Sposoby na zatkany nos u dziecka i niemowlaka

Zakatarzone dziecko - jakie są przyczyny?

Katar u dziecka to inaczej obecność wydzieliny śluzowej w przewodach nosowych Maluszka (lub nieżyt nosa, zapalenie błony śluzowej nosa). Nieżyt nosa objawia się wydzieliną w nosie oraz spływaniem jej po ścianie gardła. Powoduje także uczucie zatkanego nosa (blokady nosa). Innymi objawami kataru jest: chrapanie, ból głowy, kichanie, rozdrażnienie, kaszel. Najczęściej u dzieci, szczególnie uczęszczających do żłobka lub przedszkola, przyczyną kataru jest:

• przeziębienie,
• infekcja wirusowa (zwykle rynowirusy, adenowirusy, koronawirusy),
• infekcja bakteryjna,
• alergia (np. na pyłki roślin),
• ekspozycja na substancje drażniące,
• problem laryngologiczny (np. przerost tzw. trzeciego migdałka).

Warto w tym miejscu nadmienić, że kolor kataru czy jego gęstość, nie mają nic wspólnego z przyczyną nieżytu. Wiele osób błędnie uważa, że np. katar żółty lub zielony oznacza infekcję bakteryjną, a katar przezroczysty nie zaraża. To, że katar jest ropny oznacza jedynie, że znajdują się w nim komórki odpornościowe i wynika z naturalnej fazy kataru u dziecka (fazy kataru zostaną opisane niżej). Nie należy zatem przejmować się kolorem kataru, ale obserwować dziecko pod kątem innych objawów.

W przypadku, gdy dziecko ma katar, a nie potrafi jeszcze skutecznie wydmuchiwać noska (zwykle do 2. roku życia dziecka), niestety stan ten może stanowić znaczną trudność w funkcjonowaniu w dzień oraz spaniu na drzemkach czy w nocy. Szczególnie katar u niemowląt może być uciążliwy, ponieważ podczas pierwszych miesięcy życia oddychają wyłącznie przez nosek. Warto zatem poznać sprawdzone sposoby na odetkanie nosa dziecka i udrożnienie dróg oddechowych. Odpowiednie działanie rodziców może skrócić czas trwania kataru u dziecka.

Zatkany nos u dziecka - przyczyny

Zatkany nos jest o tyle uciążliwy, że utrudnia swobodne oddychanie i spokojny sen u Maluszków. Zatkany nos może poprzedzać infekcję wirusową, bakteryjną czy być wynikiem reakcji alergicznej. Nie powinno się jednak lekceważyć kataru, ponieważ wydzielina spływająca po ścianie gardła może osiadać na oskrzelach, co z kolei grozi m.in. zapaleniem płuc. Najczęściej zatkany nos spowodowany jest infekcjami wirusowymi górnych dróg oddechowych lub alergiami. Zarówno wirusy, jak i alergeny negatywnie wpływają na błonę śluzową nosa, prowadząc do przekrwienia i nadmiernej przepuszczalności naczyń krwionośnych, czego efektem jest rozwijający się stan zapalny i wzrost wydzielanego śluzu. Duża ilość kataru uniemożliwia dziecku swobodne oddychanie, co powoduje uczucie zatkanego nosa. Jeżeli zatkany nos jest u dziecka często (nawraca), należy diagnozować je pod kątem ewentualnej reakcji alergicznej lub przyczyn wrodzonych bądź nabytych strukturalnych. Wśród przyczyn wrodzonych tej dolegliwości u dziecka wymienia się:

• torbiele jamy nosowej,
• guzy,
• zwężenie nozdrzy tylnych,
• malformacje w sferze czaszkowo-gardłowej.

Przyczyny nabyte strukturalne to m.in. skrzywienie przegrody nosowej, polipy, występowanie ciała obcego, przerost trzeciego migdałka, ropień lub krwiak w nosie w wyniku urazu.

Wyróżnia się jeszcze przyczyny nabyte zapalne zatkanego nosa u niemowląt i dzieci, a należą do nich: alergiczny nieżyt nosa, zapalenie oraz obrzęk błony śluzowej nosa (wirusowe, bakteryjne, grzybicze), refluks żołądkowo-przełykowy.

Fazy kataru, czyli jak długo dziecko będzie miało zatkany nosek?

Jak wspomniałam, rodzaj wydzieliny w nosie nie świadczy o tym, czy dziecko ma infekcję bakteryjną, czy wirusową. Pozwala natomiast określić etap chorobowy. W dużym skrócie, początkowo katar w przebiegu infekcji jest wodnisty i przezroczysty (wówczas teoretycznie dziecko najmocniej zaraża, ponieważ wydzielina swobodnie wypływa z nosa), następnie staje się gęsty. Jak długo trwa katar u dziecka? Zależy to od długości poszczególnych faz nieżytu:

• faza naczyniowa - trwa 3-5 dni (pojawia się wodnisty katar),
• faza komórkowa - trwa 3-4 dni i objawia się gęstą (często ropną i zieloną) wydzieliną trudną do usunięcia z nosa (wówczas dziecko ma uczucie zatkanego nosa),
• faza wodnistego kataru - trwa kolejne 3-4 dni,
• faza bakteryjna - występuje w przypadku, gdy doszło do nadkażenia bakteryjnego; objawia się gęstą wydzieliną oraz gorączką, a także nasileniem innych objawów.

Łącznie zatem katar u dziecka trwa od pojawienia się wydzieliny w przypadku infekcji wirusowej 6-9 dni, natomiast w przypadku zakażenia bakteryjnego stan ten może się przedłużyć. Uczucie zatkanego nosa utrzymuje się natomiast tak długo, jak trwa faza kataru gęstego - czyli przynajmniej 3-4 dni przy katarze wirusowym lub więcej przy nadkażeniu bakteryjnym i rozwinięciu trzeciej fazy.

Jeśli u dziecka przewlekle występuje wodnista i przezroczysta wydzielina z nosa, warto podjąć diagnostykę w kierunku alergii. W przypadku przewlekłego gęstego kataru natomiast, należałoby wykonać badania w kierunku przerostu trzeciego migdałka, pierwotnej dyskinezy rzęsek, mukowiscydozy oraz niedoborów odporności.

Zatkana jedna dziurka w nosie u dziecka - co oznacza?

Jeśli uczucie zatkanego nosa u dziecka pojawia się tylko w jednej dziurce - lub wydzielina wydostaje się tylko z jednego przewodu nosowego, należy podejrzewać, że doszło do zablokowania jednego z kanałów przez ciało obce. Konieczna jest wizyta u lekarza w celu sprawdzenia przyczyny niedrożności nosa.

Co z apteki na zatkany nos i katar u dziecka? Kiedy konieczna jest wizyta u lekarza?

Zatkany nos skutecznie utrudnia sen dziecku i funkcjonowanie w dzień. Nic więc dziwnego, że rodzice szukają różnych preparatów z apteki na katar, które złagodzą objawy niedrożności nosa. Wśród leków i innych środków aptecznych na zatkany nos u dziecka dostępne są np.:

• ampułki z solą fizjologiczną lub solą hialuronową,
• woda morska do nosa dla dzieci (spraye izotoniczne i hipertoniczne),
• maść majerankowa - po wielokrotnej aplikacji pozwala zmniejszyć obrzęk błon śluzowych nosa, daje uczucie ułatwionego oddychania, regeneruje podrażnioną skórę,
• leki przeciwhistaminowe (dla dzieci z alergicznym nieżytem nosa),
• leki obkurczające błonę śluzową nosa - nie powinno się ich jednak stosować dłużej niż 5 dni (występuje ryzyko przewlekłego kataru w postaci polekowego nieżytu nosa; takie preparaty zawierają np. ksylometazolinę, tetryzolinę lub oksymetazolinę),
• leki z pseudoefedryną - zmniejszają obrzęk błony śluzowej, udrażniają nos i zmniejszają ilość wydzieliny w nosie, jednak mogą być stosowane dopiero po 12. roku życia,
• glikokortykosteroidy donosowe - mają zastosowanie w alergicznym nieżycie nosa lub w przebiegu ostrego zapalenia zatok (zmniejszają obrzęk błony śluzowej nosa i zatok przynosowych).

Większość powyższych preparatów powinna być stosowana tylko i wyłącznie na zalecenie lekarza. W przypadku kataru u dziecka bezpiecznie można stosować na własną rękę właściwie jedynie sól fizjologiczną. Jeśli katar utrzymuje się dłużej niż 7-9 dni lub występują też inne objawy (bądź katar zamiast słabnąć, zwiększa się, występuje gorączka, nasilony katar, sapka itd.), należy udać się na konsultację pediatryczną. Ponadto należy udać się do lekarza w przypadku każdego kataru występującego u noworodka (nawet trwającego zaledwie kilka dni).

Skuteczne sposoby na zatkany nos u dziecka i katar (domowe)

Do domowych sposobów na zatkany nos u dziecka i łagodzenie objawów nieżytu zalicza się:

• oczyszczanie nosa (odciągnięcie wydzieliny) - oczyszczanie nosa należy przeprowadzać specjalnym aspiratorem przy uprzednim zastosowaniu preparatów rozrzedzających katar (można aplikować np. roztwór soli fizjologicznej lub wody morskiej),
• nawilżanie powietrza w pokoju dziecka (za pomocą np. oczyszczania z nawilżaczem - optymalna wilgotność powietrza przy katarze powinna wynosić ok. 60%),
• inhalacje z soli fizjologicznej za pomocą nebulizatora,
• płukanie jamy nosowej i zatok u starszych dzieci, z użyciem soli fizjologicznej wlewanej do przewodu nosowego (przeciwwskazaniem są choroby uszu),
• nawodnienie - picie dużych ilości wody podczas infekcji zapobiega przesuszeniu błon śluzowych, a także rozrzedza gęstą wydzielinę z nosa, co sprawia, że dziecko może ją łatwiej odkrztusić lub usunąć w inny sposób,
• aromaterapia - to metoda powodują subiektywne uczucie udrożnienia nosa (należy uważać na plastry z olejkami dla dzieci - często powodują reakcje alergiczne),
• nieprzegrzewanie dziecka - zbyt mocne nagrzewanie pomieszczenia kaloryferem wysusza śluzówkę nosa i zwiększa uczucie jego zatkania,
• kasza jaglana - ma właściwości odśluzowujące,
• spacery - świeże, chłodne powietrze obkurcza naczynia krwionośnie i pozwala udrożnić nos (o ile Maluch nie ma gorączki, warto zatem chodzić na spacery),
• wietrzenie pomieszczeń - aby dziecku się łatwiej oddychało, a wirusy miały szansę wydostać się z mieszkania, warto wietrzyć mieszkanie podczas infekcji nawet kilka razy dziennie,
• oklepywanie - dziecko kładziemy na brzuchu (główka dziecka powinna znajdować się poniżej poziomu reszty ciała, aby uzyskać efekt drenażu grawitacyjnego), następnie układamy dłoń w łódeczkę, by utworzyła się poduszka powietrzna między dłonią, a plecami Malucha. Oklepujemy plecki obustronnie w okolicach klatki piersiowej, nad polami płucnymi. Nie powinno się stosować oklepywania nad nerkami i kręgosłupem.

Jak odetkać dziecku zatkany nos w nocy? Sprawdzone sposoby

Powyższe sposoby mogą być wykorzystane teoretycznie o każdej porze, jednak instynkt podpowiada, że gdy dziecko męczy się z zatkanym nosem w nocy (gdy jest już wystarczająco rozdrażnione i chce spać, ale katar mu nie pozwala), lepiej wybrać metody, które jak najmniej rozbudzą Malucha i nie pogorszą jeszcze bardziej samopoczucia dziecka. Co u nas sprawdza się w nocy na zatkany nos? Przede wszystkim higiena nosa przed snem, którą wykonujemy następująco:

• inhalacja z soli fizjologicznej nebulizatorem przynajmniej 2-3 godziny przed pójściem spać,
• wietrzenie sypialni na godzinę przed kąpielą,
• kąpiel z czyszczeniem noska wodą (parokrotnie staram się powierzchownie czyścić nosek wodą z kąpieli, co wstępnie rozrzedza wydzielinę),
• w trakcie kąpieli włączamy nawilżacz powietrza na 15-20 minut,
• zastosowanie wody morskiej do nosa w sprayu (izotonicznej) i po chwili odciągnięcie wydzieliny ręcznym aspiratorem - tę czynność powtarzamy zawsze 2 razy w odstępach ok. 5-minutowych (często po jednym odciągnięciu katar niejako aktywuje się i podchodzi wyżej - przez co jedno oczyszczanie niekiedy powoduje jeszcze gorsze uczucie zatkanego nosa; powtórzenie czynności po krótkim czasie z reguły rozwiązuje ten problem i znacznie ułatwia oddychanie).

Jeśli mimo odpowiedniej higieny nosa przed pójściem spać, dziecko w nocy ma na tyle zatkany nos, że się wybudza, staram się znaleźć mu odpowiednią pozycję do swobodniejszego spłynięcia wydzieliny do gardła lub na zewnątrz. Oznacza to przewracanie dziecka z boku na bok, gdy kaszle od kataru, branie na ręce i znowu odkładanie do pozycji leżącej - i tak co najmniej kilka razy. Jeśli to nie pomaga, psikam do noska wodę morską bez zapalania światła w pokoju i wybudzania Malucha. Znów przewracam dziecko z boku na bok przy kaszlu lub zatkaniu noska, aż zalegająca wydzielina się rozrzedzi i wypłynie. Jeśli tak się nie dzieje w ciągu średnio 5-10 minut i Maluch dalej nie może spać, pozostaje tylko odciągnąć katar ręcznym aspiratorem (ręczny stwarza mniejsze ryzyko mocnego wybudzenia - włączony odkurzacz z pewnością równałby się z końcem spania i koniecznością ponownego, żmudnego usypiania rozdrażnionego brzdąca).