Kalendarz ciąży: 20. tydzień ciąży

20. tydzień ciąży – który to miesiąc w kalendarzu ciąży?

20. tydzień to piąty miesiąc ciąży i II trymestr w kalendarzu ciąży. Połowa ciąży już za Tobą. Na tym etapie powinnaś już wyraźnie odczuwać ruchy płodu. Dziecko natomiast słyszy zarówno Twój głos, jak i głosy osób z zewnątrz. W rozwoju fizycznym dziecka dochodzi do wiele interesujących zjawisk: wzrastają włosy, brwi i rzęsy. Ponadto jest to już czas, gdy możesz w warunkach domowych słuchać bicia serca dziecka – domowym stetoskopem lub detektorem tętna płodu (dopplerem).

Na tym etapie Twój brzuch już się powiększył i ciąża jest wyraźnie widoczna dla otoczenia. W najbliższym czasie czeka się USG połówkowe. Jeśli jeszcze nie znasz płci dziecka, jest duża szansa, że będzie to właśnie moment, gdy dowiesz się, czy spodziewasz się dziewczynki, czy chłopca.

Waga mamy i brzuch w 20. tygodniu ciąży

Macica jest już na wysokości pępka, a brzuch – jak wspomnieliśmy – jest już na tyle duży, że ciężko go ukryć. Wcięcie w talii zanika, brzuch uwypukla się do przodu. Waga mamy na tym etapie powinna wzrosnąć o 2,5-3 kg w stosunku do wagi sprzed ciąży – to książkowy przyrost wagi w ciąży.

20. tydzień oznacza większy brzuch, a co za tym idzie – coraz mocniejsze obciążenie mięśni dna miednicy – warto w tym czasie zacząć ćwiczyć mięśnie Kegla – ich efekt jest wart zachodu, pomagają m.in. uniknąć nietrzymania moczu po porodzie i ogólnie ułatwiają poród. Ćwiczenia są bardzo proste – poniżej zamieszczamy krótką instrukcję:

1. Wykonaj wdech i w tym samym momencie zaciśnij mięśni krocza – jakbyś chciała powstrzymać oddanie moczu. Następnie rozluźnij je wraz z wydechem.
2. Ćwiczenia wykonuj na początku w seriach po 5 razy i stopniowo zwiększając do 20 razy na serię. Ćwicz kilka razy dziennie.
3. Ćwicz przy każdej okazji – to bardzo dyskretne ćwiczenia, które można wykonywać niemal wszędzie i w każdej pozycji: na stojąco, siedząco czy leżąc. Najważniejsza jest systematyka!

20. tydzień ciąży – rozwój i wygląd dziecka

Dziecko w 20. tygodniu jest już całkiem duże: długość ciemieniowo-siedzeniowa wynosi ok. 16 cm, natomiast waga niecałe 300 g. Dziecko ma już włosy na głowie i w pełni wykształcone ręce, nogi i palce. Nadal ma jednak dużo swobody w macicy – może dowolnie zmieniać pozycję, obracać się, prostować i zginać kończyny. Na USG można zobaczyć płeć – chyba że dziecko ułoży się plecami do lekarza – wówczas niemożliwe jest ustalenie płci.

20. tydzień to czas intensywnego rozwoju mięśni dziecka, co odczujesz w postaci coraz to mocniejszych kopnięć. Początkowo będzie to bardziej łaskotanie czy uczucie podobne do motylków w brzuchu, ale już za chwilę będziesz tęsknić za tak delikatnym muskaniem, bo dziecko „da Ci w kość” – nawet dosłownie. ;) Ruchy i kopnięcia z dnia na dzień stają się coraz bardziej skoordynowane, mocniejsze i bardziej regularne.

W 20. tygodniu dziecko jest już ukształtowane – teraz będzie następował rozwój wszystkich układów i organów, aby płód doskonalił swoje funkcje i poradził sobie poza łonem mamy. Rozwój dziecka ma teraz bardziej charakter ilościowy, ponieważ dziecko rośnie i przybiera na masie ciała. Narządy, które są najważniejsze w organizmie, są już na tyle bowiem rozwinięte, że mogą stosunkowo sprawnie funkcjonować. W kolejnych 20. tygodniach dziecko zwiększy swoją masę ponad 10-krotnie!

Skóra jest pokryta mazią płodową, której jest coraz więcej. Sama skóra również zwiększa swoją grubość – rozwijają się w niej warstwy. W dziąsłach istnieją już zawiązki zębów mlecznych – są na razie niewidoczne i do ząbkowania dojdzie dopiero po urodzeniu (zwykle ok. 6-8 miesięcy po porodzie). Zdarza się natomiast, że już noworodek ma wyrżnięte pojedyncze zęby! Są to jednak rzadkie przypadki.

W połowie ciąży mocno wzrasta intensywność, z jaką dziecko połyka wody płodowe. Jest to związane z uczuciem głodu oraz ze smakiem wód czy samopoczuciem dziecka. Co ciekawe, im wody są słodsze, tym dziecko wolniej je połyka! Połykanie wód ma na celu rozwój układu pokarmowego. Dziecko będzie z czasem zaczynało trawić, a także wchłaniać zawarte w wodach cukry – dzięki temu pozyska część energii do wzrostu i dalszego rozwoju. Układ pokarmowy na tym etapie znajduje się już w powłokach brzusznych – znajdują się tam jelita, trzustka, żołądek i wątroba. Istnieje jednak ryzyko, że powłoki brzuszne nie zamkną się w pełni i niektóre narządy będą pływać w wodach płodowych – to tzw. wytrzewienie wrodzone. Dochodzi do niego rzadko, bo raz na 6000 ciąż (niektóre źródła podają, że raz na 10 000 ciąż). Jeśli wystąpi, konieczna jest diagnoza jeszcze w życiu prenatalnym, aby dziecko mogło urodzić się poprzez cesarskie cięcie w szpitalu, który posiada oddział chirurgii noworodkowej – wówczas powłoki brzuszne zostaną po porodzie natychmiast zszyte i dziecko będzie miało szansę na normalny rozwój.

Serce dziecka bije aktualnie szybciej – reaguje na zmiany temperatury, silne dźwięki czy zmiany oświetlenia – bodźce te wprowadzają dziecko w stan niepokoju oraz pobudzenia. Mama powinna zatem unikać przebywania w głośnym otoczeniu.

20. tydzień ciąży – korzystaj z obsługi bez kolejki

Dno macicy w 20. tygodniu ciąży znajduje się poniżej pępka – od teraz będzie unosić się w tempie ok. 1 cm na tydzień. Na pewno już widać brzuch ciążowy i obce osoby mogą zacząć przepuszczać Cię w kolejce – jeśli tak jest, nie unoś się honorem, tylko korzystaj. Zobaczysz, że takich sytuacji nie będzie wiele i niestety rzadko ludzie przepuszczają w kolejkach kobiety w ciąży. W niektórych miejscach masz odgórnie prawo do obsługi bez kolejki – np. w przychodni, aptece czy laboratorium – jeśli ludzie nie przepuszczają Cię sami, zawędruj prosto do obsługi, powiedz, że jesteś w ciąży i prosisz o obsłużenie bez kolejki (pytając osoby w kolejce, czy Cię przepuszczą, ryzykujesz krzywe spojrzenia i odmowę – niestety takie są realia, wiem z własnego doświadczenia). Pamiętaj, że nie chodzi tu tylko o Twoje dobro, Twój ból pleców i opuchnięte nogi czy potrzeba częstego oddawania moczu, ale przede wszystkim o dobro dziecka – stojąc długo w kolejce możesz zasłabnąć, co grozi upadkiem – a ten stanowi bezpośrednie zagrożenie nawet dla życia dziecka.

20. tydzień ciąży – objawy u mamy

Na tym etapie masz zapewne objawy zwiększonej ilości melaniny w skórze – mogą pojawiać się piegi, pieprzyki, linea negra na brzuchu, ostuda (ciemne przebarwienia na twarzy). Mogą ponadto w dalszym ciągu ciemnieć brodawki sutkowe i wargi sromowe pochwy. Nie przejmuj się tymi zmianami – po porodzie powinny zniknąć w ciągu kilku-kilkunastu tygodni.

Poza zmianami skórnymi, w 20. tygodniu możesz zaobserwować skurcze Braxtona-Hicksa, które są słabymi skurczami macicy przygotowującymi ją do skurczy porodowych. Nie wszystkie kobiety ich doznają, także jeśli ich nie masz, nie oznacza to, że z ciążą jest coś nie w porządku.

W połowie ciąży może zacząć swędzieć Cię skóra brzucha – jest to spowodowane jej rozciąganiem się. Świąd może być na tyle mocny, że utrudni Ci normalne funkcjonowanie czy zasypianie. Jeśli masz taki objaw, koniecznie zainwestuj w dobry krem nawilżający dla kobiet w ciąży, który dodatkowo zwiększa elastyczność skóry – najlepiej sięgnąć po krem przeciwko rozstępom w ciąży. Smaruj nim skórę nawet kilka razy dziennie, aby zapobiec nieprzyjemnemu świądowi i rozstępom (chociaż jeśli masz predyspozycje genetyczne do rozstępów, trudno będzie ich uniknąć, nawet z pomocą najlepszych kosmetyków). Jeśli swędzenie obejmuje nie tylko brzuch, ale i dłonie czy stopy, skonsultuj się z lekarzem prowadzącym, ponieważ może to świadczyć o rozwijającej się cholestazie ciężarnych.

Jakie badania wykonać w 20. tygodniu ciąży?

Jeśli jeszcze nie wykonałaś USG połówkowego, najwyższa pora, aby je przeprowadzić. W czasie tego badania lekarz będzie mógł dokładnie ocenić poprawność anatomiczną dziecka. Ponieważ jest ono już o wiele większe niż podczas USG genetycznego I trymestru, są również większe szanse na wykrycie ewentualnych wad rozwojowych. Podczas tego badania lekarz skupia się szczególnie na budowie i funkcjonowaniu serca – dzięki temu możliwe jest wykrycie nawet poważnych wad i natychmiast po porodzie będzie można wykonać operację kardiologiczną u dziecka, aby miało szansę na normalne życie. Operacja ta nie tylko może uratować jego życie, ale i zapewnić jego komfort. Aby tak się stało, powinnaś rodzić w wyspecjalizowanym w opiece nad takimi noworodkami szpitalu lub klinice.

Jeśli lekarz stwierdzi, że jest ryzyko wystąpienia wad serca, powinno się wykonać echo serca płodu – to badanie echokardiograficzne wykonywane przez kardiologa dziecięcego. Wskazaniami do wykonania tego badania są następujące przesłanki:

• stwierdzenie wady serca u matki lub ojca,
• występowanie zespołów genetycznych w najbliższej rodzinie,
• urodzenie w przeszłości dziecka z wadą serca,
• ciąża jednokosmówkowa bliźniacza,
• ciąża in vitro,
• nieprawidłowości wykryte podczas pierwszego badania USG genetycznego, wskazujące na wady serca lub wady genetyczne,
• cukrzyca ciążowa u matki,
• niektóre choroby autoimmunologiczne u matki,
• fenyloketonuria u matki,
• przyjmowanie przez matkę leków mogących mieć wpływ na powstawanie wad serca u płodu,
• infekcja wirusowa u matki w I trymestrze ciaży.

Poza wykryciem wad serca na USG połówkowym, możliwe jest też wykrycie wad innych narządów wewnętrznych dziecka. Można też określić dokładnie jego wielkość, budowę anatomiczna, budowę łożyska, lokalizację łożyska, a także ilość wód płodowych. Jest też duża szansa na rozpoznanie płci dziecka, jeśli dotąd nie została stwierdzona. USG w tym tygodniu ponadto napawa radością, ponieważ coraz wyraźniej widać na nim rysy twarzy dziecka – jak na poniższych zdjęciach.

Ponadto do końca 20. tygodnia ciąży należy wykonać badanie oceniające Ph wydzieliny z pochwy, morfologię krwi oraz ogólne badanie moczu. W szczególnych przypadkach konieczne jest także wykonanie badania w kierunku przeciwciał przeciwko toksoplazmozie, a także badań dodatkowych z zakresu diagnostyki prenatalnej – np. amniopunkcji.

Bibliografia

• Pietryga M, Brązert J. Praktyczna ultrasonografia w położnictwie i ginekologii. Exemplum 2012.
• Dudenhausen J., Położnictwo Praktyczne i operacje położnicze, PZWL, Warszawa 2017.
• Pietryga M., Toboła K., Ultrasonograficzna diagnostyka prenatalna — możliwości technik 3D, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2017, tom 2, nr 4, strony 143–154.
• Rekomendacje Sekcji Ultrasonografii Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie przesiewowej diagnostyki ultrasonograficznej w ciąży o przebiegu prawidłowym w 2015.
• Bręborowicz G., Położnictwo i ginekologia tom I, PZWL, Warszawa 2016.