Cięcie cesarskie a mikrobiom i kangurowanie - jaki jest związek?
Liczba porodów przez cięcie cesarskie jest obecnie bardzo duża - plasuje się bowiem na poziomie 50-80% wszystkich porodów w zależności od stopnia referencyjności danego ośrodka. Najwięcej cięć cesarskich wykonuje się w ośrodkach klinicznych, w których personel specjalizuje się w patologii ciąży (wówczas do ośrodka trafia więcej ciężarnych z powikłaniami) (1). Dane te pokazują, jak bardzo powszechne są porody przez cięcia cesarskie. Warto zatem dokładniej przyjrzeć się specyfice takich porodów, aby uświadomić sobie pewne mechanizmy.
W trakcie porodu siłami natury dziecko przechodzi przez kanał rodny, co powoduje:
- stymulowanie rozwoju psychomotorycznego i neurologicznego przez ucisk,
- intensyfikację czucia głębokiego (wpływa to na orientację w przestrzeni, czucie swojego ciała, regulację napięcia mięśniowego),
- kolonizację florą bakteryjną matki (pochwy i okolic odbytu).
Co ta wiedza ma wspólnego z kangurowaniem? Otóż bardzo wiele. Podczas cięcia cesarskiego noworodek nie ma możliwości przejścia przez kanał rodny i tym samym uzyskać wyżej wymienione korzyści. Szczególnie istotny jest aspekt kolonizacji florą bakteryjną - zaobserwowano ogromne różnice w mikrobiomie noworodków, które były urodzone SN i przez CC. Różnice te utrzymują się nawet do 2. lat.
Podczas cięcia cesarskiego dziecko jest wyciągane przez nacięcie mięśnia macicy i powłok brzusznych - zatem nie ma styczności z florą bakteryjną kanału rodnego. Obecnie coraz więcej ośrodków dąży jednak w przypadku planowanych CC, aby noworodek miał taką styczność, dlatego na godzinę przed porodem do pochwy mamy wkłada się gazik nasączony solą fizjologiczną, a potem przekłada się go do sterylnego pojemnika. Po porodzie, gazikiem przeciera się skórę, usta i okolice oczu noworodka (to tzw. seeding). Pozwala to w pewnym stopniu skolonizować dziecko dobrymi bakteriami matki (2).
A po co w ogóle dbać o mikriobiom noworodka? Wiele badań potwierdza, że kolonizacja dziecka florą bakteryjną rodziców, wpływa na jego zdrowie. Jeśli zatem spodziewamy się cięcia cesarskiego, warto skorzystać z możliwości seedingu. Są także inne zabiegi, które pozwalają zasiedlać skórę dziecka dobroczynnymi bakteriami - nie tylko matki. To m.in. kontakt skóra do skóry i kangurowanie (także przez ojców). Przeprowadzone badania wykazały, że dzieci, którym zapewniono te czynności po porodzie, mają mniejszą skłonność do alergii, nadwagi czy dolegliwości ze strony układu pokarmowego (3). W pewnych badaniach wykazano także, że dzieci, które miały kontakt skóra do skóry po narodzinach, w późniejszym okresie rzadziej miały cukrzycę (4).
Kangurowanie – na czym polega i jakie są jego zalety?
Czym właściwie jest kangurowanie? Zgodnie z definicją UNICEF, kangurowanie (kontakt skóra do skóry) to układanie noworodka bezpośrednio po porodzie na nagiej klatce piersiowej matki. Gdy Maluch zostanie tak ułożony, on i matka są przykrywani ciepłym kocem i pozostawiani w samotności min. 1 godzinę (bądź do pierwszego karmienia). Jak podaje UNICEF, kontakt ten może być przeprowadzony nie tylko po porodzie, ale zawsze, gdy dziecko potrzebuje bliskości rodzica i ukojenia (5).
Na czym polega kangurowanie i jak je przeprowadzić? Jest to w dużej mierze intuicyjna czynność, ale warto dowiedzieć się, jak wygląda w praktyce. Przede wszystkim mama i dziecko powinni być w pozycji półleżącej. Dziecku można założyć na główkę czapeczkę i pieluszkę, aby nie doszło do zbyt szybkiej utraty ciepła. Gdy noworodek zostanie ułożony na klatce piersiowej mamy, można przystawić go do piersi. Często Maluchy od razu same "pełzają" w kierunku sutka, szukając pokarmu.
Zalet kangurowania jest cała masa. Dla dziecka są to:
- uspokojenie,
- zapewnienie poczucia bezpieczeństwa,
- minimalizacja poziomu stresu,
- lepsza jakość snu,
- regulacja pracy całego organizmu, m.in. temperatury ciała, oddechów, utlenowania, poziomu glukozy,
- działanie przeciwbólowe,
- wspieranie rozwoju ruchowego i psychicznego.
Kangurowanie daje wiele korzyści także matce. W badaniach udowodniono np., że kontakt skóra do skóry:
- reguluje ciśnienie tętnicze,
- zmniejsza poziom hormonów stresu i jednocześnie wywołuje impuls serotoniny (hormonu szczęścia),
- zwiększa liczbę białych krwinek (więc zwiększa odporność),
- wpływa korzystnie na rozwój laktacji,
- wycisza i uspokaja,
- zmniejsza ból,
- zmniejsza ryzyko depresji poporodowej.
Kangurowanie po CC - czy jest możliwe?
Przez wiele lat kobiety rodzące przez cięcie cesarskie były pozbawiane możliwości bliskiego kontaktu z noworodkiem tuż po narodzinach. Od pewnego czasu takie postępowanie jest krytykowane i stawia się nacisk na umożliwienie każdej matce, także rodzącej przez CC, kangurowania Maluszka. Potwierdza to m.in. stanowisko Światowej Organizacji Zdrowia WHO (6), według którego kangurowanie dziecka po CC ze znieczuleniem ogólnym należy zacząć jak najwcześniej, najlepiej przed upływem 2 godzin od końca operacji (zaleca się, aby rozpocząć kangurowanie jeszcze na sali operacyjnej i kontynuować na sali pooperacyjnej; kontakt powinien trwać do zakończenia pierwszego karmienia, przy czym całość procedury powinna trwać przynajmniej godzinę).
Warto przy tym nadmienić, że większość cięć cesarskich wykonuje się w znieczuleniu podpajęczynówkowym, co oznacza, że mama zachowuje w pełni świadomość i może przytulić dziecko. Nie jest to tak swobodny kontakt, jak przy porodzie naturalnym, natomiast umożliwia przystawienie dziecka do piersi i przytulenie go do nagiej klatki piersiowej - przynajmniej na krótki czas (7). Zalecenia są obecnie takie, aby pozwalać kobietom przytulić jak najwcześniej noworodka, a następnie do czasu zakończenia operacji, przekazać go ojcu, aby w tym czasie wykonał kangurowanie i zasiedlał Malucha dobroczynnymi bakteriami.
Kangurowanie po CC przez matkę a rany pooperacyjne
Bywa, że środki znieczulające mają tak paraliżujący wpływ, że kangurowanie jest trudniejsze, a nawet i niebezpieczne, dlatego decyduje w tym przypadku opinia lekarza. Duże znaczenie mają także rany operacyjne - z tym jednak możemy sobie poradzić, zaopatrując się w specjalistyczną odzież, taką jak np. KangaWrap Cardi, która została wynaleziona przez dwie położne ze szpitala w Maidstone (UK). To top ułatwiający kangurowanie dzieciom urodzonym przez cesarskie cięcie, a także urodzonym przedwcześnie. Top stanowi niejako połączenie swetra z kopertowym dekoltem oraz kamizelki - ułatwia on utrzymanie Maluszka w bezpiecznej pozycji na klatce piersiowej przez długi czas.
Kangurowanie po CC przez tatę?
Kontakt skóra do skóry daje dziecku wiele korzyści także jeśli jest przeprowadzany przez ojca. Kangurowanie przez tatę jest obecnie powszechną praktyką, zwłaszcza gdy stan zdrowia pacjentki uniemożliwia wczesny kontakt z Maluszkiem - np. gdy lekarze jeszcze kończą operację i mama nie może przytulać dziecka. W tym czasie warto, aby to tatuś przejął rolę rodzica kangurującego noworodka. Badania wykazują, że ojciec, równie dobrze co mama, może zapewnić tym sposobem noworodkowi poczucie bezpieczeństwa, uspokoić go, ukoić płacz. Jedyne, czego nie może przekazać, to naturalnego pokarmu z piersi.
Zalety z kangurowania po CC przez tatę dla dziecka:
- poczucie bezpieczeństwa,
- obniżenie poziomu stresu,
- regulacja czynności życiowych (temperatury, bicia serca, poziomu glukozy),
- ukojenie płaczu,
- Maluszek staje się spokojniejszy,
- zmniejszenie ryzyka dolegliwości typu kolka w kolejnych miesiącach,
- poprawa napięcia mięśniowego.
Kangurowanie jest także dobre dla taty. Może on zyskać:
- lepszy kontakt z dzieckiem od pierwszych chwil (to wstęp do głębokiej relacji i budowania silnej więzi),
- zwiększenie poziomu hormonu oksytocyny (hormonu miłości),
- uspokojenie, zmniejszenie poziomu stresu,
- regulacja ciśnienia tętniczego.
FAQ
Czy można kangurować po cesarce?
Tak, obecnie kangurowanie po cesarce jest możliwe, zarówno przy znieczuleniu podpajęczynówkowym, jak i ogólnym. Zaleca się, aby do pierwszego kontaktu skóra do skóry z noworodkiem doszło jak najszybciej.
Ile twa kangurowanie po cesarce?
Kangurowanie po cesarce trwa do zakończenia pierwszego karmienia, ale przynajmniej pełną godzinę (najlepiej do dwóch godzin po porodzie). Jeśli stan zdrowia mamy uniemożliwia kangurowanie (ze względu na trwającą operację), należy przynajmniej na chwilę zastosować kontakt skóra do skóry z mamą i wykonać kangurowanie przez ojca, aby zasiedlać noworodka florą bakteryjną.
Kangurowanie po CC przez ojca - jak wygląda?
Ojciec przebywający na sali operacyjnej kładzie noworodka na nagiej klatce piersiowej, a oboje są przykrywani ciepłym kocem. Taki kontakt skóra do skóry powinien trwać do czasu, aż mama będzie w stanie sama kangurować dziecko.
Bibliografia
- Marci G. Adams, MPH, Emmet Hirsch, MD, Scott N. MacGregor, DO, Carolyn V. Kirschner, MD, Richard K. Silver, MD, Jak powinniśmy odpowiedzieć na trend zwiększającej się liczby cięć cesarskich, Ginekologia Po Dyplomie, 2010, s. 37-44, https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/013/066/original/37-44.pdf?1472476097.
- Kontakt skóra do skóry i kangurowanie noworodków – chwilowa moda czy naukowo udowodniona metoda? Anna Stodolak, Aleksander Fuglewicz, Praca naukowa w Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 5, zeszyt 1, 19-25, 2012.
- Ferber SG, Makhoul IR. The effect of skin-to-skin contact (kangaroo care) shortly after birth on the neurobehavioral responses of the term newborn: a randomized, controlled trial. Pediatrics. 2004 Apr;113(4):858-65, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15060238/.
- Mom and baby skin-to-skin care reduces NICU admissions for hypoglycemia, https://scrubbing.in/mom-baby-skin-skin-care-reduces-nicu-admissions-hypoglycemia/.
- Skin-To-Skin Contact, UNICEF United Kingdom.
- Recommendations for management of common childhood conditions, World Health Organization.
- Kangurowanie – zalecany pierwszy bezpośredni kontakt ciała noworodka z ciałem matki. Anna Bajek, Jerzy T. Marcinkowski, Jadwiga Rzempowska, Kamila Gawłowicz, Bajek A i wsp. Hygeia Public Health 2014, 49 (3): 417-420.
