Skoki rozwojowe – jak wspierać podczas tego okresu rozwój dziecka?

Skoki rozwojowe u niemowląt – czym są?

Skoki rozwojowe to inaczej kamienie milowe w rozwoju niemowląt. W pierwszym roku życia dochodzi aż do 7. takich przełomowych momentów, w czasie których dziecko nabiera nowych umiejętności.

Zazwyczaj rodzice o skokach rozwojowych myślą w ten sposób, że jest to trudny czas, ponieważ dziecko jest marudne, ma problemy ze snem i jedzeniem, ale należy ten okres przetrwać, bo skok w końcu minie i wszystko wróci do normy. Niewiele osób zastanawia się jednak nad tym, czy można jeszcze jakoś „zboostować” rozwój – sprawić, że będzie on w momencie skoku rozwojowego jeszcze większy. Okazuje się, że jako opiekunowie mamy wpływ na to, jak dużych postępów rozwojowych dokona dziecko – wystarczy kilka drobnych działań opartych o wiedzę na temat skoków rozwojowych, aby pomóc Maluchowi w poczynieniu jeszcze większych postępów. Oczywiście nie przeskoczymy od razu z podnoszenia główki do wstawania na nogi, ale pomożemy dziecku łatwiej opanować pewne umiejętności adekwatnie do jego wieku.

Poniżej przedstawiam kilka wskazówek, jak w poszczególnych skokach rozwojowych możemy wspomagać opanowywanie przez dziecko nowych umiejętności.

Skok rozwojowy nr 1 – pobudzanie zmysłów

Podczas 1. skoku rozwojowego, który ma miejsce między 5-6. tygodniem życia, dochodzi do istnej rewolucji w zakresie odbierania przez dziecko wrażeń zmysłowych. Wyraźnie wyostrzają się zmysły wzroku, słuchu czy czucia. Mogą nawet zacząć pojawiać się uśmiechy i łzy. Co rodzić może robić przy pierwszym skoku rozwojowym, aby wspierać dziecko? Po pierwsze, Maluch będzie w tym czasie bardzo marudny i płaczliwy, gdyż wyraźniej odbierane bodźce mogą początkowo za mocno go obciążać. Jeśli tak się dzieje, spróbuj zapewnić dziecku nieco spokoju. Dawkuj bodźce, mów szeptem, stosuj przygaszone światło w pokoju i nie machaj przed nosem Malca grzechotkami. Po ok. 2-3 dniach dziecko zacznie być spokojniejsze – oznacza to, że trudny okres pierwszego skoku rozwojowego jest już za Wami. Ale na tym nie koniec. Teraz możesz zacząć... pobudzać zmysły. Można robić to na kilka sposobów, np.:

• zacznij masować dziecko wg techniki Shantali,

• puszczaj dziecku muzykę,

• zachęcaj do głużenia (mów do niego np. „aguuu”),

• wykorzystaj świecące zabawki,

• pokazuj karty kontrastowe,

• często bierz Malucha na spacery, a w piękną pogodę nie bój się go wyciągnąć z gondoli, aby zobaczyło nieco świata (podejdź np. blisko niskiego drzewa),

• gdy coś gotujesz, daj dziecku powąchać np. daną przyprawę, której akurat używasz.

Skok rozwojowy nr 2 – wspieraj zabawę na brzuchu

Do momentu 2. skoku rozwojowego wrażenia zmysłowe zostały już w głowie dziecka „uporządkowane” - już nie są dla niego tak fascynujące i stają się codziennością. Dziecko reaguje uśmiechem, gdy Cię widzi, preferuje konkretne zabawki, odkrywa, że może poruszyć przedmiot rączką. I to właśnie moment, gdy przychodzi 2. skok rozwojowy w okresie 7-8. tygodnia życia.

Dziecko intensywnie rozwija się pod kątem motorycznym – wykorzystaj to. Kładź malucha jak najczęściej do zabawy na brzuchu, nawet jeśli tego nie lubi (dobre i 2 minuty za jednym razem, a zobaczysz, że im częściej będziesz proponować taką pozycję, w końcu dziecko ją polubi – a warto, ponieważ pozycja na brzuchu mocno wspiera rozwój dziecka i eliminuje wiele nieprawidłowości, jak np. płaska główka czy wzmożone napięcie mięśniowe). Pamiętam, jak moja córka w pierwszych miesiącach kompletnie nie lubiła leżenia na brzuchu, ale ze względu na złą dystrybucję napięcia mięśniowego, byliśmy z Mężem zdeterminowani, aby jednak jak najwięcej czasu spędzała w takiej pozycji. Zaczynaliśmy od kładzenia jej na 1-2 minuty po kilka razy dziennie do zabawy (łącznie w ciągu dnia staraliśmy się uzyskać wynik 20. minut leżenia na brzuchu) oraz na drzemki (czuwałam przy niej), a z czasem córka tak polubiła zabawę w tej pozycji, że około 4. miesiąca bawiła się tylko w ten sposób. Zatem jeśli wydaje Ci się, że Twoje dziecko absolutnie nie jest stworzone do zabawy na brzuchu, możesz mocno się mylić i za kilka tygodni zobaczysz, że wszystko się zmieni, jeśli tylko utrzyma się u Ciebie determinacja.

A jakie zabawy dziecko może na tym etapie wykonywać na brzuchu? Możesz podawać mu różne zabawki – teraz właśnie odkrywa moc, jaką mają jego dłonie. Kładź dziecko na macie edukacyjnej, która ma jakieś elementy wspierające rozwój sensoryczny i zachęcające do chwytania (np. doczepione szeleszczące listki, grzechoczące kółeczka czy światełka). Na szczebelkach łóżeczka w ciągu dnia możesz zawierasz zabawki, które dziecko będzie mogło trącać rączkami – w ten sposób Maluch uczy się chwytu.

Pamiętaj, aby zabawki wyciągnąć z łóżeczka na czas snu (dziennego i nocnego), ponieważ wszelkie dodatkowe elementy w łóżeczku niemowlaka zwiększają ryzyko wystąpienia SIDS (śmierci łóżeczkowej niemowląt).

Podczas 2. skoku rozwojowego możesz zacząć spróbować przedłużać kąpiele, aby dziecko je polubiło i bawiło się przebywaniem w wodzie – machając energicznie nóżkami i rączkami. Nie jest to jednak zabieg wskazany dla dzieci z atopowym zapaleniem skóry, gdyż dla nich każdy kontakt z wodą jest zagrożeniem dla zaostrzenia zmian skórnych.

Skok rozwojowy nr 3 – urozmaicaj zabawę

3. skok rozwojowy następuje ok. 11-12. tygodnia życia. To okres, gdy niemowlę zaczyna dostrzegać wiele szczegółów – dotąd nie miały one dla niego znaczenia, a teraz zaczynają być bardzo interesujące. Np. odkrywa, że coś jest miękkie, albo że mama zmieniła ton głosu. Istotne jest, aby w tym czasie rodzice i opiekunowie urozmaicali dziecku zabawę – dopiero teraz tak naprawdę ilość bodźców jest dla Malucha atrakcyjna i go nie przytłacza. Uważaj jednak nadal na objawy przebodźcowania – nadal mogą występować, jeśli dziecko jest np. zmęczone, a my machamy mu grzechotką przed nosem, zamiast wyciszyć i położyć na drzemkę. Pamiętaj, że podczas tak intensywnego rozwoju organizm zużywa ogromne ilości energii i potrzebuje dobrej dawki odpoczynku.

Podczas 3. skoku rozwojowego staraj się w dalszym ciągu wspierać rozwój motoryczny dziecka. Teraz ważne jest ćwiczenie koordynacji ruchu głowy i oczu. Możesz wspierać to działanie, pokazując Maluchowi zabawkę z boku twarzy i przesuwając ją na drugą stronę. Nadal ponadto układaj dziecko jak najczęściej na brzuchu, aby mogło ćwiczyć mięśnie i kolejne ruchy – np. odpychanie się.

Skok rozwojowy nr 4 – obroty na plecy

Podczas 4. skoku rozwojowego, do którego dochodzi między 14. a 19. tygodniem życia, dochodzi do intensywnych zmian w rozwoju emocjonalnym. Dziecko już bardzo świadomie odbiera wydarzenia z otoczenia i stają się one dla niego bardziej zrozumiałe. To także czas gwałtownych zmian w rozwoju motorycznym – możesz je wspierać, zachęcając dziecko do obrotów z brzucha na plecy i odwrotnie. Takie wspieranie może stać się elementem codziennej pielęgnacji – np. zamiast podnoszenia pupy podczas zmiany pieluchy, obracaj miednicę na boki, trzymając dziecko ostrożnie za bioderka.

W tym okresie możesz ponadto zauważyć, że dziecko zaczyna wszystko brać do buzi. Niektórzy rodzice mylnie uznają, że jest to objaw gotowości do rozszerzania diety. To normalne dla tego etapu, że dziecko chce wszystkiego spróbować – potrafi już chwycić przedmiot i niejako bada go ustami. Po drugie, w tym czasie mogą wystąpić już początki ząbkowania i wkładając wszystko do buzi, dziecko być może odczuwa ulgę, masując sobie dziąsła. Rodzice w tym okresie na pewno nie powinni zaczynać rozszerzać diety (robimy to – według najnowszych zaleceń – dopiero po ukończonym 6. miesiącu życia), ale za to powinni zadbać o częste czyszczenie zabawek i przedmiotów, które dziecko mogłoby wziąć do buzi.

Jak jeszcze można wspierać dziecko podczas 4. skoku rozwojowego? Możesz brać je na ręce i podchodzić do lustra – widok innego niemowlęcia będzie dla Malucha bardzo ciekawym doświadczeniem, zanim zrozumie, że to jego odbicie. W tym czasie możesz także pokazywać dziecku, jak działają dane zabawki, np. jak włączyć światełka czy muzykę przy interaktywnym pasku grającym.

Skok rozwojowy nr 5 – obserwuj i wspieraj aktualne umiejętności

Pomiędzy 22. a 26. tygodniem pojawia się kolejny skok rozwojowy. Jest to czas, gdy dochodzi często do dużych zmian w rozwoju motorycznym dziecka. Może ono zacząć np. siadać, a nawet raczkować. Jeśli jednak tego nie robi – nie panikuj! Jeśli wszystko jest w porządku wg fizjoterapeuty (warto raz na jakiś czas pójść na kontrolę), skup się na wspieraniu aktualnych umiejętności i nie sadzaj dziecka na siłę, jeśli jeszcze samo tego nie potrafi.

Skok rozwojowy tego okresu oznacza ponadto pojawienie się tzw. lęku separacyjnego – oznacza to, że dziecko może panicznie bać się, gdy rodzice się tylko oddalą – zaczyna bowiem odróżniać bliskie osoby od obcych i czuje większe przywiązanie do rodziców. Nie oddawaj więc Malucha cioci czy babci na siłę, kiedy wyraźnie tego nie chce. Staraj się jednak, aby takie osoby były jak najczęściej obecne z życiu dziecka – zapraszaj je często do siebie, aby Maluch oswajał się z tym, że nie przebywa wyłącznie z mamą i tatą, ale są też inni bliscy. Dzięki temu, gdy będziecie chcieli gdzieś wyjść z partnerem (np. do kina), Twoja mama, teściowa czy siostra będą w stanie zaopiekować się Maluchem, bez ryzyka, że czas ten będzie okrojony płaczem za rodzicami.

W czasie 5. skoku rozwojowego możesz zacząć podawać dziecku przedmioty codziennego użytku jako zabawek – może to być drewniana łopatka do ciasta czy ubijaczka. Zapewnianie niemowlętom otoczenia do zabawy, które jest odzwierciedleniem rzeczywistego świata, jest – według niektórych teorii – korzystniejsze dla rozwoju emocjonalnego i społecznego, niż bazowanie tylko na sztucznych zabawkach, niemających wiele wspólnego z prawdziwym światem (np. plastikowe, różowe słonie). Tak jest m.in. w metodzie Montessori – bazuje ona na tym, aby stworzyć dziecku otoczenie z przedmiotami codziennego użytku i zabawkami wykonanymi z naturalnych materiałów, przedstawiającymi prawdziwy świat.

Na tym etapie warto wprowadzić czytanie książeczek – a raczej pokazywanie w nich obrazków. Dziecko potrafi już bowiem przez dłuższą chwilę skupić na czymś wzrok. Będzie to dobry początek do tego, aby w przyszłości chętnie sięgało po książeczki.

Skok rozwojowy nr 6 – odpowiednio reaguj

Do 6. skoku rozwojowego dochodzi między 33. a 37. tygodniem życia – wówczas dziecko zaczyna kategoryzować poszczególne elementy tego, co go otacza oraz wydarzeń. Wie, że np. kot spotkany na spacerze jest prawdziwy, a ten w książeczce jest tylko narysowany. Bardzo ważne stają się ponadto dla Malucha reakcje rodziców – to właśnie od nich często zależy zachowanie dziecka – np. czy boi się, gdy usłyszy jakiś głośny dźwięk, albo czy będzie płakać, gdy lekko upadnie. Aby nie reagowało płaczem na każdy, nawet najmniejszy upadek, staraj się nie podbiegać od razu w strachu i ze smutną miną, mówiąc „ojej, przewróciłeś się?” - lepiej zachowaj spokój, uśmiechnij się do dziecka i pokaż, że jesteś obok i nic złego się nie stało – powiedz, że to tylko „małe bam” i zachęć do innej zabawy (zainteresuj czymś Malucha). Jeśli rzeczywiście nic się nie stało, niemal od razu zapomni o upadku i pójdzie się bawić.

Podczas 6. skoku rozwojowego możesz zacząć ćwiczyć z dzieckiem motorykę dużą i małą – zachęcaj je do malowania i rysowania, a także do zabaw ruchowych. Na przykład ćwiczcie razem, tańczcie itd. Będzie to jeszcze nieporadne, ale jest bardzo ważne dla dobrego rozwoju.

Skok rozwojowy nr 7 – traktuj dziecko jak dorosłego

Ostatni skok rozwojowy w pierwszym roku życia ma miejsce ok. 12 miesiąca. Dziecko zaczyna rozumieć już świetnie związki przyczynowo-skutkowe. Jest towarzyskie, domaga się uwagi, naśladuje dorosłych, próbuje chodzić. Co ważne, dziecko już bardzo dużo rozumie i Cię słucha – wykorzystaj to i staraj się traktować Malucha jak dorosłą osobę. Np. gdy czegoś zabraniasz, wyjaśnij mu, dlaczego to robisz – i co ważne, nie kłam, tylko mów prawdę. Tłumacz też to, co dzieje się w jego życiu i dookoła – dzięki temu rozwój i rozumienie świata zewnętrznego będzie dla dziecka łatwiejsze. Staraj się ponadto spędzać z Maluchem wspólnie czas – poświęcaj na zabawę z nim minimum godzinę dziennie – poświęć mu wtedy 100% swojej uwagi. Możecie rysować, tańczyć, bawić się piłką – pomysłów jest mnóstwo.