Katar u niemowlaka i dziecka – co robić? Poradnik dla rodziców

Katar u niemowlaka i dziecka

Katar u osoby dorosłej zwykle trwa kilka dni. W przypadku dzieci, katar trwa znacznie dłużej, a dodatkowo powoduje o wiele większe dolegliwości, co jest spowodowane m.in. tym, że kanały nosowe niemowląt i małych dzieci są małe, w związku z czym nawet niewielki obrzęk może doprowadzi do niedrożności nosa. Katar u niemowlaka i małego dziecka jest bardzo uporczywy dla Maluszka i jego Rodziców. Powoduje problemy ze snem, z jedzeniem, a spływająca wydzielina dodatkowo powoduje kaszel. Co istotne, jeśli katar jest u dziecka przewlekły, może nawet doprowadzić do zaburzeń oddychania i dziecko będzie stale otwierać usta, aby przez nie oddychać, a skrzydełka nosa będą rozszerzone.

Katar jest szczególnie dokuczliwy u niemowląt, które oddychają praktycznie wyłącznie przez nos i to nawet 50 razy w ciągu minuty. Katar może doprowadzić w tej grupie wiekowej do wielu powikłań, m.in. zapalenia ucha, zapalenia zatok czy innych dolegliwości, które wymagają leczenia. Niestety, Maluszek nie potrafi poradzić sobie z usunięciem wydzieliny samodzielnie – konieczna jest pomoc Rodzica. Ten musi zadbać, aby nosek był drożny. Jest to zadanie trudne, ale możliwe do wykonania, nawet przy większym katarze, o czym przeczytanie poniżej.

Jeśli poza katarem są inne objawy, warto udać się do pediatry, szczególnie jeśli katar ma noworodek czy niemowlę. Z samym katarem również możemy pójść do lekarza – lepiej dmuchać na zimne niż doprowadzić do rozwoju poważniejszej infekcji. W przychodni nikt nie będzie nas krytykował czy mówił, że panikujemy. Z reguły jest inaczej i pani z recepcji pyta, „dlaczego tak późno pani przyszła z maluszkiem? Trzeba było już 2-3 dni temu się zarejestrować”. Zatem nie bójcie się, że ktoś weźmie Was za nadwrażliwych rodziców. Jeśli po kilku dniach kuracji nie widzimy poprawy i katar jest nadal, albo co gorsza są także inne objawy, nie zwlekajcie z wizytą u pediatry.

Czy katar u niemowlaka zawsze oznacza infekcję?

Katar to niestety bardzo częsta dolegliwość u niemowląt i małych dzieci – szczególnie żłobiaczków i przedszkolaków. Najczęstszą przyczyną kataru jest infekcja wirusowa lub bakteryjna. Inną przyczyną może być reakcja na zanieczyszczone powietrze, niską wilgotność powietrza, alergeny. Katar może również uaktywnić się w wyniku płaczu.

Nie wszystkie rodzaje kataru przebiegają z takim samym nasileniem, co zależy przede wszystkim od przyczyny kataru, jak i indywidualnych predyspozycji czy prowadzonego leczenia. Niekiedy katar jest na tyle łagodny, że nie ogranicza aktywności dziecka. Są także sytuacje, gdy katar jest na tyle uciążliwy, że nie tylko utrudnia maluchowi funkcjonowanie, ale i powoduje kolejne objawy, takie jak problemy z jedzeniem czy spaniem. Przy katarze może również wzrastać gorączka, co jest kolejnym objawem świadczącym o infekcji. Jeśli natomiast dziecko jest alergikiem, może bardzo często miewać katar sienny w okresie pylenia i wówczas nie ma gorączki, a katar jest wodnisty.

Katar u niemowlaka – co powinno niepokoić?

Niezależnie od przyczyny, katar może doprowadzić do powikłań lub być objawem poważniejszej choroby. Często nadkaża np. bakteryjnie, co utrudnia diagnozę. Co powinno zatem nas zaniepokoić i skłonić do szybkiej wizyty u pediatry? Przede wszystkim sytuacja, gdy:

• katar ma ciężki przebieg,

• są inne objawy infekcji (np. gorączka, kaszel),

• katar często kończy się zapaleniem ucha,

• katar pojawia się cyklicznie w określonych porach roku,

• dziecko ma problemy z oddychaniem.

Ile trwa katar u dziecka?

Ile trwa katar u niemowlaka i dziecka? Z reguły jest to 10-14 dni, przy czym długość trwania kataru zależy od jego przyczyny. Czasami katar trwa np. kilka dni i samoistnie znika, nie prowadząc do powikłań. Kiedy indziej staje się przewlekły i może spowodować szereg poważanych dolegliwości (katar przewlekły trwa ponad 2 tygodnie).

Przyczyny kataru niemowlaka i dziecka

U dzieci układ immunologiczny dojrzewa stopniowo. Dodatkowo, jeśli Maluszek jest narażony na przebywanie w większych skupiskach, np. sklepach, placówkach przedszkolnych czy żłobku, jest szczególnie podatny na różnego rodzaju infekcje, a zwłaszcza górnych i dolnych dróg oddechowych (częste są także infekcje ucha środkowego). Szacuje się, że katar u dziecka występuje średnio 6-8 razy w roku, a u dziecka uczęszczającego do żłobka czy przedszkola, nawet 14 razy do roku. Coraz częściej rozpoznawane są ponadto u dzieci alergie, które również mogą objawiać się katarem, co poszerza ewentualne przyczyny tego stanu.

Jeśli natomiast pojawia się ostry nieżyt nosa, zwykle jego przyczyną jest infekcja wirusowa, czyli potocznie mówiąc – przeziębienie. Infekcja tego typu łatwo rozprzestrzenia się drogą kropelkową. Ostry katar może mieć także przyczyny w innych chorobach, np. grypie, zapaleniu gardła, zapaleniu oskrzeli, zapaleniu ucha środkowego.

W przypadku przewlekłego kataru, często przyczyną jest alergia (alergiczny nieżyt nosa, czyli katar sienny). Wówczas katar jest wodnisty i nierzadko dodatkowo można zauważyć zaczerwienione spojówki (również ich ropienie) czy kichanie. Alergenami mogą być pyłki traw, drzew, kurz, roztocza, sierść zwierząt, środki czystości. Po ustaleniu przyczyny należy dążyć do eliminacji czynnika, który uczula, a jeśli nie jest to możliwe, powinno się kontrolować objawy z pomocą leków przeciwhistaminowych.

Przewlekły katar może też pojawiać się w wyniku choroby ogólnoustrojowej, jaką jest mukowiscydoza.

Jeśli dziecku doskwiera katar ropny, może wskazywać na infekcję bakteryjną, np. ostre bakteryjne zapalenie zatok przynosowych – wówczas konieczne jest włączenie antybiotyku.

Rodzaje kataru u dzieci i niemowląt

Katar u dziecka może być objawem infekcji wirusowej (np. przeziębienia), bakteryjnej, alergii lub innych chorób. Pod względem przyczyny, można wyróżnić następujące rodzaje kataru:

• katar wirusowy – występuje zwykle na skutek zakażenia rhinowirusem. Katar wirusowy występuje często, gdyż wirusy go powodujące rozprzestrzeniają się niezwykle łatwo. Początkowo wydzielina jest wodnista, następnie śluzowa. Dodatkowo mogą wystąpić problemy z oddychaniem, zaburzenia snu, zaburzenia apetytu. Katar wirusowy może także spowodować rozwój zapalenia spojówek, zapalenia ucha, zapalenia gardła;

• katar bakteryjny – zwykle objawia się żółtawą lub zielonkawą wydzieliną z nosa. Może dodatkowo wystąpić gorączka, a dziecko będzie bardziej niespokojne. Możliwe powikłania mogą być poważne – katar tego rodzaju może spowodować nawet zapalenie płuc. Konieczna jest skuteczna antybiotykoterapia;

• katar alergiczny – jest to katar wodnisty, raczej niezbyt obfity i często występuje w towarzystwie zapalenia spojówek. Jego przyczyną jest kontakt z alergenem;

• katar przewlekły – diagnozuje się go w sytuacji, gdy Maluch cały czas chodzi z zatkanym nosem, a wydzielina ma kolor białożółty. Przyczyną takiego kataru może być przerośnięty trzeci migdałek, skrzywiona przegroda nosa, inne wady anatomiczne.

Kolor i gęstość kataru u dziecka – o czym może świadczyć?

Warto nadmienić, że kolor kataru czy jego gęstość, wcale nie muszą być związane z przyczyną. Nie można na podstawie koloru kataru stwierdzić jednoznacznie, czy mamy do czynienia z infekcja wirusową, czy bakteryjną. Kolor kataru może natomiast pomóc nam w określeniu, z jakim etapem choroby mamy do czynienia. Początkowo katar jest wodnisty i przezroczysty (lejący), a po kilku dniach staje się gęsty, aby pod koniec infekcji znów stać się wodnisty. Wyróżnia się 3 fazy kataru u dziecka podczas infekcji:

• faza naczyniowa – trwa 3-5 dni i objawia się wodnistym katarem, a także ogólnym osłabieniem,

• faza komórkowa – wydzielina stopniowo gęstnieje i jest coraz trudniejsza do usunięcia; dziecko zaczyna oddychać przez usta, przez co wysuszeniu ulega śluzówka jamy ustnej i gardła,

• faza trzecia – może rozwinąć się wtórne zakażenie bakteryjne, objawiające się gęstą wydzieliną z nosa, gorączką, niekiedy wydzieliną ropną.

Co ciekawe, okres, gdy katar jest gęsty i zielony, wcale nie jest najbardziej zakaźny. Dziecko zaraża wtedy, gdy kicha oraz gdy katar jest lejący, czyli w pierwszych dniach infekcji.

Należy przy tym pamiętać, że wodnisty katar jest charakterystyczny dla alergii i nie musi oznaczać wówczas rozwoju infekcji.

To, czy katar jest gęsty, czy wodnisty, jest zależne od procesów zachodzących w nosie dziecka. Układ oddechowy jest stosunkowo mały zarówno do wagi dziecka, jak i wzrostu, podobnie jak i otwory nosowe – są wąskie oraz krótkie. To dlatego wszelkie zaburzenia wentylacji mogą u dziecka szybko przerodzić się w poważniejszy stan zapalny i spowodować np. zapalenie oskrzeli, płuc czy uszu.

Gęsty katar u dziecka

Gęsty katar u dziecka spędza mu sen z powiek, gdyż powoduje kaszel i zatyka nos, uniemożliwiając normalne oddychanie. Dziecko jest w tym czasie marudne i szuka kontaktu z rodzicem. Często gęsty katar przyjmuje zieloną barwę – wówczas świadczy z reguły o poważniejszej infekcji, podobnie jak katar żółty. Objawem dodatkowym może być brak apetytu czy gorączka. Często konieczne jest zastosowanie leków, a w przypadku podejrzenia infekcji bakteryjnej – antybiotyku. Konieczne jest podejmowanie działań, które będą rozrzedzać wydzielinę i ułatwiać jej usuwanie, a także nawilżanie śluzówki nosa. Zaleganie wydzieliny w nosie nie tylko utrudnia dziecku oddychanie, ale także zwiększa ryzyko rozwoju zakażenia.

Wodnisty katar u dziecka

Wodnisty katar u niemowlaka do 6. miesiąca, z reguły można eliminować stosując... mleko matki. W wielu badaniach potwierdzono, że mleko kobiece bardzo korzystnie działa do tego czasu na obrzękniętą śluzówkę nosa. Zalecane jest więc częstsze karmienie piersią, ale także delikatne smarowanie okolic dziurek nosa niewielką ilością mleka – pozwoli to je nawilżyć i ułatwi oddychanie.

Jeśli dziecko ma wodnisty katar i nie ma innych objawów chorobowych, możemy podejrzewać alergię. Często jednak wodnisty katar jest początkiem rozwijającej się infekcji. Wówczas wydzielina jest wodnista, przezroczysta, a dodatkowo można zauważyć stopniowo rozwijające się inne objawy infekcji – np. nadwrażliwość, podwyższona temperatura, brak apetytu. Wodnisty katar u dziecka jest ponadto bardzo zakaźny, gdyż łatwo trafia na zewnątrz (w przeciwieństwie do kataru gęstego). Jeśli jednak katar samoistnie mija po kilku dniach, nie powinien być powodem do niepokoju.

Co z apteki na katar dla niemowlaka i małego dziecka?

Katar u dziecka często sam zanika po ok. 7 dniach i zwykle nie wymaga pilnej konsultacji z lekarzem. Jeśli trwa dłużej lub widzimy inne, niepokojące objawy, konieczna jest wizyta u pediatry. Jeśli nic nas niepokoi, ale chcemy skrócić czas trwania infekcji, złagodzić katar lub zapobiec rozwojowi poważniejszego stanu, możemy sięgnąć po preparaty z apteki, które pomagają udrożnić zapchany nos u dziecka. To m.in.:

• roztwór soli fizjologicznej,

• woda morska do nosa dla dzieci,

• preparaty obkurczające błonę śluzową nosa, takie jak ksylometazolina, oksymetazolina, tetryzolina, tymazolina, nafazolina – należy je jednak stosować maksymalnie 5 dni, ponieważ mogą prowadzić do przedłużonego obrzęku błony śluzowej i polekowego nieżytu nosa,

• leki przeciwhistaminowe – jeśli mamy do czynienia z katarem siennym (alergicznym),

• glikokortykosteroidy donosowe – stosuje się je zwykle na zalecenie lekarza w przebiegu alergii lub ostrego zapalenia zatok.

Zanim wyposażymy się w całą apteczkę leków na katar, zacznijmy od wykonywania 2-3 razy dziennie inhalacji z soli fizjologicznej (2,5-3 ml). Wystarczy wlać połowę ampułki soli do inhalatora, założyć dziecku maseczkę i inhalować Malucha tak długo, aż roztwór będzie zużyty (trwa to zwykle do 5 minut). Inhalacje świetnie nawilżają drogi oddechowe i skracają czas trwania kataru, ułatwiając jego usunięcie.

Domowe sposoby na katar u niemowlaka i małego dziecka

Istnieje wiele domowych sposobów na katar u niemowląt i małych dzieci. Sposoby te nierzadko sprawiają, że katar nie przeradza się w poważniejszą infekcję lub ma o wiele łagodniejszy przebieg. Nie wszystkie jednak sposoby są bezpieczne i polecane przez lekarzy. Co zatem można stosować w przypadku kataru u niemowlaka i małego dziecka? Poniżej przedstawiam bezpieczne sposoby.

• Wietrzenie mieszkania

Drogi oddechowe preferują wilgotne i chłodne powietrze. Warto zatem często wietrzyć pomieszczenia, szczególnie w okresie grzewczym, aby zapobiegać nadmiernemu przesuszeniu błony śluzowej. Dzięki temu zmniejszamy ryzyko powstawania m.in. obrzęku błony śluzowej i chronimy nos przed uszkodzeniami. Wietrząc pomieszczenia, zmniejszamy również liczbę wirusów w pomieszczeniu, a więc i zmniejszamy tym samym ryzyko infekcji.

• Nawodnienie

Świetnie na gęsty katar działa nawodnienie organizmu. Warto zatem podawać dziecku duże ilości wody w ciągu dnia – niech cały czas ma przy sobie bidon z wodą. Podczas kataru niestety traci ono duże ilości wody wraz z odchodzącą wydzieliną. Oddycha ponadto głównie przez usta, co również powoduje większą utratę wody.

• Oczyszczanie nosa

Dziecko z katarem powinno mieć regularnie oczyszczany nos przez rodzica, za pomocą np. aspiratora z filtrem (np. Nose Frida, Katarek, Sopelek itd.). Oczyszczanie nosa można jednak wykonywać maksymalnie 3 razy dziennie.

• Spacery

Jeśli dziecko nie ma gorączki, poleca się wychodzenie z nim na spacer. Chłodne powietrze działa bardzo kojąco na drogi oddechowe, obkurczając śluzówkę i ułatwiając oddychanie. To także dodatkowa wentylacja i mniejsze ryzyko rozwoju infekcji.

• Nawilżanie powietrza

Podczas kataru niezwykle ważne jest, aby zadbać o odpowiednią wilgotność powietrza w pomieszczeniu. Ważna jest zachowanie m.in. temperatury 20-22 st. C oraz wilgotności na poziomie 40-60%. Wilgotność powietrza możemy zwiększyć poprzez położenie mokrego ręcznika na kaloryferze. O wiele wygodniejszy jest jednak nawilżacz powietrza, a najlepiej, aby miał także funkcję oczyszczania powietrza.

• Syrop z bzem

O ile lekarz na to pozwoli (musimy odbyć konsultację), możemy pokusić się o wykonanie domowego syropu z bzem dla dziecka. Bez czarny ma działanie przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe, przez co może lekko wspomagać profilaktykę przed rozwojem infekcji do poważniejszego stadium. Dawka profilaktyczna takiego syropu to ok. 1,5-2 łyżki dziennie. Do syropu można dodać kakao oraz korzenne przyprawy, a także cebulę czy imbir. By wykonać taki syrop na katar dla dziecka, potrzebujemy mieć ok. 100 g owoców suszonego bzu, 2-3 litry wody, 1 łyżeczka przypraw, które lubi nasze dziecko (np. cynamon, imbir), 4-5 łyżek ciemnego kakao, 4-5 łyżek miodu (jeśli dziecko ma powyżej 12 miesięcy – wcześniej miód jest zakazany dla niemowląt). Wykonanie: owoce bzu zalewamy wodą, gotujemy ok. 60 minut. Nie zbieramy szumowin. Gdy napar odparuje, przecieramy go przez sito z drobnymi oczkami. Następnie wlewamy uzyskany płyn do czystego garnka, dodajemy przyprawy, kakao, połowę miodu. Gotujemy 10-15 minut, aż całość zgęstnieje. Po ostygnięciu dodajemy drugą połowę miodu. Syrop przelewamy do czystych buteleczek i wstawiamy do lodówki. Można go zużyć w ciągu maksymalnie 14 dni.

• Olejki eteryczne

Olejki eteryczne nie są wskazane do bezpośredniej inhalacji u niemowląt, gdyż mogą powodować skurcz oskrzeli i duszności. U tak małych dzieci dopuszcza się jedynie stosowanie olejków niskomentolowych (po konsultacji z lekarzem) w postaci naparu, który stawiamy niedaleko łóżeczka czy miejsca, gdzie przebywa dziecko. Można dodać także kilka kropel olejku do nawilżacza powietrza. Jakie olejki można stosować u tak małych dzieci? Za bezpieczne uchodzą: olejek pichtowy, sosnowy, tymiankowy, eukaliptusowy. Olejki nie nadają się inhalacji nebulizatorem – jest wysokie ryzyko uduszenia się dziecka, gdyż docierają zbyt głęboko do płuc! Nie wolno także stosować takich olejków na skórę.

• Inhalacja majerankowa

Na katar pomocna może okazać się kupiona w aptece maść majerankowa dla niemowląt, którą aplikujemy pod nosem. Można też kupić suszony majeranek w sklepie zielarskim i zrobić z niego napar, który stawiamy w pokoju dziecka (tak jak napar olejkowy).

Katar u dzieci a nauka wycierania nosa chusteczką

Katar u dziecka to dobra okazja, aby nauczyć Malucha samodzielnego wycierania nosa. Taką naukę można rozpocząć, gdy dziecko skończy rok, natomiast dopiero 3-letnie dziecko będzie tak naprawdę w stanie zrobić to prawidłowo. Zanim zaczniesz naukę wycierania nosa, zakrop odrobinę soli fizjologicznej lub wody morskiej do nosa, co ułatwi wydmuchiwanie wydzieliny.

Powikłania po katarze u niemowlaka

Katar, który nie jest leczony lub jest leczony nieprawidłowo, może doprowadzić do wielu powikłań. Niektóre z nich są poważne:

• częstym powikłaniem po katarze u niemowlaka jest zapalenie ucha środkowego – dzieje się tak, gdy zakażenie z nosa przechodzi w okolice trąbki słuchowej,

• dziecko z katarem może łatwo złapać także bolesne zapalenie gardła,

• z kataru może rozwinąć się infekcja dolnych dróg oddechowych przebiegająca z gorączką i nierzadko wymagająca leczenia antybiotykiem,

• po katarze może rozwinąć się zapalenie zatok – ale zwykle dopiero od 2-3 roku życia, gdyż zatoki u niemowlęcia są dopiero częściowo ukształtowane.

FAQ

Myślę, że nieco przybliżyłam Wam postępowanie podczas kataru u niemowlaka i małego dziecka, ale nadal pozostaje kilka ważnych pytań, z którymi – jako rodzic – również spotkałam się niejednokrotnie, gdy córka miała katar. Poniżej przedstawiam ważne pytania wraz z odpowiedziami.

1. Katar u niemowlaka w nocy – co robić?

Niektórzy polecają na katar u niemowlaka w nocy, położenie Maluszka z głową wyżej od reszty ciała. Niestety, w praktyce niewiele to daje i aby zadziałało, dziecko musiałoby właściwie siedzieć, co wiele razy przetestowaliśmy podczas choroby. Co zatem zrobić, gdy katar w nocy utrudnia niemowlakowi oddychanie i powoduje uporczywy kaszel? Przede wszystkim miej w pobliżu aspirator do nosa i wodę morską, aby w razie ataku kaszlu, szybko odciągnąć wydzielinę, bez rozbudzania Malucha. Po drugie, ważne jest nawilżanie powietrza w sypialni – dobrze, jakby wilgotność wyniosła nawet 60% - to naprawdę pomaga i ułatwia wypływanie kataru. Można również zastosować olejek do nawilżacza, posmarować dziecku nosek maścią majerankową, a na ok. 2 godziny przed spaniem zrobić inhalację z soli fizjologicznej. Jeśli dziecko wręcz dusi się katarem, warto wziąć je do łóżka i rzeczywiście próbować ułożyć je tak, by wydzielina nie utrudniała oddychania (można położyć dziecko na sobie w pozycji prawie siedzącej, podczas gdy my sami siedzimy – mama się nie wyśpi, ale maluszek zyska choć trochę snu). Pamiętaj, że taki katar powinien szybko minąć i nie będzie wielu takich trudnych nocy. Zwykle są to 2-3 noce wymagające zwiększonego zaangażowania rodzica.

2. Zatkany nos bez kataru u dziecka – co oznacza?

Jeśli dziecko ma zatkany nos, ale kataru brak, prawdopodobnie w mieszkaniu jest zbyt suche powietrze i jest zbyt ciepło. Maluch może mieć obrzęknięte błony śluzowe, co utrudnia mu oddychanie. Taki objaw występuje również w mieszkaniach, gdzie pali się papierosy.

3. Jak karmić dziecko, gdy ma katar i zatkany nos?

Karmienie podczas kataru może być trudne, zwłaszcza u niemowlaków. Istotne jest jednak, aby karmić w tym czasie dziecko często, zwłaszcza gdy jeszcze nie ma rozszerzonej diety – mleko stanowi wówczas jego jedyne nawodnienie, a to jest szczególnie ważne podczas infekcji i kataru. Karmienie będzie łatwiejsze, gdy będziesz sterować przerwami. Przystawiaj Maluszka do piersi lub butelki i sama kontroluj to, kiedy ma ja wyciągnąć z buzi, aby zaczerpnąć powietrza. Dziecko niestety nie ma jeszcze takiego wyczucia i pije mleko bez przerwy na oddech (a nos ma zatkany), co może skończyć się zadławieniem. Ułatwieniem karmienia może być także toaleta nosa przed posiłkiem, przy czym oczyszczanie aspiratorem powinno się wykonywać do 3 razy na dobę.

4. Kiedy pójść z dzieckiem do lekarza, gdy ma katar?

Konsultacji z lekarzem wymaga przede wszystkim noworodek i niemowlę, które zmaga się z katarem. U tak małych dzieci często błaha na pozór infekcja czy przeziębienie przeradza się w coś poważniejszego. Lepiej więc dmuchać na zimne i umówić się na wizytę u lekarza. U starszych dzieci możemy poczekać do 7 dni i jeśli katar nie ustępuje, należy skonsultować się z pediatrą. Szybciej wizyta powinna się odbyć, jeśli katarowi towarzyszą inne objawy, takie jak ból ucha, gorączka, kaszel, biegunka, wymioty itd.

5. Czy można posłać dziecko do żłobka lub przedszkola z katarem?

Nadal krąży wśród wielu rodziców i nauczycieli mit, że przezroczysty katar u dziecka jest w porządku, natomiast żółty, zielony czy po prostu gęsty dyskwalifikuje Malucha z możliwości przebywania w placówce. To absurdalne, ponieważ dziecko jest najbardziej zakaźne już na 1-2 dni przed wystąpieniem jakichkolwiek objawów. Również na początku infekcji, gdy katar jest cieknący i wodnisty i Maluch kicha, zaraża o wiele bardziej, niż gdy katar staje się gęsty i zielony lub żółty. Zabarwienie kataru na żółto lub zielono świadczy wyłącznie o tym, że znajdują się w nim komórki odpornościowe, co wynikiem procesów regeneracyjnych, a nie nadkażenia bakteryjnego i zwiększonej zakaźności.

Bibliografia

• B. Samoliński, M. Arcimowicz, Nieżyty nosa u dzieci, [w:]: Polskie Standardy Leczenia Nieżytów Nosa (PoSLeNN), „Alergologia Polska”, nr (1) 2013.

• A. Zielińska-Pisklak, Skuteczność aplikacji roztworów soli fizjologicznej i wody morskiej w leczeniu stanów zapalnych błon śluzowych górnych dróg oddechowych, „Lek w Polsce”, nr 5, 2015.

• R. Zieliński, A. Zakrzewska, Ostre i infekcje górnych dróg oddechowych u dzieci – podział morfologiczny, diagnostyka i terapia, „Forum Medycyny Rodzinnej”, tom 4, nr 5, 2010.