Formalności po porodzie – bez taryfy ulgowej…
Gdy na świat przychodzi Wasz upragniony Maluszek, zapewne ostatnią rzeczą, o której myślicie, są formalności i sprawy urzędowe. Niestety urzędy są nieugięte i nie czynią specjalnych względów – trzeba trzymać się terminów i pamiętać samodzielnie o wszystkim, aby otrzymać np. zasiłek macierzyński, 500 plus, dodatki rodzinne, becikowe, kosiniakowe itd., uzyskać pieniądze z polisy ubezpieczeniowej czy zarejestrować dziecko. Dodatkowo sprawy komplikują się, gdy z ojcem dziecka nie mamy związku małżeńskiego – wówczas należy też zadbać o to, aby miał on takie same prawa do dziecka, jak my, a dodatkowo aby dziecko miało nazwisko ojca (jeśli tego chcemy).
W niniejszym artykule przedstawiamy najważniejsze sprawy urzędowe, które powinnaś załatwić po porodzie wraz z najpóźniejszymi możliwymi terminami ich załatwienia. Oczywiście lepiej nie zostawiaj ich na ostatnią chwilę – kilka spraw możesz załatwić wcześniej (np. uznanie ojcostwa w przypadku nie pozostawania w związku małżeńskim), co również wskażemy w kolejnych punktach. Zapraszamy do lektury!
Formalności po porodzie: co trzeba załatwić?
Na formalności po porodzie składają się następujące sprawy:
- zgłoszenie dziecka do ubezpieczenia zdrowotnego ZUS (do 7 dni od porodu),
- zapisanie dziecka do przychodni (do 2-3 tygodni po porodzie),
- rejestracja dziecka w Urzędzie Stanu Cywilnego, nadanie mu imienia i nazwiska oraz numeru PESEL (do 21 dni od porodu),
- zwolnienie dla ojca dziecka na opiekę nad żoną/partnerką po porodzie (w dniu wypisu ze szpitala; zwolnienie nie jest obowiązkowe),
- wniosek o urlop okolicznościowy, z powodu porodu (termin nie jest dokładnie uregulowany w ustawie, ale musi być powiązany z narodzinami dziecka; nie jest to urlop obowiązkowy),
- wniosek o urlop macierzyński + ewentualnie rodzicielski (do 21 dni od porodu),
- wniosek o przyznanie tzw. kosiniakowego (do 3 miesięcy od porodu),
- wniosek o becikowe (do 12 miesięcy od porodu),
- wniosek o przyznanie 500 plus,
- zgłoszenie się do położnej środowiskowej (najlepiej jeszcze w szpitalu; położna musi Cię odwiedzić w domu w ciągu 48 godzin od wypisu ze szpitala),
- uznanie ojcostwa w urzędzie (nieobowiązkowe; można zrobić jeszcze przed porodem),
- zgłoszenie narodzin dziecka do ubezpieczyciela (jeśli posiadamy prywatne ubezpieczenie, w którym przysługuje wypłata za narodziny dziecka dla ojca lub/i matki),
- zapisanie dziecka na pierwsze szczepienia (do 6-8 tygodnia po porodzie).
Jak widać, formalności jest sporo, ale na szczęście większość z nich można załatwić zdalnie: telefonicznie lub przez internet, jeśli posiadamy profil zaufany. Poniżej wyjaśniamy, jak, kiedy i gdzie załatwić poszczególne formalności, które wymieniliśmy.
1. Zgłoszenie dziecka do ubezpieczenia zdrowotnego
W ciągu 7 dni od narodzin dziecka należy zgłosić dziecko do ubezpieczenia zdrowotnego. Ubezpieczenie zdrowotne daje bowiem prawo do świadczeń opieki zdrowotnej z NFZ. Jeżeli rodzic jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę, innej umowy z ubezpieczeniem (np. umowa zlecenie z dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym), prowadzi własną działalność gospodarczą lub pobiera rentę, musi zgłosić nowo narodzone dziecko do ubezpieczenia w ciągu 7 dni od momentu narodzin. Zgłoszenia dokonujemy u swojego pracodawcy, a w przypadku, gdy prowadzimy własną działalność, informujemy o tym fakcie ZUS, wypełniając druk ZUS ZCNA (https://www.zus.pl/wzory-formularzy/firmy/dokumenty-zgloszeniowe-i-rozliczeniowe/-/publisher/details/1/formularz-zus-zcna/289688).
W przypadku bycia rolnikiem ubezpieczonym w KRUS, zgłaszamy dziecko do ubezpieczenia w tej instytucji, wypełniając formularz UD-2Z (https://www.krus.gov.pl/fileadmin/moje_dokumenty/dokumenty/bip/form/ubezp/form_2019/formularze_BU_zdr_UD_2_Z_2019.pdf)
Jeżeli rodzic jest bezrobotny, ale zarejestrowany w urzędzie pracy, właśnie tam dokonujemy zgłoszenie dziecka do ubezpieczenia.
W przypadku, gdy dziecko nie ma jeszcze nadanego numeru PESEL, do ukończenia 3 miesiąca życia mogą być mu udzielane świadczenia na podstawie numeru PESEL rodzica lub opiekuna prawnego.
2. Zapisanie dziecka do przychodni
W 2-3 tygodniu życia należy zapisać dziecko do przychodni i wybrać lekarza. Pierwsza wizyta lekarza (to tzw. wizyta patronażowa) jest obowiązkowa i musi nastąpić przed końcem 4 tygodnia życia dziecka (wizyta może być w przychodni albo w domu noworodka). W tym celu zgłaszamy dziecko do przychodni, wypełniając odpowiednie deklaracje i wybierając lekarza prowadzącego.
Podczas pierwszej wizyty dziecka lekarz przeprowadzi wywiad, sprawdzi stan zdrowia Maluszka, jego odruchy neurologiczne oraz dokona odpowiednich pomiarów. Na wizytę należy zabrać ze sobą książeczkę zdrowia dziecka, którą otrzymamy ze szpitala przy wypisie po porodzie. Lekarz wyznaczy także terminy kolejnych wizyt kontrolnych, badań oraz planowanych szczepień.
Sprawę zapisania dziecka do przychodni można załatwić częściowo zdalnie, pobierając ze strony przychodni druk deklaracji wyboru lekarza, wypełniając go w domu i wysyłając do przychodni pocztą lub oddając osobiście. Warto jednak wcześniej zadzwonić i dowiedzieć się, jak przebiega cała procedura.
3. Rejestracja dziecka w USC, nadanie imienia, nazwiska i PESEL, odebranie aktu urodzenia
W ciągu 21 dni od porodu należy zarejestrować dziecko w Urzędzie Stanu Cywilnego (21 dni sporządzenia dokumentu karty urodzenia, który wystawiany jest przez szpital zaraz po porodzie). Karta urodzenia jest przekazywana przez szpital do USC w ciągu 3 dni (szpital przekazuje kartę do urzędu właściwego dla rejonu, w którym szpital się znajduje). W tym urzędzie należy zarejestrować dziecko, czego może dokonać jedno z rodziców lub oboje – wystarczy mieć ze sobą dokument tożsamości. Całą sprawę można załatwić przez internet, jeśli posiadamy profil zaufany (na stronie: https://www.gov.pl/web/gov/zglos-urodzenie-dziecka) lub osobiście w Urzędzie Stanu Cywilnego.
Komplikacje mogą się pojawić, gdy rodzice nie są małżeństwem i nie dokonali jeszcze uznania ojcostwa. Wówczas ojciec nie może samodzielnie dokonywać formalności i zgłoszenia musi dokonać matka lub rodzice stawiają się razem w urzędzie, aby najpierw dokonać uznanie ojcostwa, a potem rejestracji dziecka. Problem z brakiem uznania ojcostwa jest jeszcze jeden: dziecko automatycznie otrzymuje nazwisko matki przy narodzinach (co można zmienić w momencie uznawania ojcostwa
Akt urodzenia dziecka jest sporządzany kolejnego dnia roboczego po zgłoszeniu urodzenia, następnie jest automatycznie generowany numer PESEL. Urząd dokonuje także zameldowania na pobyt stały lub czasowy w miejscu zameldowania stałego lub pobytu czasowego obojga z rodziców lub rodzica, u którego rzeczywiście dziecko przebywa (jeśli z kolei doszło do uznania ojcostwa, dziecko jest meldowane w miejscu zameldowania matki). Akt urodzenia w formie odpisu skróconego jest wydawany bezpłatnie (jedna sztuka). Urzędnik wydaje nam także powiadomienie o nadaniu PESEL oraz zaświadczenie o zameldowaniu.
Podczas rejestracji dziecka w urzędzie należy także nadać mu imię (można nadać maksymalnie 2 imiona). Jeśli nie zgłosimy dziecka w terminie, urząd sam nada dziecku imię wybrane przez siebie! Warto więc dotrzymywać terminów, aby uniknąć takich sytuacji.
4. Zwolnienie dla ojca na opiekę nad żoną/partnerką po porodzie
O zwolnieniu z pracy dla ojca na opiekę nad żoną/partnerką po porodzie przeczytasz więcej TUTAJ. Jest możliwość uzyskania zwolnienia w liczbie maksymalnie 14 dni od daty wypisu matki dziecka po porodzie, w celu sprawowania nad nią opieką. Nie trzeba przy tym być małżeństwem – wystarczy, że mieszkacie razem. Sytuacja jest inna, jeśli w domu mieszka dodatkowo osoba, która również może sprawować opiekę nad matką dziecka (np. jej matka, siostra czy dziecko powyżej 14 roku życia). Jeśli jednak tak nie jest, lekarz może wystawić (jeśli widzi ku temu wskazania) zwolnienie na 14 dni dla ojca dziecka od dnia wypisu ze szpitala, przy czym nie jest to jego obowiązek i może odmówić. Zwykle takie zwolnienie wystawia lekarz w szpitalu, ale można też uzyskać je od lekarza ginekologa lub ewentualnie lekarza rodzinnego.
Jak dopełnić formalności, aby uzyskać wypłatę wynagrodzenia za przyznane zwolnienie lekarskie? Należy zgłosić do pracodawcy fakt rozpoczęcia zwolnienia, dostarczyć mu akt urodzenia dziecka wraz potwierdzeniem ojcostwa, jeśli nie jesteście małżeństwem, a także wypełnione przez ojca oświadczenie na druku ZUS Z-15, które można pobrać ze strony ZUS (https://www.zus.pl/wzory-formularzy/zasilki/zasilek-opiekunczy/-/publisher/details/1/wniosek-z-15a/ZUS_Z-15). Można też wypełnić ten formularz w profilu PUE ZUS i złożyć wniosek online.
Jeżeli ojciec prowadzi działalność gospodarczą, powyższe dokumenty dostarczamy bezpośrednio do odpowiedniego oddziału ZUS.
Uwaga! Wynagrodzenie z tytułu zwolnienia lekarskiego na opiekę nad żoną/partnerką po porodzie wynosi 80% podstawy wymiaru i przysługuje za każdy dzień zwolnienia (czyli liczą się także weekendy, jeśli okres zwolnienia je obejmuje).
5. Wniosek o urlop okolicznościowy, z powodu porodu
Z tytułu urodzenia dziecka można uzyskać urlop okolicznościowy w liczbie 2 dni i może go wykorzystać zarówno ojciec, jak i matka – jednak zwykle wykorzystuje go ojciec, gdyż matka przechodzi w większości przypadków na urlop macierzyński. Urlop okolicznościowy jest niezależny od urlopu ojcowskiego. W czasie 2 dni urlopu okolicznościowego przysługuje 100% wynagrodzenia. Niewykorzystany urlop nie przechodzi na kolejny rok.
Aby otrzymać 2 dni w pełni płatnego urlopu okolicznościowego z tytułu urodzenia dziecka, należy złożyć odpowiedni wniosek o przyznanie urlopu u pracodawcy. Co ważne, nie może on nie zgodzić się na jego przyznanie.
6. Wniosek o urlop macierzyński + ewentualnie rodzicielski
Do 21 dni od porodu matka powinna złożyć wniosek o urlop macierzyński + ewentualnie o urlop rodzicielski. Jeśli mama jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę lub posiada inny tytuł do ubezpieczenia (np. pracowała na umowie zlecenie i opłacała odpowiednie składki czy też prowadzi własną działalność), przysługuje jej płatny urlop macierzyński w wymiarze 20 tygodni (w przypadku urodzenia jednego dziecka) oraz płatny urlop rodzicielski w wymiarze 32 tygodni. Urlop macierzyński rozpoczyna się w dniu porodu, ale aby go otrzymać, należy powiadomić pracodawcę (lub w przypadku własnej działalności – ZUS) o fakcie urodzenia dziecka oraz dostarczyć mu zaświadczenie lekarskie z potwierdzeniem daty porodu. Trzeba również przekazać kopię aktu urodzenia dziecka.
Jeśli bezpośrednio po porodzie matka chce od razu skorzystać z urlopu rodzicielskiego, powinna także złożyć wniosek o jego przyznanie w ciągu 21 dni od porodu. Wówczas będzie otrzymywać przez cały okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego (łącznie rok) 80% podstawy wymiaru wynagrodzenia. Jeśli natomiast wniosek o urlop rodzicielski zostanie złożony później niż 21 dni od porodu, na urlopie macierzyńskim zasiłek wyniesie 100% podstawy wymiaru, a na rodzicielskim – 60%.
Więcej na temat tego, jak dopilnować formalności związanych z urlopem macierzyńskim i rodzicielskim, przeczytasz TUTAJ. W artykule opisujemy także konkretne sytuacje, kiedy i komu przysługuje zasiłek macierzyński/rodzicielski, a kiedy niestety go nie uzyskamy.
7. Wniosek o przyznanie kosiniakowego
W przypadku, gdy nie przysługuje matce zasiłek macierzyński, można starać się o wypłatę tzw. kosiniakowego. To świadczenie wypłacane w wysokości 1000 zł miesięcznie przez pełny rok (12 miesięcy kalendarzowych), które przysługuje każdej matce, jeśli nie ma ona zasiłku macierzyńskiego. Wniosek o kosiniakowe składamy maksymalnie w ciągu 3 miesięcy od daty porodu. Jeśli się spóźnimy i złożymy wniosek później, niestety nie dostaniemy wyrównania za zaległe miesiące.
Wniosek o przyznanie kosiniakowego można pobrać ze strony rządowej: https://www.gov.pl/web/rodzina/viii-wiadczenie-rodzicielskie111
Wniosek można też złożyć online: https://wnioski.mpips.gov.pl/ewnioski/index.eup
8. Wniosek o becikowe
Do 12 miesięcy po porodzie można także złożyć wniosek o przyznanie becikowego – to jednorazowa zapomoga z tytułu narodzin dziecka i wynosi 1000 zł (to kwota na jedno dziecko; jeśli urodzisz bliźnięta, będzie Ci się należało 2 000 zł, jeśli trojaczki – 3 000 zł).
. Nie przysługuje ona jednak wszystkim: mogą się o nią starać tylko osoby, których dochód na osobę w rodzinie nie jest wyższy niż 1922 zł netto. Dodatkowym, ważnym warunkiem jest przebywanie matki dziecka po opieką lekarską przynajmniej od 10 tygodnia ciąży (co dokumentuje m.in. karta ciąży). Zatem jeśli chcesz otrzymać becikowe, musisz zgłosić się do ginekologa maksymalnie do 10 tygodnia ciąży, a najlepiej zrobić to wcześniej – zarówno ze względu na zdrowie dziecka, jak i dlatego, że często lekarz zakłada kartę ciąży dopiero po pierwszych badaniach laboratoryjnych z np. wynikiem grupy krwi.
Wniosek wraz z dokumentami potwierdzającymi dochody, a także wraz z zaświadczeniem od lekarza prowadzącego, składamy w urzędzie miasta lub gminy. Wniosek można pobrać z tej strony: https://obywatel.gov.pl/documents/10181/0/wniosek+o+becikowe+2016.pdf/541bcf6d-d458-44d9-945e-645f666b754d, wypełnić i dostarczyć osobiście do urzędu lub załatwić sprawę online przez profil zaufany.
Uwaga! Jeśli dochód na osobę w rodzinie nie przekracza 539 zł miesięcznie (lub 623 zł w rodzinach z dzieckiem niepełnosprawnym), przysługuje Ci tzw. podwójne becikowe w wysokości nie 1000 zł, a 2000 zł.
9. Wiosek o przyznanie 500 plus
Od 2021 roku roku prawo do uzyskiwania 500 plus będzie ustalane na roczny okres świadczeniowy trwający od 1 czerwca do 31 maja kolejnego roku kalendarzowego. Wniosek na ten okres można składać od 1 lutego 2021 roku na nowy okres.
Obecnie wniosek o przyznanie 500 plus możemy złożyć na kilka sposobów:
- przez internet za pośrednictwem portalu Empatia Ministerstwa rodziny (https://wnioski.mpips.gov.pl/ewnioski/index.eup?contrastVersion=0),
- przez bankowość elektroniczną (banki umożliwiają złożenie wniosku o 500 plus na swojej platformie po zalogowaniu),
- przez portal PUE ZUS,
- od kwietnia 2021 roku dodatkowo jest możliwość dostarczenia wniosku tradycyjnie (w formie papierowej) do urzędu osobiście lub za pośrednictwem poczty.
Wniosek o 500 plus na okres od 1 czerwca do 31 maja kolejnego roku najlepiej złożyć do 30 kwietnia – wówczas wypłata za czerwiec nastąpi najpóźniej do końca tego miesiąca. Jeśli spóźnimy się ze złożeniem wniosku, wypłata nastąpi w terminie 3 miesięcy od dnia złożenia wniosku (ważne, że jeśli złożymy wniosek do końca czerwca, otrzymamy wyrównanie za ten miesiąc, natomiast jeśli wniosek zostanie złożony po 30 czerwca, świadczenie będzie przysługiwało od miesiąca złożenia wniosku).
Ważne! W sytuacji, gdy dziecko urodziło się np. w lutym, rodzice muszą złożyć wniosek o przyznanie 500 plus zarówno na stary okres świadczenia (czyli wnioskują o 500 plus na miesiąc: luty, marzec, kwiecień, maj) oraz na przyszły okres świadczeniowy od 1 czerwca do 31 maja kolejnego roku.
10. Zgłoszenie się do położnej środowiskowej
Po porodzie następuje obowiązkowa podstawowa opieka zdrowotna położnej, która zajmuje się opieką nad mamą i dzieckiem do 2 miesięcy od dnia narodzin. Podczas tego okresu powinna podjąć przynajmniej 4 wizyty w domu pacjentki. Pierwsza wizyta położnej powinna odbyć się nie później niż w ciągu 48 godzin od dnia otrzymania zgłoszenia o urodzeniu dziecka (zwykle takiego zgłoszenia dokonuje szpital, po wskazaniu przez matkę swojej przychodni i wybranej położnej – zgłoszenie następuje przy wypisie ze szpitala). Położna oczywiście kontaktuje się wcześniej, aby ustalić termin i godzinę wizyty. Podczas pierwszej wizyty położna dokona oceny stanu dziecka, sprawdzi m.in. jego skórę, pępek, ciemiączko, oceni odruchy. Dokona również badania matki dziecka (np. sprawdzi stan szwów po cięciu cesarskim lub stan krocza po porodzie naturalnym). Odpowie na Wasze wszystkie pytania, zarówno te dotyczące stricte opieki nad dzieckiem (np. jak kąpać dziecko, jak nosić, przewijać itd.), jak i natury zdrowotnej (czyli np. dotyczące szczepień obowiązkowych). Może również pomóc młodej mamie w nauce karmienia piersią i prawidłowego przystawiania dziecka. Spróbuje również rozwiązać ewentualne problemy z laktacją.
Aby jednak położna mogła przyjść do Was na wizytę, konieczne jest wypełnienie odpowiedniej deklaracji wyboru położonej środowiskowej. Przed porodem warto zadzwonić do swojej przychodni i dopytać, czy taką położną posiadamy czy musimy wypełnić odpowiednie dokumenty. Należałoby to załatwić przed urodzeniem dziecka, aby później nie było problemów.
11. Uznanie ojcostwa w urzędzie
Uznanie ojcostwa dotyczy par, które nie są małżeństwem. W przypadku braku małżeństwa, prawa do dziecka ma wyłącznie matka dopóty, dopóki ojciec nie uzna dziecka w urzędzie. Wiąże się z tym m.in. przyznanie automatycznie adresu zameldowania dziecka takiego samego, jaki posiada matka, przyznanie dziecku nazwiska matki po narodzinach, a także konieczność załatwiania wszystkich spraw przez matkę – ojciec nie jest bowiem w świetle prawa opiekunem prawnym dziecka, którego nie uznał. To zatem bardzo ważna formalność, którą można załatwić – i warto – jeszcze przed porodem. Jeżeli ojciec uzna dziecko przed porodem (do urzędu można się wybrać w dowolnym momencie ciąży – wystarczy mieć kartę ciąży lub zaświadczenie), zyskuje takie same prawa do decydowania o dziecku, jak matka (w innym przypadku nie ma w ogóle prawa do podejmowania decyzji – np. jeśli dojdzie do komplikacji porodowych i matka straci przytomność, decyzje na temat dziecka będą musiały podejmować inne osoby, które w świetle prawa mogą tego dokonywać, czyli np. babcia dziecka lub ciotka). Dzięki temu wszystkie formalności poporodowe, nadanie dziecku imienia, uzyskanie PESEL itd., może załatwiać sam ojciec dziecka. Jeśli do uznania ojcostwa nie doszło, może tego dokonywać wyłącznie matka.
Jak uznać ojcostwo? W przypadku jeszcze nienarodzonego dziecka musicie wybrać się do Urzędu Stanu Cywilnego (urząd będzie wymagał karty ciąży lub zaświadczenia od lekarza o fakcie ciąży) i podpisać przed naczelnikiem oświadczenie (zarówno matka, jak i ojciec) o tym, kto jest ojcem dziecka i jakie nazwisko ma przyjąć noworodek po urodzeniu (matki czy ojca). Od tego momentu ojciec oficjalnie zyskuje prawa do swojego dziecka i może o nim decydować w równym stopniu, co matka. Z Urzędu otrzymamy specjalne zaświadczenie o uznaniu ojcostwa – należy je pokazać w szpitalu przy przyjęciu do porodu, aby położne mogły od razu wpisać w dokumentach dziecka właściwe nazwisko i aby mogły informować ojca dziecka o stanie Maluszka.
Jeśli nie uznaliście dziecka przed porodem, możecie to oczywiście zrobić później, ale nadal należy udać się do urzędu we dwójkę i podpisać odpowiednie oświadczenia, co niestety w okresie połogu nie będzie zbyt łatwe dla matki, ze względu na stan fizyczny. Konieczna będzie też zmiana nazwiska dziecka, jeśli ma być przyznane nazwisko ojca (automatycznie jest bowiem przyznane nazwisko matki, jeśli nie nastąpiło uznanie ojcostwa – nikt nam bowiem nie uwierzy „na słowo”, kto jest ojcem – musimy mieć potwierdzenie z urzędu).
Niestety nie ma możliwości uznania ojcostwa zdalnie, przez internet – należy stawić się osobiście w urzędzie wraz z matką dziecka.
12. Zgłoszenie narodzin dziecka do ubezpieczyciela
Jeżeli posiadasz (Ty lub ojciec dziecka) prywatne ubezpieczenie, być może w jego ramach przysługuje Ci wypłata środków z tytułu urodzenia dziecka – i dotyczy to zarówno wypłaty ojca, jak i matki dziecka, warunkiem jest opłacanie składki (jeśli oboje opłacają składkę, oboje otrzymają środki z ubezpieczenia, natomiast jeśli tylko jedno z nich opłaca składkę, wówczas tylko temu rodzicowi zostaną wypłacone środki z polisy).
Często takie ubezpieczenie posiadamy w pracy w formie ubezpieczenia grupowego i składka miesięczna jest potrącana z wynagrodzenia. Jeśli posiadasz ubezpieczenie prywatne/grupowe, po narodzinach dziecka możesz zgłosić ten fakt ubezpieczycielowi, aby otrzymać środki przysługujące w ramach wykupionego pakietu.
Środki z ubezpieczenia prywatnego/grupowego z tytułu narodzin dziecka zwykle wynoszą od 700 do nawet 2000 zł (w zależności od oferty, jaką posiadamy) i stanowią jednorazową wypłatę.
13. Zapisanie dziecka na pierwsze szczepienia
Do formalności poporodowych należy także zapisanie dziecka na obowiązkowe szczepienia, które są wykonywane między 6. a 8. tygodniem życia Maluszka. O obowiązkowych szczepieniach zapewne poinformuje Cię położna oraz lekarz pediatra, jednak informacje te są ogólnodostępne i każdego roku jest opracowywany kalendarz szczepień, o którym pisaliśmy dokładniej TUTAJ. Pamiętaj, aby przestrzegać terminów, gdyż za niewykonanie szczepień mogą Cię czekać konsekwencje.
