Trądzik niemowlęcy - jak rozpoznać? Wygląd, objawy, leczenie

Trądzik niemowlęcy a noworodkowy

Trądzik to ogólnie schorzenie natury dermatologicznej i zwykle pojawia się w wieku dojrzewania. Musimy jednak wiedzieć, że trądzik jest także częstym zjawiskiem wśród noworodków i niemowląt. W przypadku tej grupy wiekowej trądzik nazywany jest trądzikiem niemowlęcym (łac. Acne Infantum), ale występują różnice między trądzikiem u noworodków, a niemowląt.

Oba rodzaje trądziku wyglądają z pozoru dość podobnie, ale zmiany na skórze, w przypadku trądziku niemowlęcego, pojawiają się dopiero, gdy dziecko ukończy 4 tygodnie życia. Zmiany trądzikowe u niemowląt nie swędzą dziecka i nie wydziela się z nich żadna wydzielina – co różni je od wielu innych zmian skórnych okresu niemowlęcego. Trądzik niemowlęcy oraz noworodkowy występują głównie na twarzy, zwłaszcza na policzkach, czole i nosie. Trądzik ten może też wystąpić na tułowiu, ale nigdy na kończynach, przy czym trądzik noworodkowy pojawia się w pierwszych tygodniach życia (nawet w 2-3 dobie) i szybko ustępuje, a trądzik niemowlęcy może się przedłużać.

Trądzik noworodkowy może pojawić się także w postaci czerwonych plam na skórze (na tym etapie może być mylnie diagnozowany jako alergia na białka – skaza białkowa), czerwonych krostek (są twarde i drobne), a następnie jako białe lub żółte punkciki wypełnione ropą.

Trądzik niemowlęcy – dlaczego powstaje? Przyczyny

Aby dobrze zdiagnozować oraz leczyć trądzik niemowlęcy, warto poznać przyczyny jego powstawania. Przyczynami trądziku noworodkowego mogą być hormony matki – oddziałują one na dziecko jeszcze jakiś czas po porodzie – oraz kontakt skóry dziecka z drogami rodnymi. Trądzik noworodkowy może także spowodować kontakt dziecka z nowym środowiskiem, m.in. ubraniami, kosmetykami czy środkami do prania.

Trądzik niemowlęcy natomiast, mogą powodować przede wszystkim hormony mamy (te przenikają do organizmu dziecka wraz z mlekiem, jeśli dziecko jest karmione piersią) lub hormony dziecka. Naukowcy wskazują ponadto, że trądzik niemowlęcy w dużej mierze jest uwarunkowany genami. Z badań wynika, że nawet u połowy chorych niemowląt, rodzice lub rodzeństwo dotknięte było ciężkim trądzik w okresie dojrzewania. Przyczyn trądziku upatruje się także w podwyższonym stężeniu androgenów. Inna teoria wskazuje, że trądzik niemowlęcy może pojawiać się w pierwszym roku życia, z powodu nadaktywności warstwy siatkowatej kory nadnerczy – warstwa ta odpowiada m.in. za syntezę androgenów.

Jakie są objawy trądziku niemowlęcego? Zdjęcia

Trądzik niemowlęcy jest podobny do klasycznego trądziku okresu dojrzewania, jeśli mówimy o objawach klinicznych. Należą do nich zmiany na skórze w postaci:

• grudek,

• krostek,

• zaskórników,

• wykwitów grudkowo-torbielowatych.

Poniżej przedstawiam kilka zdjęć przedstawiających trądzik niemowlęcy.

Zmiany te pojawiają się głównie na twarzy dziecka i nie znikają średnio przez kilka miesięcy. Niestety przebieg trądziku u niemowląt jest zwykle cięższy niż u nastolatków. Badania pokazują, że przebieg łagodny dotyczy zdecydowanej mniejszości przypadków trądziku niemowlęcego, natomiast w okresie dojrzewania to przebieg umiarkowany i ciężki stanowią mniejszość. Co więcej, u 17-56% niemowląt cierpiących na trądzik, dochodzi do tworzenia się nieestetycznych blizn – m.in. dlatego rodzice powinni zadbać o odpowiednią diagnozę i leczenie zmian skórnych.

Kiedy do lekarza?

Wizyta u lekarza jest absolutnie niezbędna w przypadku, gdy zmiany nie ustępują w ciągu kilku tygodni. Warto udać się nie tylko do pediatry, ale i dermatologa. Być może specjaliści zalecą także wizytę u endokrynologa. Podczas wizyty u lekarza warto przekazać takie informacje, jak np.:

• przypadki występowania trądziku u rodziców lub rodzeństwa, ponieważ podłoże genetyczne ma tutaj duże znaczenie,

• jak przebiega rozwój dziecka – czy nie widzimy zastrzeżeń (trądzik ma czasami związek z zaburzeniami w gospodarce hormonalnej),

• jakie leki podajemy dziecku lub jakie leki przyjmuje matka karmiąca piersią - być może jakiś składnik farmaceutyku jest przyczyną powstawania trądziku u dziecka,

• kiedy pojawił się trądzik i jak się rozwijał,

• czy w najbliżej rodzinie (rodzice dziecka, dziadkowie, rodzeństwo) występują przypadki alergii, atopowego zapalenia skóry itd. - pomoże to lekarzowi w różnicowaniu trądziku niemowlęcego od innych schorzeń.

Jak wyleczyć trądzik niemowlęcy?

Leczenie trądziku niemowlęcego polega na stosowaniu miejscowych preparatów na skórę. Zastosowanie znajdują takie substancje, jak np.:

• nadtlenek benzoilu – to substancja działająca przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie, hamująco na nadmierne wydzielanie łoju, wysuszająco, pzeciwświądowo,

• tlenek cynku – popularna substancja wielu kosmetyków dla niemowląt na np. odparzenia, ma działanie przeciwzapalne, wysuszające i ściągające,

• adapalen – substancja ta zmniejsza ilość powstających zaskórników, ma działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne,

• kwas zaelainowy – substancja ta hamuje rozwój bakterii, pojawianie się przebarwień, wytwarzanie kwasów tłuszczowych.

W leczeniu trądziku niemowlęcego dermatolodzy często zalecają stosowanie erytromycyny (lub klindamycyny) w żelu (to antybiotyk) i roztworu do stosowania 2 razy dziennie. Niektórzy zalecają ponadto połączenie stosowania erytromycyny z cynkiem lub form recepturowych z cynkiem. Jeśli przebieg trądziku jest ciężki, lekarz może zdecydować o podaniu antybiotyku z grupy retinoidów. Nie powinno się natomiast stosować antybiotyków z grupy tetracyklin u niemowląt, gdyż te mogą spowodować nawet opóźnienie rozwoju kośćca.

W niektórych publikacjach naukowych możemy przeczytać ponadto o skutecznym działaniu izotretynoiny doustnej u niemowląt – ale wskazaniem do jej podania mogą być np. ciężkie guzkowe oraz guzkowo-torbielowe zmiany trądziku niemowlęcego, które nie reagują na leczenie miejscowe czy antybiotyki doustne – a także gdy trądzik ma tendencję do bliznowacenia. Substancja ta jest zwykle dobrze tolerowana przez małe dzieci, a działania niepożądane są zwykle łagodne i mijają.

Jakie schorzenia można pomylić z trądzikiem niemowlęcym

Niestety zmiany skórne mogą oznaczać nie trądzik niemowlęcy, a inne schorzenie dermatologiczne bądź układu immunologicznego. Do takich chorób należą przede wszystkim:

• Zapalenie okołoustne – pojawiają się grudki wokół ust i oczu, przy czym nie pojawiają się krosty i zaskórniki charakterystyczne dla trądziku niemowlęcego. Przyczyną choroby jest m.in. stosowanie sterydów miejscowych na skórę i miejscowa sterydoterapia podczas atopowego zapalenia skóry.

• Osutka trądzikopodobna – może wynikać ze stosowania dosutnych glikokortykosteroidów lub bardzo tłustych kosmetyków.

• Wirylizujący guz lub wrodzona hiperplazja nadnerczy – bardzo rzadko trądzik niemowlęcy jest objawem tych chorób.

• Zmiany powstające w następstwie stymulacji androgenowej, czyli rozrostu gruczołów łojowych z występowaniem prosaków i łagodnych dermatoz krostkowych (np. rumie toksyczny noworodków, akropustuloza noworodków, eozynofilowe krostkowe zapalenie mieszków włosowych).

• Potówki – występują w tym wieku bardzo często.

• Atopowe zapalenie skóry – często w przebiegu AZS pojawiają się na skórze niemowlęcia zmiany w postaci krostek i rumienia oraz zaczerwienienia.

• Alergie pokarmowe – m.in. alergia na białko mleka krowiego może powodować pojawienie się krostek na twarzy.

Trądzik niemowlęcy a alergia pokarmowa

Pojawienie się krostek na twarzy niemowlęcia może oznaczać skazę białkową, czyli alergię na białko mleka krowiego. W przypadku takiej alergii zmiany skórne występują nie tylko na twarzy, ale i na innych częściach ciała – chociaż nie jest to warunek konieczny. Charakterystyczne dla alergii jest pojawienie się zmian skórnych w postaci np. suchych placków lub drobnej wysypki w zgięciach łokci, kolan, na udach i ramionach. Dodatkowo można zaobserwować problemy brzuszkowe, typu kolki, wzdęcia, nieprawidłowe stolce – niekiedy ze śladem krwi lub śluzem. Ustąpienie objawów w przypadku alergii powinno ustąpić po wprowadzeniu diety eliminacyjnej u matki karmiącej piersią (należy wyeliminować wszystkie produkty zawierające białko mleka krowiego), a w przypadku dziecka karmionego sztucznie, po przejściu na mleko modyfikowane z wysoką hydrolizą biała mleka krowiego (Bebilon Pepti lub Nutramigen). Dodatkowo konieczne jest pielęgnowanie skóry alergika z pomocą emolientów. Jeśli po takiej „terapii” zmiany utrzymują się nadal (należy dać sobie minimum 2-3 tygodnie), należy rozważyć inną diagnozę.

Trądzik niemowlęcy – leczenie i postępowanie terapeutyczne

Gdy lekarz rozpozna u naszego dziecka trądzik niemowlęcy, warto jeszcze udać się do dermatologa po ostateczną opinię i wskazówki, jak leczyć to schorzenie. Lekarz pediatra lub dermatolog zalecą odpowiednie produkty do pielęgnacji skóry i ewentualne preparaty farmaceutyczne. Warto działać szybko, ponieważ nieleczony trądzik niemowlęcy może doprowadzić do powstawania blizn.

Trądzik niemowlęcy wymaga przede wszystkim prawidłowej pielęgnacji. Jeśli rodzice stosują się do zasad, zmiany zwykle ustępują po maksymalnie 4 miesiącach. Należy unikać stosowania olejków czy tłustych kremów do smarowania skóry dziecka – te mogą nasilić powstawanie zaskórników. W przypadku nasilonych zmian lekarz zapewne zaleci konsultację z endokrynologiem, aby wykluczyć zmiany hormonalne.

Jeśli chodzi o pielęgnację skóry trądzikowej u niemowlaka, należy uważać z jej wycieraniem – nie powinno się trzeć. Zabiegi higieniczne stosuje się tak samo często, jak dotychczas, gdyż trądzik niemowlęcy nie jest spowodowany brakami w higienie, a zbyt intensywne mycie może jeszcze zaostrzyć zmiany. Kremy i inne kosmetyki do pielęgnacji skóry należy stosować ostrożnie, obserwując reakcje na dany preparat – być może któryś ze składników kosmetyku powoduje zaostrzenie zmian. Skórę najlepiej przemywać specjalnym, naturalnym preparatem dla niemowląt i dokładnie spłukać wodą.

Jeśli zmiany są wyjątkowo silne, lekarz może zalecić stosowanie preparatu leczniczego np. z antybiotykiem do stosowania miejscowego (w postaci kremu, maści czy aerozolu) lub doustnego.

Bibliografia

• Schnopp C., Mempel M., Trądzik zwyczajny u dzieci i młodzieży, Dermatologia po Dyplomie 2012;3(2), s. 49-61.

• Błaszczyk-Kostanecka M., Wolska H.,Dermatologia w praktyce, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2009, wyd. 2.

• Chodorowska G., Bartosińska J. i in, Trądzik dziecięcy – obraz kliniczny, diagnostyka różnicowa, „Standardy Medyczne Pediatria”, nr 2, 2013.

• Ruszkowska L., Olechowska M., Trądzik noworodkowy i niemowlęcy, „Dermatologia Dziecięca”, nr 5/1 (9) 2015.

• Kaszuba A., Kuchciak-Brancewicz M, Atopowe zapalenie skóry i pokrzywka, [w:] Kaszuba A., Kuchciak-Brancewicz M., Ilustrowana dermatologia dziecięca. Podstawowe problemy kliniczne w pytaniach i odpowiedziach, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2013, s. 117-118.