Katar u dziecka – jak i czym odciągnąć?

Odciąganie kataru u dziecka – po co to robić?

Katar u niemowląt i małych dzieci potrafi być bardzo uporczywy i skutecznie obniżać komfort snu oraz aktywności w dzień. Małe dzieci nie potrafią niestety samodzielnie czyścić noska, dlatego też tym zadaniem powinni zająć się rodzice Malucha. Według aktualnych zaleceń, powinno się oczyszczać nosek dziecka aspiratorem, ponieważ takie działanie pozwala:

• skrócić czas trwania stanu zapalnego,

• poprawić komfort dziecka,

• zwiększyć skuteczność leków donosowych (o ile są zalecane przez pediatrę).

Oczywiście usuwanie kataru należy przeprowadzać bardzo delikatnie i trzymając się kilku zasad bezpieczeństwa.

Odciąganie kataru u dziecka – jakim aspiratorem?

Aspirator do nosa to urządzenie służące do odciągania kataru u dziecka. Jednak nie każdy aspirator działa tak samo, a ponadto każdy z rodzajów ma swoje wady i zalety. Ważna jest przy tym budowa aspiratora, szczególnie końcówki. Jaki zatem wybrać aspirator? Poniżej przedstawiam dostępne na rynku rozwiązania.

1. Gruszka do nosa

Gruszka do nosa to tradycyjny aspirator używany przez nasze mamy. Dziś już coraz mniej osób sięga po taki sposób odciągania kataru u dziecka, gdyż samo z dzieciństwa kojarzy je jako „narzędzie tortur”. Ale to nie jedyna wada gruszki do nosa, chociaż zalet też znajdzie się kilka.

Zalety:

• niska cena (koszt ok. 10 zł),

• mobilność (gruszkę można wszędzie z łatwością zabrać),

• ciche działanie (nie wywołujemy strachu hałasem i czasami możliwe jest odciągnięcie kataru nawet, gdy dziecko śpi – wystarczy dobrze nakierować końcówkę gruszki).

Wady:

• gruszki nie da się odpowiednio dezynfekować, więc jest to właściwie urządzenie jednokrotnego użytku (chyba że chcemy z powrotem wdmuchiwać Maluchowi te same drobnoustroje chorobotwórcze),

• słaba moc ciągnięcia kataru,

• ryzyko uszkodzenia śluzówki nosa (końcówkę gruszki łatwo włożyć zbyt głęboko).

2. Aspirator ręczny do nosa

To aspirator „napędzany” wdechem rodzica. Zasada jego działania jest prosta. Wystarczy, że Rodzic zasysa wydzielinę z noska poprzez wdech do rurki. Ta następnie trafia do plastikowej części aspiratora z pojemniczkiem. W naszym przypadku właśnie taki aspirator najbardziej zdał egzamin, mimo mojego oporu z początku. Po przetestowaniu jednak kilku innych rodzajów aspiratorów, pozostałam przy tym prostym urządzeniu.

Zalety:

• łatwość czyszczenia (są także wymienne filtry),

• niska cena (15-20 zł),

• mobilność,

• siła ssania jest stosunkowo wysoka (niższa niż przy aspiratorze do odkurzacza, ale wyższa niż przy aspiratorze elektrycznym czy gruszce).

Wady:

• odciąganie kataru w taki sposób wygląda dość nieestetycznie (ale nie o estetykę chodzi w odciąganiu kataru u dziecka, tylko o usunięcie wydzieliny, więc na taką wadę raczej rodzice nie zwracają uwagi – i słusznie),

• podczas odciągania mogą przedostawać się zarazki od lub do rodzica.

3. Aspirator do nosa na odkurzacz

Jakie było moje zdziwienie, gdy pierwszy raz zobaczyłam taki sposób odciągania kataru u dziecka. Było to jeszcze przed pojawieniem się mojej córeczki. Pomyślałam: to musi być straszne – na pewno łatwo wyrządzić Maluchowi krzywdę. Jednak zwolenników takiego rozwiązania spotkałam od tamtego czasu wielu. Wszyscy znajomi zachwalali „odciągaczkę kataru do odkurzacza”. Jakie zatem zalety ma taki aspirator i jakie są jego wady?

Zalety:

• szybko i skutecznie odciąga katar – wystarczy nawet na krótko przyłożyć końcówkę,

• jest higieniczny (łatwo się go czyści),

• cena dość przystępna (ok. 40-50 zł).

Wady:

• należy podłączyć go do odkurzacza, przez co wiele dzieci boi się takiego sposobu odciągania kataru i panicznie płacze już na sam widok,

• przy częstym odciąganiu może wysuszać śluzówkę nosa,

• żeby go użyć, trzeba za każdym razem rozłożyć odkurzać i podłączać cały sprzęt, co jest szczególnie trudne w nocy, gdy chcemy dyskretnie usunąć wydzielinę z nosa Maluchowi, bez zbytniego rozbudzania go – w tej sytuacji się nie sprawdzi,

• brak mobilności (można co prawda wozić ze sobą odkurzacz, ale czy będziecie tak robić, mając do zabrania jeszcze milion innych rzeczy? Poza tym trzeba by mieć odkurzacz z akumulatorem, żeby włączyć go bez podłączania do prądu).

4. Elektryczny aspirator do nosa

Aspirator elektryczny do nosa to stosunkowo nowy wynalazek. Wygląda kusząco, ale okazuje się, że na tym z reguły koniec. Zwykle rodzice skarżą się na bardzo słabą moc ssania, przez co gęstszy katar w ogóle nie jest odciągany za pomocą takiego urządzenia. A biorąc pod uwagę jego koszt, często jest to tylko bolesny wydatek, który niestety nam nie posłuży i szybko przerzucimy się na innego rodzaju aspirator. Mimo to, elektryczne aspiratory do nosa dla dzieci mają także grono zwolenników, ze względu na kilka zalet.

Zalety:

• mobilność,

• ciche działanie,

• higieniczny,

• bezpieczeństwo odciągania kataru,

• niektóre modele posiadają melodyjki albo światełka, co pozwala odciągnąć uwagę dziecka od całego zabiegu.

Wady:

• słaba siła ssania – zwykle nie radzi sobie z gęstszym katarem,

• wysoka cena (ok 80 do nawet 200 zł).

Kiedy odciągać katar u dziecka?

Gdy już wybraliśmy aspirator, pora przejść do dalszej części poradnika, czyli tego, jak odciągać katar i kiedy to robić? Szczególnie ważna jest pora odciągania kataru, szczególnie jeśli Maluch przechodzi infekcję. Najbardziej polecam porę odciągania:

• po przebudzeniu przed jedzeniem, jeśli katar utrudnia oddychanie i tym samym mógłby utrudnić jedzenie,

• po przebudzeniu, ale po jedzeniu – jeśli katar aż tak nie zapycha nosa i dziecko jest w stanie chociaż trochę nim oddychać,

• gdy dziecko jest w dobrym humorze,

• gdy samo chce użyć aspiratora (wyciąga do niego ręce, zaczyna się nim bawić).

Podczas infekcji niezwykle ważne jest też oczyszczanie noska wieczorem, przed pójściem spać. Wtedy zwykle trudniej odciąga się katar, ponieważ Maluch jest zmęczony, czeka na mleczko, denerwuje się. Warto wówczas wykorzystać siłę rytuału i zawsze odciągać wydzielinę (nawet jeśli nie ma kataru) po kąpieli. W przypadku infekcji wyciągniemy skutecznie katar, natomiast gdy dziecko nie ma kataru, odciągajmy tylko „dla zasady”, bardzo delikatnie wodę, która trafiła do noska podczas kąpieli (aby zachować element rytuału). Jeśli dziecko zauważy regularność, odciąganie kataru przyjdzie mu łatwiej zaakceptować.

Jak odciągać katar u dziecka i niemowlaka? Instrukcja krok po kroku

Istotny jest sposób odciągania kataru u dziecka. Nieumiejętnym odciąganiem możemy bowiem wyrządzić więcej krzywdy, niż uzyskamy korzyści. Chodzi przede wszystkim o ryzyko uszkodzenia śluzówki nosa. Jak zatem odciągać katar u niemowlaka i dziecka, aby proces był skuteczny, szybki i bezpieczny? Zastosuje poniższe kroki.

1. Rozrzedzanie kataru

Rozrzedzanie wydzieliny to bardzo ważny etap oczyszczania noska u dziecka. Gęsta i zaschnięta wydzielina to przyczyna niedrożności zatok u dzieci, a zalegający katar może spowodować nawrót choroby lub rozwój kolejnej infekcji. Ponadto gęsty katar jest bardzo trudny w odciągnięciu, zatem rozrzedzając go, ułatwiamy sobie proces oczyszczania nosa i skracamy czas trwania tego zabiegu higienicznego.

Jak skutecznie rozrzedzić u dziecka katar? Należy zastosować do tego sól fizjologiczną o stężeniu 0,9% NaCI*. Taka sól jest dostępna w ampułkach po 5 ml, ale można też zastosować spray izotoniczny do nosa z solą fizjologiczną o takim stężeniu. W przypadku soli w ampułkach, kładziemy niemowlę na pleckach i wkrapiamy 2-3 krople soli. W przypadku soli w sprayu (woda morka do nosa dla dzieci), psikamy jednokrotnie do każdej dziurki. Czekamy chwilę i przechodzimy do następnego kroku. W celu rozrzedzenia kataru można także wykonać dziecku inhalację.

*Uwaga!Jeśli dziecko ma mocny i bardzo gęsty katar – na tyle, że zwykła sól fizjologiczna nie powoduje jego rozrzedzenia – spróbuj jeszcze raz zaaplikować sól do nosa. Jeśli po chwili wydzielina się nie rozrzedzi, można sporadycznie zastosować nieco większe stężenie soli – np. 1,5% NaCI – która zadziała mocniej i prawdopodobnie poradzi sobie z gęstym katarem. Należy jednak pamiętać, że taka sól (dostępna też jako spray hipertoniczny do nosa) nie ma stężenia NaCI fizjologicznego (w komórkach organizmu człowieka występuje sól o stężeniu 0,9%), tylko wyższe, zatem jej stosowanie w nadmiarze może zaszkodzić. Nie powinno się ponadto stosować soli o wyższym stężeniu tuż przed spaniem, ponieważ wzmaga produkcję wydzieliny (ostatnie takie oczyszczanie powinno mieć miejsce na 2 godziny przed spaniem).

2. Odciąganie

Odciąganie powoduje usunięcie rozrzedzonej wydzieliny z nosa – to zatem kluczowy etap. Odpowiada on za udrożnienie dróg oddechowych. Jak go wykonać? Weź czysty aspirator. W przypadku aspiratora do odkurzacza, ustaw najniższą moc ssania. Następny krok to przykładanie końcówki aspiratora do jednej dziurki noska, najlepiej w taki sposób, aby końcówka nie wchodziła do środka. Odsysamy katar. Przykładamy kolejno aspirator do drugiej dziurki. Po odciąganiu kataru myjemy aspirator zgodnie z instrukcją załączoną przez producenta.

3. Nawilżanie

Nawilżanie to niezwykle ważna część procesu higieny nosa u dziecka, o której niestety wielu rodziców zapomina lub bagatelizuje. Prawidłowe nawilżenie śluzówki nosa powoduje, że błona śluzowa w mniejszym stopniu uszkadza się podczas infekcji przebiegającej z katarem. Zmniejszamy także ryzyko nawrotów choroby oraz skracamy ogólny czas trwania infekcji. Przywracamy ponadto prawidłową gęstość wydzieliny.

Jak nawilżać nosek u dziecka po odciąganiu kataru? Wykorzystujemy do tego sól fizjologiczną 0,9% NaCI. Po odciągnięciu aplikujemy do każdej z dziurek nosa po 2-3 krople roztworu. Nadmiar wypływający z nosa wycieramy chusteczką. Warto także zadbać o nawilżenie skóry nosa – ulega ławo podrażnieniom podczas kataru i częstego odciągania. Także po aplikacji soli, warto także posmarować nosek dziecka kremem lub maścią dla niemowląt (np. Bepanthen Baby lub maścią majerankową).

Możliwe powikłania kataru u dziecka

Dlaczego tak skupiam się na tym, aby odciągać dziecku katar, jeśli ma infekcję? Niestety powód jest ważny: katar u dziecka, który się utrzymuje, nie tylko obniża samopoczucie Malucha, ale i sprawia, że dziecko o wiele trudniej oddycha, przez co wdycha powietrze ustami. Łatwiej wówczas o kolejne infekcje lub nadkażenia. Nieleczony katar u niemowlaka może prowadzić m.in. do zapalenia ucha, zapalenia oskrzeli, a u starszych dzieci do zapalenia zatok przynosowych.

Co robić, jeśli dziecko nie chce mieć odciągniętego kataru?

Gro dzieci nie cierpi wręcz odciągania kataru – i nie ma się co dziwić, nie jest to zbyt przyjemny proces. Niestety, trzeba mieć tutaj na uwadze zdrowie Malucha, gdy ten protestuje. Jeśli zaniedbamy oczyszczanie nosa, może rozwinąć się poważniejsza infekcja. Z drugiej strony odciąganie na siłę powoduje stres, a to również nie służy dziecku. Dlatego też postaraj się, aby ten zabieg higieniczny przebiegał w jak najmniej stresującej atmosferze. Poniżej przedstawiam kilka sposobów na to, aby aspiracja noska była mniej stresująca, przy czym nie zawsze i nie u każdego dziecka działają, na co musisz być przygotowana/y. Starajcie się wypracować wówczas własne metody. A oto kroki bezstresowej (lub mniej stresującej) aspiracji:

• wybierz aspirator tolerowany przez dziecko (jeśli boi się odkurzacza, kup aspirator elektryczny lub ręczny),

• odciągaj katar, gdy dziecko ma dobry humor,

• zawsze uprzednio rozrzedzaj wydzielinę, a po zakończeniu aspiracji nawilżaj,

• jeśli sytuacja tego nie wymaga (np. nie dochodzi do tego, że dziecko od kaszlu spowodowanego katarem wymiotuje lub nie może spać przez zatkany nos), nie stosuj przymusu,

• zawsze tłumacz dziecku, po co odciągasz mu katar, ale pamiętaj, aby robić to przed aspiracją, gdy jeszcze Maluch nie jest zdenerwowany (pod wpływem stresu logiczne argumenty nie będą już do niego trafiać i nic nie da tłumaczenie, gdy dojdzie do płaczu),

• postaraj się stworzyć z odciągania kataru formę zabawy,

• zajmij czymś uwagę dziecka (np. postaw go przed lustrem i niech widzi, co się dzieje, śpiewaj, opowiadaj, ewentualnie w podbramkowej sytuacji pokaż bajkę).

Jeśli mimo tych sposobów Maluch nadal mocno protestuje i odciąganie kataru graniczy z cudem, nie męcz go (o ile katar nie jest na tyle gęsty i duży, że utrudnia skutecznie oddychanie i powoduje nawet wymioty). Spróbuj wtedy przynajmniej zastosować izotoniczną sól fizjologiczną w sprayu, ale jest ona przeznaczona tylko dla niemowląt powyżej 6 miesiąca życia. Końcówkę kierujemy na nozdrze, a nie przegrodę nosową, ponieważ przegroda jest mocno unerwiona i ukrwiona, co może spowodować uczucie bólu.

Ile razy dziennie odciągać katar u niemowlaka?

W zaleceniach producentów urządzeń do odciągania kataru u dzieci zwykle nie widnieje jakiś limit odciągnięć na dobę. W zaleceniach ekspertów można jednak się doczytać, że taką graniczna wartością jest oczyszczanie nosa z pomocą aspiratora do 3 razy dziennie.

Bibliografia

• Konrad Kokurewicz, „Emilka znowu ma katar”, wyd. Escape Magazine, 2015.

• Działo J, Niedźwiedzka-Rystwej P, Mękal A i wsp. Charakterystyka tkanki limfatycznej błon śluzowych przewodu pokarmowego i układu oddechowego. Alerg. Astma Immun. 2010.

• Peradzyńska, „Choroby dróg oddechowych u dzieci”, wyd. PZWL, 2020.

• Jadczak M. Miejsce preparatów umożliwiających płukanie jam nosa w praktyce laryngologicznej. Pol. Przegl. Otorynolaryngol. 2013.