24. tydzień ciąży – który to miesiąc?
24. tydzień ciąży to 6. miesiąc i II trymestr. Do porodu pozostało 16. tygodni, o ile urodzisz w terminie wyznaczonym według daty ostatniej miesiączki (pierwszy dzień ostatniej miesiączki). Jednakże nie powinnaś specjalnie nastawiać się na wyznaczony termin, ponieważ poród w terminie ma miejsce zaledwie u kilku procent kobiet.
Brzuch i wody płodowe w 24. tygodniu ciąży
W 24. tygodniu ciąży waga powinna być już wyższa o 5-6 kg. Brzuch również powinien coraz szybciej rosnąć: staje się z dnia na dzień coraz bardziej okrągły i wystający. W macicy znajduje się – poza dzieckiem – łożysko i ok. 500 ml płynu owodniowego. Płyn ten jest szczególnie istotny, ponieważ:
- ma za zadanie ochraniać dziecko przed urazami,
- ma amortyzować wstrząsy,
- ma utrzymywać stałą temperaturę,
- ma sprawiać, że środowisko, w którym przebywa dziecko, jest łatwiejsze dla niego do poruszania się,
- znajduje się w nim maź płodowa, która po porodzie będzie chronić skórę dziecka.
Jeśli masz mało wód płodowych, zobacz, jak je zwiększyć – przeczytaj artykuł. Omawiam w nim pozostałe funkcje płynu owodniowego oraz sposoby na zwiększenie jego objętości. Dowiesz się także, jak sprawdzić, czy wody płodowe nie wyciekają i ile powinno być tego płynu w macicy (normy).
24. tydzień ciąży – jak wygląda i rozwija się dziecko?
24. tydzień ciąży to czas, gdy dziecko ma 600, a nawet 700 g! Mierzy ok. 22 cm (długość CRL). Rośnie w tempie ok. 170 g na tydzień. Część tej masy przypada na rozwój narządów wewnętrznych, kości i mięśni, a część na jego tkankę tłuszczową.
Dziecko na tym etapie bez wątpienia przypomina noworodka, mimo że jego skóra jest jeszcze dość pomarszczona – ale to niebawem ulegnie zmianie. Twarz jest niemal całkowicie ukształtowana. Dziecko ma rzęsy, brwi, a na głowie wyrastają włoski.
To czas, gdy proporcje dziecka są już bardzo zbliżone do docelowych. Zachodzi również istotny rozwój płuc: wytwarzają się w nich oskrzeliki – te będą później pośredniczyć w wymianie gazowej podczas samodzielnego oddychania poza łonem mamy. Płuca zaczynają ponadto produkcję surfaktantu – to substancja zapobiegająca zapadaniu się pęcherzyków płucnych oraz ich sklejaniu.
Skórę coraz mocniej pokrywa meszek płodowy i maź – mają one chronić skórę przed długotrwałym kontaktem z wodami płodowymi (znajdują się w nich sole mineralne, które mogły tak delikatną skórę zmacerować).
Powstają ponadto wiązadła stawowe – ich zadaniem jest stabilizacja pracy stawów. Jest to krok ku przygotowaniu się do poruszania poza macicą, w której znajdują się wody płodowe. Szkielet dziecka na tym etapie intensywnie kostnieje – chrząstki zmieniają się w tkankę kostną. Ponadto dziecko zbiera zapasy takich substancji, jak wapń, żelazo czy białko – będą one niezbędne po urodzeniu.
Wzrasta częstość, siła oraz amplituda ruchów oddechowych i ruchów ssania. Otwiera się szpara powiekowa, a gałka oczna może poruszać się we wszystkie strony (góra, dół, boki). Tym samym dziecko mocniej reaguje na silne światło. Jest już ponadto świadome położenia w macicy, ponieważ rozwinął się błędnik – ruchy mogą już być kontrolowane. Ułożenie dziecka na tym etapie nie jest jednak nadal stałe, gdyż ma ono jeszcze wystarczająco dużo miejsca w macicy.
W 24. tygodniu ciąży intensywnie rozwija się układ nerwowy. Ma miejsce m.in. zwiększanie się ilości komórek nerwowych, a także połączeń między nimi. Każdego dnia ośrodkowy układ nerwowy staje się coraz bardziej skomplikowany i gotowy do coraz to nowych roli.
Następuję również rozwój emocjonalny. Ok. 24. tygodnia ciąży dziecko zyskuje większą świadomość i np. jeśli jego mama się czegoś przestraszy, wraz z nią odczuje lęk. Między innymi z tego powodu tak ważne jest, aby kobieta ciężarna unikała niepotrzebnego stresu. Dziecko kształtuje ponadto swój dobory rytm: snu i aktywność.
24. tydzień ciąży – zmiany w organizmie mamy i objawy
Brzuch jest coraz większy, a dno macicy znajduje się mniej więcej na wysokości pępka. Brzuch może ciągle swędzieć, co jest zwiastunem rozciągającej się skóry – szybko zareaguj, stosując specjalne kosmetyki przeciwko rozstępom dla kobiet w ciąży – pomogą nieco zwiększyć elastyczność skóry i być może unikniesz blizn.
Możesz odczuwać ból w pachwinach i jeszcze większym nasileniu, ponieważ dziecko, a wraz z nim macica, szybko się powiększają i mocniej ciągną za więzadła, na których macica jest zawieszona. Do tego dochodzą coraz mocniejsze ruchy dziecka – kopniaki mogą być zadziwiająco mocne! Na razie są dość gwałtowne, ale z czasem będą wolniejsze i bardziej usystematyzowane.
Nadal możesz mieć wahania nastroju i problemy z pamięcią. Zadbaj o czas dla siebie i odpoczynek, a ważne spotkania czy zadania zapisuj w aplikacji bądź na kartce.
Na tym etapie wiele kobiet doświadcza wzrostu apetytu – dziecko rośnie i potrzebuje coraz więcej energii. Jeśli czujesz głód, zjedz coś – nawet w nocy – tylko zadbaj o to, aby był to zdrowy posiłek. Istotne są warzywa, owoce, mięso i ryby. Unikaj żywności wysoko przetworzonej, ciężkostrawnej i słodyczy. Nie jest to moment na odchudzanie, ale nie możesz też przesadzać z „jedzeniem za dwoje”! Pamiętaj przy tym o nawadnianiu organizmu. Nawet niewielkie odwodnienie może odbić się np. na zmniejszeniu ilości wód płodowych (a przez to na całym rozwoju dziecka) czy spowodować większe skurcze łydek i omdlenia. Mogą także pojawić się z tego powodu hemoroidy, o które w ciąży i tak już nietrudno.
Włosy w ciąży i po porodzie
Włosy na tym etapie zachwycają zapewne blaskiem i są gęstsze niż kiedykolwiek. Jest to spowodowane zmianami hormonalnymi. Włosy, które normalnie by wypadły, podczas ciąży nadal „trzymają się” na głowie, właśnie z powodu hormonów towarzyszących ciąży. Niestety taki stan nie potrwa długo – po porodzie wszystkie włosy, które miały wypaść, ale zostały zatrzymane na głowie przez hormony, wypadną w dość krótkim czasie, przez co mogą nawet pojawić się prześwity. Każde mycie będzie wiązało się z garścią straconych włosów, a mieszkanie będzie trzeba odkurzać niemal codziennie. Na szczęście gdy tylko wypadną włosy, które miały wypaść w ciąży, szybko odrosną nowe kosmyki. Nie jest to zatem łysienie permanentne. Wypadanie włosów po ciąży może rozpocząć się nawet po kilku miesiącach od porodu.
Zespół cieśni nadgarstka w 24. tygodniu ciąży
Na tym etapie ciąży wiele kobiet uskarża się na zespół cieśni nadgarstka – zwłaszcza, jeśli wykonują pracę przy komputerze. Powodem jest puchnięcie w ciąży, przez które może dojść do ucisku nerwu biegnącego przez przegub – wówczas odczuwa się drętwienie, mrowienie oraz ból w nadgarstku. Pomocne w tej sytuacji może być potrząsanie dłonią, robienie przerw od pisania na komputerze, rozciąganie dłoni, ćwiczenia na nadgarstek. W nocy natomiast można podeprzeć ramiona poduszką. Po porodzie zespół cieśni nadgarstka powinien zniknąć wraz z opuchlizną.
Wykrycie cukrzycy ciążowej w 24. tygodniu (test obciążenia glukozą)
Między 24. a 28. tygodniem ciąży należy wykonać test tolerancji glukozy – ma on za zadanie wykryć ewentualną cukrzycę ciążową. Zaburzenie to dotyka zaledwie 2-5% kobiet i polega na złej gospodarce glukozy w organizmie.
Jak dochodzi do cukrzycy ciążowej? W czasie ciąży hormony wydzielane w dużej mierze przez łożysko, powodują m.in. mobilizację glukozy do krwi w organizmie matki – celem jest dostarczenie dziecku odpowiedniej ilości energii koniecznej do rozwoju. Jeżeli mechanizmy, które neutralizują nadwyżki cukru u mamy zawiodą, może rozwinąć się cukrzyca ciążowa. Kobiety, które doznały jej w ciąży, mają większe ryzyko rozwinięcia się cukrzycy poza ciążą. Jeśli cukrzyca ciążowa zostanie stwierdzona, konieczna jest specjalna dieta, a niekiedy nawet leczenie z wykorzystaniem insuliny.
Czym grozi nieleczona cukrzyca ciążowa? Powikłania są poważne. Mogą wystąpić groźne zaburzenia rozwoju płodu, za dużą masę płodu (co może być przyczyną kolejnych powikłań – podczas porodu) lub za małą (hipotrofia). Wykazano ponadto, że dzieci z takiej ciąży (w której cukrzyca nie jest leczona), mogą w przyszłości mieć większe ryzyko miażdżycy, zawału serca czy udaru mózgu.
Kobieta, u której stwierdzono cukrzycę ciążową, powinna przestrzegać diety cukrzycowej. Ma to na celu utrzymywanie glikemii w normach, zarówno na czczo, jak i po posiłkach. Konieczne jest mierzenie poziomu glukozy we krwi nawet 4 razy dziennie z pomocą glukometru. Jeśli zostanie zastosowana prawidłowa dieta, można uniknąć przykrych konsekwencji cukrzycy ciążowej.
Jeśli wystąpią nieprawidłowości, czasami niezbędne jest wcześniejsze rozwiązanie ciąży, ponieważ dłuższe jej utrzymanie może stanowić w niektórych przypadkach zagrożenie dla dziecka.
Poniżej przedstawiamy zalecenia dla kobiet z cukrzycą ciążową – jest to najczęściej stosowany schemat postępowania:
- Codziennie sprawdzaj poziom cukru glukometrem.
- Stosuj zasady diety cukrzycowej dla ciężarnych.
- Jeśli lekarz zalecił leczenie insuliną, przyjmuj regularnie przepisane dawki (jednak leczenie insuliną zwykle jest zalecane w cięższych przypadkach).
- Możesz dodatkowo kontrolować rano poziom ciał ketonowych w moczu (obecność ciał ketonowych wskazuje na niedostateczne odżywienie, więc dietę należy zmodyfikować).
- Pilnuj regularności posiłków i spożywaj je często, ale w małych ilościach, aby nie doprowadzić do zbytnich wahań poziomu cukru.
- Sięgaj po produkty z niskim indeksem glikemicznym.
Inne zagrożenia w 24. tygodniu ciąży
Na tym etapie może boleć Cię brzuch, jego boki i podbrzusze, co jest wynikiem rozciągających się więzadeł. Twoją uwagę powinno zwrócić twardnienie brzucha i skurcze – mogą bowiem pojawić się skurcze przepowiadające Braxtona-Hicksa i ich zadaniem jest przygotowanie organizmu do porodu. Ból jest delikatny i bardziej odczuwa się go jako napinanie brzucha. Jeśli ból jest mocny i się nasila, a skurcze stają się regularne (skurcze przepowiadające są nieregularne) oraz nie ustępują przy zmianie pozycji, udaj się na izbę przyjęć – może to być rozpoczynający się poród. Dziecko urodzone w 24. tygodniu nie jest jeszcze w pełni przygotowane do życia poza łonem mamy: nie działa w pełni jego układ pokarmowy czy oddechowy. Czasami udaje się jednak – dzięki specjalnej aparaturze i doświadczeniu lekarzy – utrzymać dziecko przy życiu na tym etapie i sprawić, że będzie rozwijało się prawidłowo. Szanse na przeżycie nie są jednak jeszcze zbyt duże – ale za 1-2 tygodnie wzrosną nawet do 80-90%. Każdy dzień w łonie matki jest zatem bardzo istotny i niemal przesądza o tym, czy dziecko będzie miało szansę na zdrowie.
USG w 24. tygodniu ciąży
Jesteś po ważnym USG połówkowym (zalecany termin wykonania tego USG znajdziesz w Kalendarzu Ciąży) i na razie nie musisz iść na kolejne badanie – chyba że lekarz widzi wskazania. Następne badanie USG ma miejsce między 28. a 32. tygodniem ciąży. Jeśli natomiast masz ciąże powikłaną – np. są krwawienia, cukrzyca, nadciśnienie czy podejrzenie wysięku wód płodowych, zapewne będzie musiała pojawić się u ginekologa szybciej. Być może będą konieczne także badania kontrolne, takie jak pomiar ciśnienia, badanie wysokości dna macicy czy ułożenia płodu i zbadanie czynności jego serca.
Bibliografia
- Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2018, Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego.
- Grzelak T., Janicka E., Kramkowska M., Walczak M., Czyżewska K., Cukrzyca ciążowa – skutki niewyrównania i podstawy regulacji glikemii, [w:] Nowiny Lekarskie 2013, 82, 8, 163–169.
- Łagoda K., Kobus G., Bachórzewska-Gajewska H., Wpływ cukrzycy ciążowej na rozwój płodu i noworodka, [w:] Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2008, tom 4, nr 4.
- Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie suplementacji witamin i mikroelementów u kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących. Ginekol Pol.; 2014. 85: 395-399.
- Bręborowicz GH (red.). Położnictwo. Fizjologia ciąży. Warszawa: PZWL; 2012. 121–179.
