Czy to skok rozwojowy? Zobacz kalendarz i objawy

Teoria skoków rozwojowych

Teoria skoków rozwojowych ma wielu sceptyków, jednak z wielu obserwacji – nie tylko mojego dziecka, ale i dzieci koleżanek czy innych mam poznanych online – naprawdę się sprawdza. Skoki rozwojowe to termin pochodzący z angielskiego „The Wonder Weeks”. Twórcy tego terminu sądzą, że dzieci rozwijają się skokowo. I rzeczywiście często jest tak, że dziecko przez kilka tygodni zachowuje się tak samo, ma swój stały rytm dnia i nocy, jest stosunkowo „grzeczne”. Aż nagle „BACH”. Wszystko się zmienia i śpiące dziecko nagle ciągle budzi się w nocy, w dzień ma drzemki o innych porach i w dodatku krótsze, a między drzemkami jest marudne i bardzo chce być noszone. Znacie to? No właśnie, to jest – zdaniem wielu – skok rozwojowy, podczas którego dziecko nabywa kilka umiejętności. Nowe umiejętności dotyczą zarówno sfery psychicznej, jak i fizycznej – a więc nie tylko chodzi o rozwój motoryczny i nabywanie umiejętności, takich jak przewracanie się na brzuszek czy siadanie, ale także pojawia się podczas jednego ze skoków większe przywiązanie do rodziców, świadome odwzajemnianie uśmiechów czy reagowanie na swoje imię.

Jak poradzić sobie z „trudnym” dzieckiem podczas skoku rozwojowego?

Czy są jakieś metody na polepszenie tego czasu, gdy następuje skok rozwojowy? Niestety skoki trzeba po prostu przetrwać. Nie da się ani im zapobiec, ani przyspieszyć ich trwania. Jednak fajnie jest mieć świadomość tego, dlaczego dziecko nie śpi, dlaczego marudzi, ma problemy z jedzeniem i budzi się często w nocy. Pamiętaj, że dla Twojego dziecka to także trudny okres, dlatego przytulaj je jak najwięcej i bądź wyrozumiała/y. Dzięki temu łatwiej przetrwacie ten czas. Także nastawcie się na to, że dziecko przez jakiś czas spędzi na naszych rękach większość czasu, będzie „nieodkładalne”, przedłużą się czasy karmienia czy czas, w jakim usypiamy dziecko. Dla ułatwienia można nauczyć się chustonoszenia – zapewnimy tym dziecku bliskość, a nieco odetchnie nasz kręgosłup i ramiona. Dobrze w tym czasie zrezygnować także z odwiedzania głośnych i mocno zaludnionych miejsc, ponieważ dziecko w okresie skoku rozwojowego jest bardzo wrażliwe na wszelkie bodźce. Dobrą metodą jest także bujanie dziecka na rękach, siedząc na piłce do fitnessu (albo do rehabilitacji) – takie kołysanie dobrze działa na większość dzieci i mocno je uspokaja, gdyż stymuluje układ przedsionkowy.

Skok rozwojowy – definicja

Dla lepszego sprecyzowania, czym jest skok rozwojowy, przytoczę definicję sformułowaną przez Fransa Plooija. Uznał on, że skok rozwojowy jest takim momentem w rozwoju umysłowym dziecka, podczas którego w jego mózgu dochodzi do tworzenia się setek nowych połączeń między neuronami. Przez to nagle zmienia się u dziecka postrzeganie świata, natomiast jego układ nerwowy zyskuje informacje, których wcześniej nie potrafił prawidłowo przetworzyć. Skok rozwojowy to zatem niejako dojrzewanie układu nerwowego u niemowląt i przejaw prawidłowego rozwoju.

Jak rozpoznać, że zbliża się skok rozwojowy?

Skoki rozwojowe poprzedzają okresy, gdy dziecko staje się rozdrażnione, zaczynają się problemy ze snem i jest bardziej marudne. Ponadto może mieć mniejszy apetyt lub nie mieć go wcale. Jego organizm przygotowuje się tym sposobem do przyjęcia ogromnej dawki nowości.

Przy pierwszych skokach trudno jest określić, czy to skok czy coś innego. Jeżeli jednak dziecko nagle z „aniołka” staje się niespokojne, wystraszone, bardzo płaczliwe i domaga się częstego przytulania – bądź po prostu zachowuje się kompletnie inaczej niż zazwyczaj – jest duże prawdopodobieństwo, że to właśnie skok rozwojowy.

Można jeszcze wziąć pod uwagę 3 kryteria rozpoznawania skoku rozwojowego, które przedstawił Plooji – twórca pierwszej definicji skoku rozwojowego. Według niego skok rozwojowy jest wtedy, gdy dziecko zaczyna często płakać, ma o wiele większą potrzebę fizycznego kontaktu z mamą lub tatą, nagle pogarsza się jego zachowanie/staje się drażliwe.

Do tych wyróżników można jeszcze dodać problemy z zasypianiem lub bardzo niespokojny sen (dziecko często się wybudza), o wiele intensywniejsze odbieranie bodźców z otaczającego świata, problemy ze ssaniem/jedzeniem. Wiele dzieci podczas skoków rozwojowych nagle zapomina to, czego już się wcześniej nauczyło – mamy więc do czynienia z regresem rozwojowym, ale tylko chwilowym. Jak skok rozwojowy minie, powrócą także utracone umiejętności.

Dla pewności, że dziecko przechodziło w danym momencie skok rozwojowy, można ocenić, czy po zakończeniu tego trudnego okresu potrafi ono coś nowego, zarówno pod kątem ruchowym, jak i poznawczym, artykulacyjnym czy zmysłowym. Po każdym skoku pojawia się zatem nowa umiejętność lub nawet kilka.

Skoki rozwojowe dzielą się na fazy

• Faza marudna – to czas, gdy dziecko przygotowuje się do nadchodzących w jego organizmie zmian.
• Faza burzliwa – skok rozwojowy już się zaczął, ale dziecko jeszcze się nie oswoiło ze zmianami. W tym czasie niemowlę może być bardziej zmęczone i sprawiać wrażenie wyczerpanego.
• Faza słoneczna – następuje w momencie, gdy dziecko przyzwyczaiło się już do nowej umiejętności i jest z nią „oswojone”.

Jak długo trwają skoki rozwojowe?

Skoki rozwojowe mają różne długości – i co ważne, każdy kolejny skok może być dłuższy. Jednak warto wiedzieć, że w późniejszych miesiącach co prawda okresy trwania skoków się wydłużają, ale są nieco mniej intensywne niż na początku. Zakłada się, że minimalny okres trwania jednego skoku to 1 tydzień, a maksymalny – 6-7 tygodni.

Jak wygląda kalendarz skoków rozwojowych?

W pierwszych 18 miesiącach życia występuje 10 skoków rozwojowych. Co ważne, termin ich występowania liczymy w stosunku do daty porodu z pierwszego USG, a nie do momentu faktycznego porodu. W innym czasie zatem skok rozwojowy będzie miało dziecko urodzone przedwcześnie, a w innym to przenoszone np. o 2 tygodnie.

Kiedy spodziewać się skoków rozwojowych? Istnieje opracowany kalendarz skoków rozwojowych. Oczywiście przedziały tam podane są umowne i nie u każdego dziecka się sprawdzą: jedno dziecko będzie miało dany skok rozwojowy szybciej, inne później. I tak kolejne skoki przypadają (umownie) na:

• 5 tydzień,
• 7-9 tydzień,
• 11-12 tydzień,
• 14-19 tydzień,
• 22-26 tydzień,
• 33-37 tydzień,
• 41-46 tydzień,
• 55 tydzień,
• 64 tydzień,
• 76 tydzień.

Jak skoki rozwojowe swoich dzieci opisują rodzice?

Poniżej pozwolę sobie wkleić kilka wypowiedzi rodziców, którzy opisują, jak przebiegały skoki rozwojowe u ich dzieci.

Moja córeczka skończyła w sobotę miesiąc i od tego czasu jest marudna, płaczliwa, denerwuje się podczas ssania. Łapie pierś chwilę ssie po czym ja wypluwa i płacze, macha przy łapaniu piersi główką na boki. Mam dużo pokarmu więc nie w tym problem, że się nie najada, przybiera na wadze bardzo dobrze przez miesiąc ponad 1 kg. Często chce być przy piersi, cały czas muszę ją nosić i mimo, że wcześniej nie lubiła pozycji pionowej teraz w takiej najczęściej zasypia. W nocy śpi w miarę normalnie, budzi się dwa razy. Brzuszek ma miękki, kupkę robi praktycznie w każdą pieluchę, gazy też oddaje normalnie, nawet czasami bardzo głośno :) nie ma gorączki.

Źródło: Forum Lovi

Moje pogodne dziecko staje się marudą, krzykaczem i stękaczem. W dodatku wisi mi na biuście (a potem zostaję w tą rozhulaną laktacją, bo jaśnie pan raczy dziękować). Na kilka dni staje się jakiś hmmm...wycofany? (nie chcę użyć słowa "głupszy") a potem nagle budzi się z nowymi umiejętnościami.

Źródło: Forum Gazeta

U mojej Natalki każdy skok zaczyna się ogromnym płaczem jak na kolkę a widać że jej nic nie jest. I potem już w dzień nie chce spać. Przesypia 15 minut i płacze, cycka nie chce wręcz ryczy jak go przystawiam a po chwili chce jeść. Jest marudna i chce tylko na rączki. A jak zacznie beczeć to drze się na całe gardło. I tak jest około tygodnia. A potem nagle uśmiech na twarzy i wraca moje kochane dziecko. I faktycznie widać że umie nowe rzeczy.

Źródło: Forum Babyboom

Ja o skokach rozwojowych po raz pierwszy przeczytalam w ciazy. Bylam wiec gotowa. I wiecie co... sprawdzilo sie w stu procentach. Oczywiscie na tej tabelce widnieja \"widelki\", wiec nie zawsze zaczynalo \"dziac sie\" dokladnie po ukonczeniu podanego tygodnia, ale zawsze skoki rozwojowe, marudzenie, nabywanie nowych umiejetnosci miescilo sie w tych widelkach. I mimo, ze o tym czytalam, bylam gotowa, reagowalam spokojnie i podejmowalam proby ukojenia malutkiej, to z drugiej strony bylam W SZOKU jak dokladnie sprawdzaja sie te przewidywania. Mimo, ze kazdy z nas jest inny, mimo, ze nasze dzieci rozwijaja sie w swoim tempie, jednak sa jakies zasady, naturalny rytm, ktory tym wszystkim rzadzi. Natura jest niesamowita :)

Źródło: Forum Canpolbabies

Kalendarz skoków rozwojowych – tydzień po tygodniu

Jak widać, u każdego dziecka skok rozwojowy może przebiegać inaczej, jednak są pewne cechy wspólne, jak np. nabywanie nowych umiejętności. I w tym miejscu warto przejść do kalendarza skoków rozwojowych, z którego można się dowiedzieć, jakich dokładnie umiejętności nauczy się dziecko po danym skoku rozwojowym. Obserwujcie swoje Maluszki, a na pewno zauważycie związek między tym, co opisują psychologowie, a zachowaniem Waszego dziecka – przynajmniej w pewnym stopniu. Sam fakt, że po „burzy”, czyli marudnych i trudnych dniach przyjdzie „słońce” i dziecko będzie na dalszym etapie rozwoju (zyska nowe umiejętności) napawa nadzieją i daje siłę rodzicom, aby przetrwać różne upadki.

Poniżej przedstawiam Wam kalendarz skoków rozwojowych, z zaznaczonymi momentami „burzowymi” (to właśnie skoki rozwojowe) i „słonecznymi” (okresy, gdy dziecko już oswoiło się z nowymi umiejętnościami).

1. Pierwszy skok rozwojowy – 4-5 tydzień

Pierwszy skok rozwojowy przypada na początek 2 miesiąca życia. Podczas pierwszego miesiąca rozwijają się narządy wewnętrzne i metabolizm dziecka bardzo szybko, co wiąże się także z rozwojem np. zmysłów – niemowlę o wiele lepiej odbiera już bodźce z otoczenia, niż chwilę po urodzeniu. Taki stan może jednak sprawiać, że Maluszek będzie niespokojny. Gdy jednak zakończy się pierwszy skok rozwojowy, dziecko będzie umiało się… uśmiechać, na co czeka chyba każdy rodzic. Ponadto wydłużą się czasy aktywności pomiędzy drzemkami, być może miną bóle brzuszka lub kolki (ale niekoniecznie, ponieważ układ pokarmowy nadal jest niedojrzały). Dziecko zyska także umiejętność zatrzymywania wzroku na twarzy mamy lub taty. Zacznie również próbować utrzymywać głowę nad podłożem, leżąc na brzuszku – będzie to jednak trwało zaledwie kilka sekund.

2. Drugi skok rozwojowy – 8 tydzień

Podczas drugiego skoku rozwojowego dziecko uczy się zauważać powtarzalność poszczególnych czynności w ciągu dnia – rozpoznaje m.in. rytuały (np. wie, że po wieczornej kąpieli jest pora do dłuższego spania, a nie do krótkiej drzemki i zabawy). Zaczyna również odkrywać swoje ciało, a konkretniej fakt, że może nim ruszać. Uświadamia sobie, że może wydawać różne dźwięki. Po skoku rozwojowym przypadającym na ok. 8 tydzień życia, dziecko zdecydowanie intensywniej będzie poruszać kończynami. Coraz częściej będzie również podnosiło głowę w leżeniu na brzuchu. Dłużej będzie ponadto skupiać wzrok na twarzach.

3. Trzeci skok rozwojowy – 10-12 tydzień

W tym okresie dziecko jest zainteresowane zmianą natężenia światła, zmianą głosu czy innymi detalami. Zacznie ponadto łączyć ruch oczu z ruchem głowy. Bardzo istotną umiejętnością dla tego skoku rozwojowego jest także łapanie za zabawki. Ruchy Maluszka stają się o wiele bardziej skoordynowane – możemy zauważyć m.in. łączenie rączek w linii środkowej czy też pojawienie się symetrii w leżeniu na plecach (prosta linia tułowia). Dziecko leżąc na brzuszku, może po tym skoku próbować podpierać się na przedramionach. Zacznie także okrywać swój głos: dostrzeżemy np. głużenie, piszczenie. Może ponadto robić bańki ze śliny i intensywnie wkładać sobie rączki do ust.

4. Czwarty skok rozwojowy – 14-20 tydzień

To skok rozwojowy, który może pojawić się u jednych dzieci zaraz po ukończeniu 4 miesiąca, a u innych dopiero pod koniec 5 miesiąca. Po tym skoku dziecko odkrywa ciągi przyczynowo-skutkowe. Może też zacząć łączyć najprostsze ciągi, typu mamamama, tatatata. Rozwinie się także mocno pod kątem motorycznym, zyskując m.in. umiejętność sięgania po zabawkę jedną ręką, obrotów na boki na brzuch, pływania na brzuchu (w leżeniu), przekładania zabawek z jednej do drugiej ręki. Co charakterystyczne dla tego skoku rozwojowego, dziecko po jego zakończeniu będzie wyrażało swoją wolę – np. odepchnie butelkę po najedzeniu się.

5. Piąty skok rozwojowy – 22-26 tydzień

To bardzo ważny skok rozwojowy, ponieważ dotyczy w dużej mierze sfery emocjonalnej, a dokładniej – sfery relacji z innymi. Pojawia się pierwszy lęk separacyjny, gdy rodzica nie ma w zasięgu wzroku. Dziecko zaczyna ponadto decydować, z kim chce przebywać, wyrażając głośno swoją opinię – np. płaczem. ;) Kolejna istotna rzecz, to fakt, że niemowlę w tym okresie zacznie sobie zdawać sprawę z otaczającej go przestrzeni czy z odległości między przedmiotami. Po tym skoku zacznie świadomie obracać się z pleców na brzuch i z brzucha na plecy oraz staje się o wiele bardziej mobilne: niektóre dzieci już pełzają i wykonują obroty wokół pępka, po czym samodzielnie siadają. Rozwija się także chwyt – Maluch zdecydowanie sprawniej bawi się zabawkami. Co więcej, uczy się już wkładać i wyjmować je z pudła! Zaczyna również uderzać przedmiotami czy świadomie strącać je na podłogę.

6. Szósty skok rozwojowy – 36-40 tydzień

Ten skok rozwojowy kończy się wieloma nowymi umiejętnościami. Dziecko m.in. zaczyna badać różne przedmioty w dłoniach i kategoryzuje je. Przykładowo, wie że marchewka i jabłko są pożywieniem, a piłeczka i lalka – zabawkami. Maluszek w dalszym ciągu rozwija umiejętność chwytania i zaczyna używać kciuka oraz palca wskazującego. Zaczyna także interesować się burzeniem różnego rodzaju konstrukcji – np. z klocków. To także przełomowy moment w organizowaniu rozrywki: od tej chwili to dziecko przejmuje inicjatywę w zabawie.

Maluch zaczyna wyrażać swoją wolę coraz dosadniej. Okazuje zazdrość, gdy rodzice przytulają inne dzieci. Zaczyna także rozumieć nazwy poszczególnych przedmiotów.

Podczas szóstego skoku rozwojowego dochodzi do intensywnego rozwoju motorycznego. Dziecko mocno pełza, czworakuje, stabilnie siada. Niektóre niemowlęta potrafią już nawet wstawać na nogi, podpierając się np. o meble.

7. Siódmy skok rozwojowy – 41-46 tydzień

W tym okresie dziecko zaczyna interesować się składaniem wszystkiego w całość – np. klocków, które wcześniej burzyło. Zauważa również sekwencje zdarzeń – przewiduje. Wie, że gdy mama zdejmie mu ubranko, wyląduje ono w koszu na pranie.

Dziecko zaczyna powtarzać sylaby, a nawet naśladuje odgłosy zwierząt. Zaczyna mówić „nie”, „tak” i inne proste słowa – np. mama, tata, baba, papa. Potrafi również wskazywać palcem na to, co go interesuje. Uczy się także malować na kartce, wspinać się, przemieszczać na czworakach lub iść bokiem przy meblach. Niektóre dzieci zaczynają ponadto stawiać samodzielne kroki.

Jak rozwija się dziecko podczas kolejnych skoków? Tabela

Dla lepszego zobrazowania tego, czego uczy się dziecko podczas kolejnych skoków rozwojowych, opracowałam tabelę, w której pokazuję możliwe nowe umiejętności dla danego okresu.

Skoki rozwojowe a tzw. okna rozwojowe

Myśląc o skokach rozwojowych, należy także wiedzieć, że istnieje coś takiego, jak „okna rozwojowe”. Termin ten został opracowany przez WHO i mówi o tym, że pewne umiejętności mogą być nabywane przez jedne dzieci np. w 8 miesiącu, a przez inne dopiero w 18 – jak np. chodzenie. Nie należy zatem martwić się, że po danym skoku rozwojowym dziecko nie nauczyło się danej rzeczy.

Bibliografia

• Książka „The Wonder Weeks”, Xaviera Plas-Plooij,Frans X. Plooij,Hetty van de Rijt oraz strona www tych autorów (thewonderweeks.com).
• Strona WHO.
• Strona Nebule i Dzieci Są Ważne.
• Książka „Rozwój psychiczny dziecka od 0 do 10 lat”, Ilg Frances L. , Bates Ames Louise , Baker Sidney M., tłum.: Przylipiak Mirosław, 2018.