkami palców,
• zaczynamy od masowania twarzy od środka czoła na boki – poprzez skronie,
• kciukiem można wykonać masaż wzdłuż nosa i z powrotem do czoła – poprzez brwi lub od brwi wzdłuż nosa, do kącika ust (lekko rozciągają go na bok).

Masaż Shantala – ciekawostki

• Według wielu opinii rodziców, którzy wykonują swoim dzieciom masaż Shantala, najlepszy do tego masażu jest olej spożywczy, nierafinowany i zimnotłoczony, gdyż jest on najbogatszy w składniki odżywcze. Może to być np. olej kokosowy, który jest lekki i dobrze się wchłania.
• Co ciekawe, masaż Shantala rozluźnia dziecko na tyle, że po nim można bardzo dokładnie domyć wszelkie trudno dostępne niemowlęce fałdki.
• Aby masaż spełnił swoją rolę, warto stosować podczas jego wykonywania tzw. „zasadę 3C”, czyli ciemno, ciepło i cicho.
• Nie ból się dotykać dziecko pewnie – zamiast głaskania, w masażu Shantala zalecany jest delikatny ucisk.
• Masaż Shantala nadaje się nie tylko do wykonywania go niemowlętom, ale i starszym dzieciom, a nawet kobietom w ciąży czy partnerowi!
• Masaż to forma budowania bliskości i nie powinno się go wykonywać na łóżku czy przewijaku, jeśli zależy nam na umacnianiu więzi z dzieckiem i budowaniu w nim poczuciu zaufania i bezpieczeństwa. Dlatego masaż najlepiej wykonywać w pozycji, w której dziecko leży na naszych wyprostowanych nogach ze stópkami opartymi o nasz brzuch. Pomocne dla rodzica może być w tej sytuacji użycie poduszki, którą kładziemy na łydkach, aby dziecko nie przybrało pozycji „głową w dół”, gdyż to nie jest dla niego zbyt zdrowe.

Przeciwwskazania do masażu Shantala

Masażu Shantala nie powinno się wykonywać u dzieci z rozpoznaniem zmian chorobowych skóry o podłożu:

• alergicznym (np. atopowe zapalenie skóry),
• infekcyjnym (paciorkowcowym),
• grzybiczym,
• wirusowym,
• dziedzicznym (rybia łuska),
• nowotworowym.

Nie zaleca się również wykonywaniu masażu Shantala u dzieci, które mają choroby układu oddechowego, dysplazję stawów biodrowych, stany zapalne, gorączkę, limfadenopatię.

Bibliografia

• Wilk I., Masaż Shantala – charakterystyka i sposób wykonania, Puls Uczelni 2015 (9) 3, s. 31-36.
• Frączek W. Masaż dziecka metodą Shantala lekarstwem na nadwrażliwość dotykową. Rehabil Prakt 2012; 3: 49–52.
• Jedwabińska A. Podstawy masażu dla niemowląt i małych dzieci – poradnik praktyka. Rehabil Prakt 2011; 6: 56–60.
• Wilk I, Kassolik K, Andrzejewski W. Masaż Shantala. W: Śliwiński Z, Sieroń A. Wielka fizjoterapia. Tom 1. Wrocław: Wydawnictwo Elsevier Urban & Partner; 2014: 364–366.
• Leboyer F. Shantala – tradycyjna sztuka masażu. Warszawa: Wydawnictwo Mamania; 2012.