Ile trwa katar u dziecka i niemowlaka?

Katar u dziecka i niemowlaka – pierwsze objawy

Katar u niemowlaka to tzw. nieżyt nosa. Stanowi on chorobę zapalną błony śluzowej nosa na podłożu infekcyjnym (infekcje wirusowe - np. spowodowane przez wirusy takie, jak rhinowirusy, koronawirusy, adenowirusy - lub bakteryjne) lub alergicznym. Pierwszym objawem kataru u niemowlaka jest niepokój i drażliwość - dziecko dużo płacze, jest niespokojne, ma mniejszy apetyt - wszystko to jest spowodowane zalegającą w nosie wydzieliną. Problemy pojawiają się także w nocy, gdy katar utrudnia zasypianie, a gdy uśnie - swobodne oddychanie, szczególnie jeśli Maluch używa smoczka i nie jest przyzwyczajony do oddychania ustami. Wiąże się z to z częstymi pobudkami, kaszlem, bólami głowy. Bez względu na etiologię, katar powoduje uczucie zatkanego nosa (co wynika z niedrożności przewodów nosowych), obrzęk błon śluzowych, kaszel, przy czym kaszel informuje nas, że infekcja stale się rozwija i obejmuje już nie tylko nos, ale i pozostałą część górnych dróg oddechowych (lub dolnych). Dodatkowo przy katarze alergicznym pojawia się świąd nosa, kichanie oraz nadmierne łzawienie z oczu (dziecko rano budzi się ze sklejonymi od ropy powiekami).

Rodzaj kataru u dziecka a czas jego trwania

Rodzaj wydzieliny z nosa wbrew pozorom nie wskazuje nam jednoznacznie, co jest przyczyną kataru. Mimo to wiele osób nadal sądzi (szczególnie opiekunki w żłobkach), że kolor kataru czy jego gęstość ma ścisły związek z etiologią nieżytu nosa. To błędne przekonanie - katar może mieć żółty lub zielony kolor zarówno w przypadku infekcji bakteryjnej, wirusowej, jak i przy alergii. Sam kolor kataru nie świadczy o przyczynie nieżytu, ale jedynie o tym, że w wydzielinie obecne są przeciwciała odpornościowe. Kolor czy gęstość kataru nie informuje nas również, jak długo będzie utrzymywać się nieżyt nosa. Do stwierdzenia, jaka jest przyczyna kataru, konieczna jest całościowa diagnostyka obejmująca objawy dodatkowe, wygląd błon śluzowych i inne czynniki. Po stwierdzeniu pochodzenia kataru, można natomiast przewidywać średni czas jego trwania u dziecka. Katar może występować w trzech postaciach:

• alergicznej (katar sienny),
• wirusowej,
• bakteryjnej.

Katar alergiczny to naturalna reakcja organizmu w wyniku kontaktu z alergenem. Zwykle katar alergiczny jest wodnisty, przezroczysty, ale nie ma typowo określonego czasu trwania - wiele zależy od tego, w wyniku jakiej alergii doszło do rozwoju kataru. Osoba uczulona na kurz będzie reagowała katarem za każdym razem po przebywaniu w zakurzonym pomieszczeniu, natomiast przy uczuleniu na sierść zwierząt domowych, katar pojawi się po kontakcie z nimi. Wyjątek, jeśli chodzi o określenie czasu trwania kataru alergicznego, stanowi alergia na pyłki roślin - pylenie pojawia się okresowo, zatem i katar, jeśli jest reakcją na pyłki, będzie również występował okresowo, w zależności od okresu pylenia danej rośliny bądź grupy roślin. Katar alergiczny może mieć też charakter przewlekły, jeśli dziecko jest uczulone na wiele alergenów (jest to uzależnione od narażenia na alergen) - wówczas mówimy nawet o katarze ciągłym.

Przyczyną kataru u niemowlaka może być zakażenie wirusowe. Katar wirusowy jest najczęściej spotykanym katarem infekcyjnym. U dzieci w wieku żłobkowym czy przedszkolnym zdarza się kilka razy do roku. Istotne jest leczenie kataru infekcyjnego, aby zapobiec nadkażeniu bakteryjnemu. Jeśli wdrożymy odpowiednie środki, katar wirusowy będzie utrzymywał się 7-10 dni. Przeziębienie tego rodzaju rozpoczyna się zwykle od wycieku rzadkiej, białawej wydzieliny. Wysięk może być obfity. Niekiedy spotyka się na tym etapie gorączkę. Faza wodnista kataru wirusowego trwa zwykle 3-5 dni, po czym wydzielina zmienia się na bardziej gęstą i może wystąpić zielony katar, który skutecznie zatyka nos i utrudnia dziecku oddychanie, co trwa ok. 3-5 dni. Efektem tego jest oddychanie przez usta, co wysusza gardło i naraża na kolejne infekcje. Kluczowe jest rozwiązanie drugiej fazy kataru - jeśli nie zostanie wyleczona, może dojść do rozwinięcia się trzeciej fazy, czyli wtórnego zakażenia bakteryjnego.

Katar bakteryjny również jest katarem infekcyjnym. Może rozpocząć się od nieżytu z wodnistą wydzieliną, która po kilku dniach staje się gęstsza. Katar staje się wówczas ropny i ma żółte lub zielone zabarwienie. Jest trudny do usunięcia i niebezpieczny, gdyż może doprowadzić do zapalenia ucha, zapalenia zatok czy krtani. Podobnie, jak w przypadku kataru wirusowego, bakteryjnej infekcji również może towarzyszyć gorączka. Zarówno katar bakteryjny, jak i wirusowy, wymagają konsultacji z lekarzem. Katar wirusowy leczy się zwykle objawowo, natomiast bakteryjny niekiedy wymaga podania antybiotyku.

Katar czy zatoki?

W temacie kataru u dziecka często pada pytanie o chore zatoki przynosowe. Zapalenie zatok może wystąpić niemal w każdym wieku, jednak u niemowląt i małych dzieci najlepiej wykształcone są zatoki sitowe i szczękowe, więc z reguły nie ma możliwości rozwinięcia się zapalenia zatok czołowych w tej grupie wiekowej.

Zapalenie zatok możemy podejrzewać u starszych dzieci, gdy katar utrzymuje się ponad 10 dni i nie widać poprawy. Można też podejrzewać taki stan, gdy występuje gorączka lub obrzęk oczodołu, bądź po poprawie zdrowia znów dochodzi do nasilenia objawów. Takie sytuacje wymagają jednak konsultacji lekarskiej - dopiero pediatra może obiektywnie ocenić, czy mamy do czynienia ze zwykłym katarem czy zapaleniem zatok u dziecka.

Ile zazwyczaj trwa katar u dziecka?

Katar u niemowlaka zwykle początkowo jest wodnisty (surowiczy), spowodowany rozszerzeniem się naczyń krwionośnych oraz zwiększeniem ich przepuszczalności. Powodem jest także wzmożona aktywność gruczołów błony śluzowej nosa. Katar surowiczy trwa u dziecka kilka dni, a następnie katar staje się bardziej gęsty, często ropny, z największym nasileniem ok. 3-6 dnia od początku choroby. Zmiana konsystencji i koloru kataru wynika z pojawienia się w wydzielinie komórek odpornościowych (a nie zakażenia bakteryjnego - to naturalna faza kataru). Gęsty katar u dziecka trwa kolejnych kilka dni, po czym znów pojawia się katar wodnisty, który utrzymuje się 3-4 dni lub nieżyt ustępuje całkowicie od razu po fazie gęstej wydzieliny. Łącznie katar u dzieci trwa zwykle 7-10 dni, przy czym może wydłużyć się nawet do 14-21 dni, w zależności od przyczyny.

Ile trwa katar u niemowlaka, a ile u starszego dziecka?

Katar u niemowląt i najmłodszych dzieci trwa zwykle 10-14 dni, natomiast u starszego dziecka utrzymuje się do 7 dni (minimum 5 dni). Wydłużony czas trwania kataru u niemowląt często wynika z niedojrzałości układu odpornościowego, który potrzebuje znacznie więcej czasu na walkę z zakażeniem. Ponadto błona śluzowa jest bardziej podatna na obrzęk u najmłodszych. Niemowlęta nie potrafią jeszcze dobrze oczyszczać własnego noska, w przeciwieństwie do starszych dzieci, stąd im młodsze dziecko, tym katar może doskwierać mu dłużej.

Po ilu dniach kataru pójść do lekarza?

Jeżeli objawy kataru trwają więcej niż 10-14 dni lub ulegają nasileniu po początkowej poprawie, konieczne jest zgłoszenie się do lekarza - możemy mieć bowiem do czynienia z nadkażeniem bakteryjnym. Niekiedy jest to wskazanie do leczenia ogólnego antybiotykiem.

Przeziębienie może przebiegać z kaszlem, dlatego warto wspomnieć o tym objawie. Zwykle im mniejsze jest nasilenie kataru, tym zmniejsza się intensywność kaszlu, przy czym u niektórych dzieci kaszel może trwać nawet 3-4 tygodnie, stopniowo ulegając poprawie. W skrajnym przypadku może rozwinąć się poinfekcyjna nadreaktywność oskrzeli, która wynika z uszkodzenia błony śluzowej oskrzeli pod wpływem zakażenia. Kaszel może nasilać się także przy wysiłku fizycznym, wskutek narażenia na suche powietrze czy zmiany temperatury. Jeśli kaszel się utrzymuje mimo ustąpienia kataru, należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem.

Jak skrócić czas trwania infekcji? Sposoby na katar u dziecka

Najlepszym sposobem na katar u niemowląt oraz małych dzieci jest... unikanie preparatów przeznaczonych na katar czy przeziębienie z apteki. Okazuje się, że w większości przypadków tego typu środki w ogóle nie są potrzebne, a nawet szkodzą Maluchom - takie dane przekazała w 2008 roku Agencja Żywności i Leków, informując, że powinno się unikać stosowania dostępnych bez recepty leków na katar u dzieci poniżej 2. roku życia (leków OTC). Po wydaniu tych zaleceń spadła o 50% liczba wizyt dzieci do 2. roku życia na SOR-ach z powodu działań niepożądanych powodowanych przez tego rodzaju leki. Zatem jeśli katar utrzymuje się przez dłuższy czas, jest uporczywy i nie działają na niego bezpieczne sposoby (które opisuję niżej), należy zasięgnąć opinii pediatry i tylko na jego zalecenia rozpocząć leczenie farmaceutyczne. W przypadku łagodnych objawów zwykle wystarczające są domowe sposoby i nie trzeba od razu biec do apteki po spraye donosowe na katar czy inne preparaty. Jakie polecam sposoby na katar, które nie szkodzą, a mogą skrócić czas kataru u niemowlaka i małego dziecka? To m.in.:

• Spacery - chłodne i wilgotne powietrze stanowi ulgę dla podrażnionej śluzówki nosa. Warto więc zabierać malucha na spacery, o ile nie gorączkuje. Warto również często wietrzyć mieszkanie.
• Nawilżanie powietrza - warto zainwestować w dobry oczyszczacz powietrza z funkcją nawilżania. Optymalny poziom wilgotności w przypadku kataru u niemowlaka wynosi 60%. Temperatura w pomieszczeniu nie powinna przekraczać 21 st. Celsjusza.
• Inhalacje - nawilżanie dróg oddechowych jest możliwe także przy pomocy inhalacji z soli fizjologicznej. Można je wykonywać nebulizatorem, do którego wkrapia się ok. 2,5 ml soli fizjologicznej 0,9%. Inhalacja trwa krótko, a daje naprawdę dobre efekty w postaci skutecznego udrożnienia dróg oddechowych i rozrzedzenia wydzieliny, przez co Maluch ma szasnę ją odkrztusić. Do inhalacji należy stosować wyłącznie sól fizjologiczną lub ewentualnie hialuronową (po konsultacji z lekarzem i po sprawdzeniu, czy w nebulizatorze, jaki posiadamy, można stosować sól hialuronową - należy przeczytać ulotkę od producenta).
• Dobrym sposobem na gęstą, zalegającą wydzielinę u Maluszka jest odciąganie kataru aspiratorem. Odsysanie kataru jest szczególnie ważne u dzieci do 6. miesiąca życia, gdyż takie maluchy oddychają głównie przez nos i nie potrafią skutecznie wydmuchiwać noska. A po mechanicznym jego oczyszczeniu mogą łatwiej oddychać, zmniejsza się stan zapalny śluzówki nosa, czas infekcji ulega skróceniu, poprawia się także komfort. Warto do odciągania kataru nawilżyć śluzówkę nosa solą fizjologiczną lub aerozolem z wodą morską, co zapobiegnie wysuszeniu błony śluzowej i dodatkowo rozrzedzi wydzielinę, przez co łatwiej usuniemy ją z nosa dziecka.
• Nawodnienie - w trakcie kataru niezwykle ważne jest dbanie o nawodnienie dziecka. Niemowlęta do 6. miesiąca życia nie powinny być dopajane wodą - należy jednak przystawiać je często do piersi lub często karmić mlekiem modyfikowanym z butelki. W drugim półroczu można podawać dziecku wodę do picia, także w trakcie kataru zadbajcie, aby Maluch pił jak najczęściej. Odpowiednie nawodnienie upłynnia wydzielinę i zapobiega odwodnieniu dziecka.
• Układanie na brzuchu - ułożenie na brzuchu umożliwia wypływanie i samoistne pozbycie się kataru z nosa. Należy jednak monitorować dziecko, szczególnie jeśli mówimy o niemowlętach, gdyż pozycja na brzuchu zwiększa ryzyko SIDS (utrudnia oddychanie).

FAQ

Jak długo trwa katar u niemowlaka?

To, jak długo trwa katar u niemowlaka, jest uzależnione od przyczyny oraz charakteru nieżytu nosa. Ostry nieżyt może trwać nawet 14-21 dni (nieżyt, który trwa tydzień i więcej stanowi przewlekły katar). Jeśli jednak katar u niemowlaka trwa 7-10 dni, dobrze jest się skonsultować z pediatrą lub laryngologiem, który zbada uszy i migdałki. Jeśli katar jest uporczywy bądź występują dodatkowe objawy (np. gorączka), należy niezwłocznie udać się do lekarza, nawet w pierwszej-drugiej dobie choroby. Szczególnie nie należy lekceważyć kataru u najmłodszych.

Kiedy pójść do lekarza z katarem u dziecka?

Katar u niemowląt i małych dzieci jest powszechny, szczególnie w przypadków żłobiaków i przedszkolaków. Nie należy jednak go lekceważyć, zwłaszcza jeśli trwa dłużej niż siedem dni oraz/lub towarzyszą mu inne niepokojące objawy. Ponadto każdy katar i pokasływanie u niemowlaka do 3 miesiąca życia wymaga kontroli lekarskiej - u tak małych dzieci drogi oddechowe są wąskie i łatwo o niedrożność nosa, co prowadzi do poważniejszych dolegliwości (np. do zaburzeń oddychania, co jest groźne dla Maluszka).

Jak skrócić czas trwania kataru u dziecka?

Aby skrócić czas trwania kataru u niemowlaka i dziecka, wydzielinę należy regularnie odciągać oraz dbać o udrożnienie dróg oddechowych, w czym pomocna będzie sól fizjologiczna lub woda morska, wychodzenie na spacery, nawilżanie powietrza. Katar warto usuwać także mechanicznie aspiratorem do nosa. Dzięki temu możemy zmniejszyć ryzyko dalszego rozwoju infekcji górnych dróg oddechowych. W przeciwnym razie należy skontaktować się z lekarzem.