Kiedy noworodki zaczynają widzieć?
Niejeden rodzin zastanawia się, czy jego Maluszek już widzi – czy jest w stanie nas zobaczyć? Okazuje się, że noworodek widzi już od urodzenia – ale nieco inaczej, niż dorosły, gdyż jest krótkowidzem. Oczy noworodka potrzebują bardzo długiego treningu, aby były tak dobrze dostosowane do widzenia, jak u osoby dorosłej – tego dziecko uczy się praktycznie przez wiele miesięcy, a nie tygodni. Stopniowo poprawia się ostrość widzenia, a także zakres (odległość). Okazuje się, że ostrość widzenia u tygodniowego noworodka może być nawet 30 razy gorsza niż u osoby dorosłej.
Jak widzą noworodki i co mogą zobaczyć?
Noworodki widzą to, co znajduje się przed nimi w odległości do 18-75 cm. Najlepiej jednak widzą z odległości 25-30 cm – to dokładnie taka odległość, jaka występuje między oczami noworodka a twarzą mamy, gdy ta karmi go piersią!
W pierwszym miesiącu życia noworodek najlepiej widzi to, co występuje w obrzeżach pola widzenia – mówi się wówczas o tzw. widzeniu peryferyjnym. Gdy pokażesz dziecku 2 przedmioty, będzie w stanie je odróżnić, ale tylko pod warunkiem, że nie będą one znajdować się zbyt małej odległości od siebie – w przeciwnym wypadku po prostu zleją mu się w całość.
Dorośli mają odwrotnie: lepiej widzą to, co znajduje się w centrum, a gorzej to, co znajduje się na obrzeżach pola widzenia. Jednak w przypadku miesięcznych noworodków zmienia się to w ciągu kolejnych tygodni.
Jakie kolory widzą noworodki?
Noworodki najlepiej widzą wyraźne zestawienia kolorów na zasadzie kontrastu – np. biały i czarny albo czerwony i niebieski. W pierwszym miesiącu życia najbardziej odpowiednie są zatem zabawki w barwach bardzo kontrastujących ze sobą, np. książeczki kontrastowe biało-czarne, albo duże białe kostki z czarnymi liniami lub kropkami. Niekiedy wystarczą nawet pasy namalowane na kartce, gdyż noworodek widzi linie jako coś ruchomego – nie ma bowiem wykształconego do końca narządu wzroku. Zatem nawet zwykła linia może być dla niego dużą atrakcją!
Na początku dziecko nie rozpoznaje wszystkich kolorów i zaczyna wszystkie kolory dostrzegać najpóźniej w czwartym miesiącu życia. Wówczas staje się także wrażliwe na rozpoznawanie różnych odcieni szarości czy barw pastelowych.
Jak noworodki widzą swoich rodziców?
Przy wykorzystaniu najnowszych technologii, jesteśmy obecnie w stanie sprawdzić wiele szczegółów dotyczących widzenia u noworodków. Są np. ciekawe badania przeprowadzone przez naukowców z Uniwersytetu w Oslo oraz z Uniwersytetu w Uppsali, według których 2-3-dniowy noworodek widzi oraz potrafi rozpoznać swoich rodziców, patrząc na nich z odległości ok. 30 cm, natomiast osiągnięcie dystansu 60 cm sprawia, że obraz staje się rozmyty. Naukowcy postanowili zrekonstruować obrazy widziane przez noworodka – wyglądają one następująco:
W badaniu wykazano także, że noworodki nie tylko widzą twarz swojej mamy podczas karmienia, ale także potrafią zauważać jej emocje! Dostrzegają np. radość czy smutek. Ale, jak zaznacza jeden z autorów badania, to że noworodki widzą naszą mimikę, nie znaczy, że ją rozumieją. To, rozumieją z tego, co widzą, na razie naukowcy nie są w stanie wyjaśnić.
W sieci pojawiły się także symulacje tego, jak widzi noworodek, a później niemowlę do 1 roku życia, opracowane przez specjalistę od chirurgii oka - Romesha Angunawela. Poniżej przedstawiamy opracowane przez niego zdjęcia w formie GIF-a. Źródło: MVFGlobal-1.
Na co noworodki lubią najbardziej patrzeć?
Noworodki najbardziej lubią obserwować… twarz swojej mamy. To w nią bowiem wpatrują się zaraz po przyjściu na świat! Są w stanie rozpoznać twarz mamy już po ok. 4 godzinach od narodzin. Poza wpatrywaniem się w mamę, noworodki lubią przyglądać się przedmiotom, które przypominają twarz człowieka, a więc w lalki czy misie.
Jak sprawdzić, czy noworodek widzi?
Rodzice zapewne zastanawiają się, czy ich dziecko na pewno widzi, tak jak powinno na dany etap rozwoju. Na szczęście jest kilka sposobów na sprawdzenie, czy noworodek widzi. Można np.:
- wziąć dziecko na ręce (albo pochylić się nad nim na odległość ok. 30 cm od jego oczu) – jeśli będzie Ci się przyglądać, z pewnością Cię widzi;
- wziąć dziecko na ręce i gdy zacznie na Ciebie patrzeć, otwórz usta, za chwilę zamknij i znowu otwórz – i powtarzaj tę czynność aż do momentu, gdy noworodek zrobi to samo – i gdy tak się stanie, dziecko z całą pewnością Cię widzi;
- wykorzystaj czerwoną piłeczkę albo czerwone jabłko i pokaż je dziecku z odległości ok. 30 cm; poczekaj, aż dziecko zacznie patrzeć na przedmiot, po czym powoli przesuwaj go w bok – jeśli wzrok dziecka będzie podążał za przedmiotem, masz pewność, że go widzi.
Jak widzą noworodki i dzieci do pierwszego roku życia?
Jakie zabawy na początku są dobre dla nieprzystosowanego wzroku noworodka?
Na początek postaw na kontrasty. Świetną zabawą jest np. pokazywanie swojej twarzy na tle jasnej ściany, albo np. swojego zdjęcia. Do zabawy możesz też wykorzystać duże karty kontrastowe, miękkie kostki zabawkowe w biało-czarnych kolorach czy nawet zwykłą kartkę papieru z narysowanymi na niej czarnymi liniami. Pamiętaj, aby dziecku pokazywać przedmioty z boku – raz z jednej i raz z drugiej strony – a nie centralnie przed nim, gdyż początkowo lepiej widzi peryferyjnie. W kolejnych miesiącach dziecko będzie już umiało koncentrować same wzrok na twarzy albo przedmiocie – można więc powoli go przesuwać, oddalać i zbliżać. W tym czasie dziecko świetnie reaguje na kolor żółty i czerwony, a także zaczyna interesować się szczegółami – np. oczami, ustami czy nosem rodzica.
Warto wiedzieć, że ok. 3 miesiąca życia pojawia się reakcja nastawcza głowy, która oznacza, że bez względu na to, jaką pozycję ciała ma dziecko, jego wzrok ustawia się horyzontalnie. Linia oczu znajduje się wówczas równolegle do podłoża. Jeśli zauważysz, że główka się pochyla (gdy patrzysz na dziecko z tyłu, jego jedno ucho jest bliżej barku niż drugie), może się okazać, że dziecko ma problemy z ruchomością główki albo występuje u niego zez ukryty (co jest dość częste, gdyż występuje średnio u 50% populacji!). W takiej sytuacji warto byłoby podjąć diagnostykę fizjoterapeutyczną oraz okulistyczną.
>> Przeczytaj także: Przebodźcowanie (nadmierna stymulacja) noworodków i niemowląt <<
Jak stymulować wzrok noworodka w pierwszych tygodniach?
W pierwszych tygodniach życia aktywność wzrokowa powoduje utrzymanie komórek mózgowych na odpowiednio wysokim poziomie. Bez wątpienia zatem warto stymulować wzrok u dziecka, ale pamiętajcie, aby robić to z umiarem i dostosowywać stymulację do jeszcze nierozwiniętego narządu wzroku. U noworodka, którego rozwój wzroku jest zaburzony, stymulacja jest wręcz niezbędna. Ponadto jeśli noworodek po urodzeniu przebywał w inkubatorze, niestety nie miał tam możliwości ćwiczenia wzroku, a więc będzie potrzebował nieco więcej czasu, zanim wzrok zacznie funkcjonować prawidłowo. Stymulacja wzroku jest ważna z jeszcze jednego powodu: aktywne patrzenie jest jednym z podstawowych etapów rozwoju inteligencji człowieka, a także etapem uczenia się komunikacji językowej. Dowiedziono także, że pozytywnie wpływa na rozwój ruchowy!
Planując ćwiczenia wzrokowe ze swoim kilkutygodniowym dzieckiem, zawsze dostosowuj czas zabawy do rytmu snu i czuwania dziecka (do jego stałego planu dnia). Dziecko musi być do zabawy najedzone, mieć zmienioną pieluchę i powinno mieć zapewnione wygodne warunki – leżeć komfortowo w ubranku, które nie krępuje jego ruchów.
Pierwsze zabawki wybierane dla dziecka, powinny mieć przede wszystkim funkcję stymulowania narządu wzroku. Około 4-6 tygodnia życia zacznij używać kart kontrastowych biało-czarnych, z później kart kontrastowych w żywych kolorach, takich jak czerwony, żółty, niebieski i zielony. Pamiętaj, aby zawsze dobierać karty na zasadzie jak największego kontrastu. Warto również posiadać karty, które mają różne wzory i proste rysunki z wyraźnie zaznaczonymi konturami.
W okresie pierwszych tygodni życia dziecka, warto pokazywać biało-czarne rysunki z jednej lub z drugiej strony główki dziecka – nigdy bezpośrednio w centrum. Można również obrazki pomału zbliżać i oddalać – dzięki temu nauczy się rozpoznawać granice przedmiotów, co w przyszłości przełoży się na umiejętność chwytania przedmiotów.
Na tym etapie zdecydowanie zrezygnuj z pokazywania obrazków w pastelowych kolorach. Wydają się nam one – dorosłym – atrakcyjne, jednak dziecko ich nie doceni, gdyż zwyczajnie nie jest w stanie jeszcze rozpoznać takich kolorów.
Podczas stymulowania wzroku, warto mówić dziecku o tym, co go otacza. Opowiadaj mu o nowej dla niego rzeczywistości – dzięki temu nie tylko objaśnisz mu lepiej sytuację, w jakiej się znajduje, ale także zrobisz wstęp do nauki mówienia. Może się wydawać dziwne tłumaczenie noworodkowi różnych rzeczy, gdyż wydaje się, że nie rozumie on jeszcze nic z naszych słów – jednak nasz stan wiedzy na temat tego, co rozumieją noworodki i na ile rozumieją, jest bardzo ograniczony i naprawdę nie mamy o tym żadnego pojęcia. Zatem warto mówić nawet do 1-2-dniowego dziecka – z pewnością to nie zaszkodzi, a być może przyczyni się do jego lepszego rozwoju i aklimatyzacji do nowych warunków. Wszystkie te zabiegi dodatkowo wzmocnią więź emocjonalną między dzieckiem a rodzicem.
Stymulacja wzroku dziecka w 3 miesiącu życia
Około 3 miesiąca życia zauważysz, że Twoje dziecko potrafi odwzajemniać uśmiech, a także obracać główkę za zabawką albo daną osobą. Dzieje się tak, gdyż zaczęło już aktywniej interesować się światem.
W okresie 3 miesiąca życia dzieci bardzo lubią kolor czerwony i żółty – nie bez powodu, gdyż kolory te doskonale stymulują układ nerwowy człowieka. Warto zatem pokazywać mu zabawki i karty kontrastowe właśnie w takich kolorach.
Ponadto na tym etapie dziecko potrafi dłużej skupiać wzrok obrazku, na którym znajduje się więcej szczegółów. Zaczyna również interesować się oczami, nosem i ustami swoich rodziców. Zdecydowanie dostrzega więcej szczegółów i może np. zauważyć, że czarny motylek na białym tle w książeczce ma czerwoną kropkę.
Stymulacja wzroku dziecka od 4 miesiąca
Zwykle około czwartego miesiąca przychodzi pora na wdrożenie do codziennych rytuałów czytanie książeczek z grubymi, kartonowymi stronami (oczywiście można też wprowadzić to szybciej!). Nie od dziś wiadomo, że kontakt z książkami ma naprawdę wiele zalet. Im szybciej dziecko ma kontakt z dostosowanymi do jego wieku obrazkami, tym chętniej je ogląda i jest większe prawdopodobieństwo, że będzie chciało sięgać po książki w przyszłości.
Około połowy czwartego miesiąca dziecko potrafi już koordynować obrazy, które widzi przez oba oczy – zaczyna widzieć trójwymiarowo. Dziecko pięciomiesięczne natomiast, będzie już umiało utrzymać w dłoni zabawkę, a także patrzeć jednocześnie na inny przedmiot lub koncentrować uwagę na ustach rodzica, który opowiada o książeczce. W wieku sześciu-siedmiu miesięcy natomiast, dziecko potrafi już śledzić przedmiot, który spadł ze stołu, a w wieku dziewięciu miesięcy – wskaże go palcem (lub obrazek w książeczce) lub będzie aktywnie szukać go wzrokiem.
Kiedy zwrócić się z małym dzieckiem do okulisty?
Jeśli zauważysz u swojego dziecka niepokojące symptomy, należy zwrócić się do okulisty, aby sprawdził, czy narząd wzroku dziecka rozwija się prawidłowo.
W 1 miesiącu życia udaj się z noworodkiem do okulisty, jeśli:
- występuje duża różnica w wielkości gałek ocznych, wyglądzie oczu i powiek,
- oczy są w ruchu mimowolnym i cały czas „pływają”
- zamiast łez pojawia się np. ropa,
- dziecko nie patrzy na twarze bliskich osób,
- dziecko ma często zamknięte oczy,
- oczy są zaczerwienione i łzawią bez powodu.
Między 1 a 3 miesiącem życia udaj się z niemowlakiem do okulisty, jeśli:
- dziecko nie skupia wzroku lub słabo fiksuje na twarzy rodzica,
- nie odwzajemnia uśmiechu,
- patrzy wyraźnie tylko jednym okiem (kieruje głowę w jedną stronę),
- źle reaguje na światło,
- ma opóźnioną reakcję na pokazywane mu kontrastowe zabawki,
- nie nawiązuje kontaktu wzrokowego,
- oczy często zezują,
- oczy drgają.
Miedzy 3 a 5 miesiącem życia udaj się do okulisty, jeśli:
- dziecko nie skupia wzroku na ludziach ani zabawkach,
- nie wyciąga rąk w kierunku zabawki,
- nie interesuje się otoczeniem,
- nie wykazuje reakcji na swoje odbicie w lustrze.
Między 5 a 7 miesiącem życia udaj się do okulisty, jeśli:
- dziecko ma słabą koordynację między okiem a ręką,
- preferuje patrzenie jednym okiem,
- nie ma fiksacji ani zbieżności.
Między 7 a 12 miesiącem życia udaj się do okulisty, jeśli:
- dziecko nie interesuje się nowymi zabawkami,
- nie patrzy na zabawki, którymi się bawi,
- nie skupia wzorku na zabawkach oddalonych np. o 1-2 m,
- słabo interesuje się otoczeniem,
- nie wypatruje domowników,
- ma słaby rozwój motoryczny i koordynację ruchów głowy oraz oczu.
