Najczęstsze zmiany skórne u noworodków i niemowląt
Gładka i delikatna skóra noworodka to rzadkość – mimo to świeżo upieczone mamy niepokoją się, gdy widzą na twarzy Maluszka krostki. Wypryski często mylnie są wówczas rozpoznawane jako skaza białkowa i rodzice dokonują nierzadko pochopnych (i drastycznych) zmian w diecie niemowlęcia. Z reguły dzieje się tak przy diagnozie na własną rękę, bez konsultacji z lekarzem. W wyniku tego mama albo przechodzi na bardzo restrykcyjną dietę eliminującą wszystkie źródła białek mleka krowiego (czyli nie tylko nabiał, ale i pieczywo, wołowinę itd.), albo – jeśli nie chce stosować takiej diety – kończy karmienie piersią i zaczyna podawać dziecku mleko modyfikowane dla alergików. Często takie działanie nie daje poprawy, dlatego że Maluszek może wcale nie mieć skazy białkowej i powstaje więcej szkód niż korzyści. Karmienie piersią jest bowiem rekomendowane dla niemowląt przynajmniej do ukończenia 6. miesiąca życia. Stosowanie z kolei restrykcyjnej diety bez białek mleka krowiego przez matkę, w dłuższej perspektywie może prowadzić do licznych niedoborów i poważnych chorób z tego tytułu. Nie ma zatem podstaw do tego, aby przy pierwszych zmianach od razu podejmować tak drastyczne zmiany. Zwłaszcza, że powodem krostek na buzi niemowlaka może być wiele dolegliwości. Jakich?
-
Najczęściej w 2-3 dobie życia pojawia się pokrzywka w formie czerwonych plamek lub krostek, co jest wynikiem reakcji adaptacyjnej ciała dziecka do patogenów, które osiedlają się na skórze Maluszka, a z którymi wcześniej nie miał styczności. Przypadłość zanika samoistnie w ciągu ok. 14 dni.
-
Między 2-4 tygodniem życia często rozwija się trądzik noworodkowy. W jego przebiegu na twarzy malca pojawiają się małe, czerwone krostki i pryszcze – te również z reguły ustępują samoistnie. Ich powodem są zmiany hormonalne i wiele innych czynników związanych z narodzinami i adaptacją do nowego środowiska. Po pierwszym miesiącu życia zmiany charakterystyczne dla trądziku noworodkowego przyjmują miano trądziku niemowlęcego.
-
Może pojawić się także wyprysk łojotokowy między 3-6 tygodniem życia – wówczas zmiany podobne do trądziku noworodkowego rozprzestrzeniają się do takich miejsc, jak brzuch, pachy, zgięcia kolan i łokci. Zmianom towarzyszy silniejszy stan zapalny i pojawiają się strupki. Przypadłość ustępuje zwykle sama w okolicach 12 miesiąca życia. Wymaga leczenia tylko, jeśli zmiany są sączące.
-
U przegrzewanych dzieci często pojawiają się potówki – zwykle na twarzy, między udami, pod pachami. Lekiem na nie jest unikanie przegrzewania niemowlaka i odpowiednia higiena skóry.
Powyższe zmiany nie wymają przeprowadzania żadnych zabiegów czy zmiany diety. Warto jednak pokazać je pediatrze, aby potwierdził (lub zanegował) diagnozę. Warto przy tym wiedzieć, że skaza białkowa występuje – w porównaniu do powyższych zmian – niezwykle rzadko (dotyczy ok. 1% dzieci karmionych piersią) i z reguły pojawia się u niemowląt, które mają obciążony wywiad genetyczny (np. rodzice są alergikami).
Trądzik niemowlęcy
Konsultację z lekarzem warto podjąć szczególnie, jeśli pojawi się trądzik niemowlęcy po 1. miesiącu życia. Ma postać czerwonych plamek, białych zaskórników, grudek, a niekiedy otwartych zaskórników (wągrów). Trądzik niemowlęcy może przebiegać ostro – ale dzieje się tak rzadko – w postaci ropnych wyprysków i torbieli. Przyczyną trądziku niemowlęcego jest zaburzona praca gruczołów łojowych w skórze, szczególnie w miejscach, które są narażone na przegrzanie. Dlatego też najczęściej zmiany pojawiają się na policzkach czy udach. Inną przyczyną może być nadmierne stężenie androgenów w organizmie człowieka przekazanych przez matkę (w ciąży i podczas karmienia piersią). Z reguły zmiany nie wymagają leczenia i trądzik powinien zaniknąć naturalnie.
Trądzik niemowlęcy – objawy
Trądzik niemowlęcy pojawia się u dzieci zwykle między 3-4 miesiącem życia, ale może też wystąpić wcześniej i utrzymać się nieco dłużej. Charakterystycznych jest dla niego kilka objawów:
-
krostki znajdują się na policzkach, czole, brodzie, brzuchu, udach,
-
zmiany mogą przybrać postać czerwonych krostek lub białych zaskórników (bądź grudek),
-
zmiany mogą nasilać się pod wpływem ciepła i zanikać, gdy ciało jest ochłodzone.
Trądzik niemowlęcy – leczenie
Jeśli chodzi o leczenie, zwykle nie jest ono konieczne w przebiegu trądziku niemowlęcego. Wystarczy stosowanie zasad higieny i dbanie o nieprzegrzewania Malucha. Skórę warto codziennie myć delikatnymi preparatami od 1. dnia życia – nie należy stosować żadnych maści z antybiotykami czy sterydami. Dopiero w ostrych przypadkach, po konsultacji z lekarzem, można wprowadzić leczenie dostosowane do wieku dziecka, przyczyn zmian i ich charakteru.
Skaza białkowa
Według literatury fachowej, skaza białkowa to genetyczna skłonność do rozwoju alergii przekazywanej z pokolenia na pokolenie, która obejmuje zarówno alergie pokarmowe, jak i alergiczny nieżyt nosa, atopowe zapalenie skóry oraz astmę atopową. W języku potocznych pojęcie „skaza białkowa” z reguły jest stosowane w szeroko pojmowanej alergii pokarmowej uwarunkowanej immunologicznie, głównie na białko mleka krowiego, które znajduje się w diecie matki karmiącej piersią lub w diecie dziecka (karmionego mlekiem modyfikowanym lub które ma już rozszerzaną dietę po 6. miesiącu życia). Rzadziej skaza dotyczy alergii na białka jaj.
Ze alergią na białko mleka krowiego nierzadko mylona jest nietolerancja laktozy – ma ona jednak inny mechanizm powstawania i daje inne objawy. Skazie białkowej często towarzyszą – poza zmianami skórnymi – dolegliwości ze strony układu pokarmowego (biegunki, zaparcia, wymioty, ulewania), a niekiedy ze strony dróg oddechowych. W skrajnych przypadkach może także dojść do wstrząsu anafilaktycznego.
Skaza białkowa z reguły ustępuje wraz z wiekiem – zanika do ok. 1 roku życia, ale u niektórych osób utrzymuje się nawet całe życie. Jest to jednak rzadkością.
Skaza białkowa – objawy
Skaza białkowa (alergia na białka mleka krowiego) jest uznawana jako pierwszy objaw atopowego zapalenia skóry u dziecka (AZS). Przyjmuje postać jasnoczerwonej wysypki z krostkami zlokalizowanymi zwykle na policzkach, na szyi, w zgięciach łokci, kolan czy na nogach. Krostki zawierają płyn i mają tendencję do pękania oraz tworzenia „skorup”. Zmiany są ponadto swędzące. Nieleczone, mogą się nasilać, prowadząc do nadkażeń bakteryjnych czy grzybiczych. Konieczna jest zatem odpowiednia codzienna pielęgnacja i w przypadku nasilonych zmian nacelowane leczenie. Ważnym elementem leczenia jest eliminacja alergenu – bez tego cały czas będą powstawać nowe zmiany, a stare staną się trudne do wyleczenia.
Skaza białkowa – leczenie
W przypadku dzieci, u których lekarz zdiagnozował skazę białkową, nie rezygnuje się z karmienia piersią – zaleca się kontynuowanie takiego sposobu karmienia, ale matka musi zastosować dietę eliminacyjną, wykluczającą źródła białek mleka krowiego. Jeśli mama nie chce stosować takiej diety, rozsądnym wydaje się wprowadzenie do diety dziecka mleka modyfikowanego zawierającego hydrolizowane białka mleka krowiego.
Leczenie objawów skórnych skazy białkowej polega na codziennej pielęgnacji skóry odpowiednimi preparatami. Do kąpieli należy stosować bezwzględnie emulsje emolientowe, a po kąpaniu skórę dziecka trzeba pokryć jeszcze balsamem, który również jest emolientem przeznaczonym dla niemowląt. Emolienty wpływają na poprawę funkcji ochronnych skóry, łagodzą podrażnienia, zmniejszają uczucie świądu, łagodzą nasilenie choroby.
Trądzik niemowlęcy a skaza białkowa
Zmiany skórne u niemowląt, zarówno w przypadku trądziku niemowlęcego, jak i skazy białkowej, mogą być z pozoru podobne, ale w rzeczywistości obie przypadłości znacznie się od siebie różnią. W przypadku trądziku niemowlęcego krosty nie są wypełnione płynem – a tak jest natomiast w przypadku skazy białkowej. W przypadku trądziku niemowlęcego nie występują ponadto inne objawy – z kolei przy alergii na białko mleka krowiego pojawiają się dolegliwości ze strony układu pokarmowego czy nawet oddechowego.
Warto podkreślić, że zmiany charakterystyczne dla skazy białkowej mogą swędzieć. Ponadto skaza rozwija się z reguły u dzieci, których rodzice są alergikami (np. cierpią na atopowe zapalenie skóry czy astmę oskrzelową). Rzadko skaza rozwija się u dzieci bez obciążenia genetycznego w kwestii alergii.
Różnice między obiema przypadłościami są także w leczeniu. Trądzik niemowlęcy z reguły zanika samoistnie i nie wymaga stosowania specjalnych leków czy maści, chyba że jest sączący. Z kolei jeśli Maluch ma skazę białkową, konieczne jest wprowadzenie leczenia dietą, eliminując z niej alergen.
Pamiętaj, że samodzielne rozpoznawanie dolegliwości niemowlęcych jest niezwykle trudne. Warto umówić się na wizytę do pediatry, aby uniknąć niepotrzebnych pomyłek. Wizyta przy zauważeniu przez rodzica zmian jest także ważna w kontekście wypisania ewentualnej recepty na specjalistyczne mleko modyfikowane dla alergików, jeśli występuje skaza białkowa i chcemy karmić sztucznie: lekarz musi posiadać odpowiednią dokumentację, aby taką receptę wypisać (inaczej w razie kontroli NFZ za mleko modyfikowane z recepty będzie płacił z własnych środków). Aby tak się stało, konieczne jest pokazanie dziecka lekarzowi w momencie występowania zmian, a następnie – na jego zalecenie – wprowadzenie diety eliminacyjnej lub specjalistycznej mieszanki z hydrolizatem białek mleka krowiego na okres 2 tygodni, po czym ponowna kontrola w celu oceny, czy nastąpiła poprawa stanu skóry. Jeśli tak się stało, lekarz zapewne potwierdzi diagnozę skazy białkowej i będzie mógł wypisywać dziecku recepty na mleko modyfikowane dla alergików. Jeśli zmiany nie ustąpią i nie widać poprawy, prawdopodobnie dziecko nie ma alergii na białko mleka krowiego i należy szukać gdzie indziej przyczyn zmian skórnych.
