Probiotyki a prebiotyki – czym się różnią?
Prebiotyki to składniki odżywiające dobre bakterie. Aby dany składnik można było określić jako prebiotyk, musi on korzystnie wpływać na zdrowie i stymulować wzrost jakiegoś dobrego szczepu bakterii. Prebiotyki można przyjmować doustnie wraz z pożywieniem (lub suplementem), bądź w postaci zewnętrznej – np. jako składnik kosmetyku. Prebiotyki zawierane w kosmetykach sprawiają, że korzystne bakterie, które znajdują się w skórze, mają lepsze warunki do rozwoju niż patogeny, co może wpłynąć na przywrócenie równowagi mikrobiologicznej skóry. Prebiotyki pełnią również rolę stymulującą barierę ochronną naskórka do odbudowy – staje się on mniej podatny np. na utratę wody lub uszkodzenia.
Działanie probiotyków na organizm jest jeszcze szersze. To żywe mikroorganizmy, które wspomagają m.in. odporność, ponieważ sprawiają, że wzrostowi ulega produkcja przeciwbakteryjnych peptydów, a także przyczyniają się do uzyskania odpowiedniej ilości zdrowych bakterii jelitowych. Taki proces przekłada się na produkcję krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych oraz piliaminów – a te uszczelniają jelita i mają działanie przeciwbakteryjne. Probiotyki ponadto istotnie wpływają na równowagę mikrobioty jelitowej, która przyczynia się do działania przeciwzapalnego w organizmie oraz przeciwnowotworowego.
Więcej na temat działania probiotyków dla dzieci przeczytasz tutaj.
Probiotyki a skóra – jaki mają związek?
Probiotyki, jak wspomniałam, to żywe mikroorganizmy, które mogą zapewnić gospodarzowi wiele korzyści zdrowotnych, jeśli zostaną podane w odpowiedniej ilości. Mogą między innymi przyczynić się do kontroli alergicznych reakcji, poprzez pośrednie tłumienie odpowiedzi układu immunologicznego. Mają również istotne znaczenie bezpośrednio dla skóry, gdyż ta również posiada swój mikrobiom. Gdy dobre bakterie, które się w niej znajdują, są w stanie równowagi, skóra ma wówczas szansę funkcjonować prawidłowo, gdyż ma silną barierę ochronną niedopuszczającą do inwazji patogenów. W momencie, gdy skóra jest sucha lub podrażniona, jest to sygnał, że nie jest ona w stanie spełnić swoich funkcji – wówczas z pomocą przychodzą różnego rodzaju probiotyki do stosowania zewnętrznego (takie znajdziemy w coraz większej ilości kosmetyków). Probiotyki aplikowane na skórę sprawiają, że w naskórku umieszczane są pozytywne bakterie w celu zwalczania bytujących tam patogenów, poprzez np. konkurowanie z nimi o pożywkę. W momencie braku wystarczającej ilości pożywki, patogeny przestają się rozmnażać i obumierają. Dobre bakterie dodatkowo pobudzają układ odpornościowy do walki z patogenami i wydzielają m.in. substancje mikrobialne, dzięki którym szybciej można pozbyć się szkodliwych drobnoustrojów.
Korzystny wpływ probiotyków, jeśli chodzi o bezpośrednie działanie na skórę, można zaobserwować m.in. na podstawie działania kwasu mlekowego – ten powstaje podczas fermentacji cukrów z udziałem bakterii mlekowych Lactobacillus. W kosmetyce wykorzystuje się lewoskrętną postać kwasu mlekowego, gdyż tylko ta może oddziaływać na skórę – jest to forma biologiczne czynna, wchodząca w skład naszego naturalnego czynnika odpowiadającego za nawilżanie skóry, czyli tzw. NMF. Z tego powodu spotyka się ją często w kosmetykach nawilżających. Dodatkowo kwas mlekowy stosuje się w preparatach na przebarwienia i inne niedoskonałości cery, m.in. trądzik (wykazuje bowiem działanie antybakteryjne). Kwas mlekowy pobudza również produkcję ceramidów, przez co często jest dodawany do kosmetyków nacelowanych na wzmacnianie bariery ochronnej skóry przed czynnikami zewnętrznymi. I w końcu, kwas mlekowy stosuje się w kosmetykach do cery suchej, gdyż hamuje transepidermalną przeznaskórkową utratę wody.
Jakie znaczenie mają probiotyki przy AZS?
Według dostępnych badań, w przypadku osób z atopowym zapaleniem skóry, flora bakteryjna jest uboga i staje się jednostronna. W skórze dominują szczepy Staphylococcus aureus (gronkowca złocistego), natomiast ilość szczepów bakteryjnych zmniejsza się i maleje m.in. ilość Staphylococcus epidermidis, które to odpowiadają za funkcje ochronne skóry. Efektem tego jest postępujący stan zapalny oraz swędzenie skóry.
Badania pokazują także, że dzieci z atopowym zapaleniem skóry mają obniżona ilość bakterii Bifidobacterium w przewodzie pokarmowym oraz większą ilość szczepu Bifidobacterium Adolescentis. U dzieci z AZS bakterie szczepów Bifidobacterium bardzo słabo przylegają do nabłonka wyścielającego jelita, przez co łatwo o ich szybką redukcję i usunięcie wraz z treścią pokarmową.
Mając na uwadze powyższe, wydaje się konieczne uzupełnianie naturalnej flory bakteryjnej u dzieci chorujących na atopowe zapalenie skóry, poprzez podawanie probiotyków zawierających zdrowe bakterie. Poniżej przedstawiam zatem wnioski z badań, które wskazują, jakie konkretnie szczepy powinno się zastosować u dzieci z AZS, aby uzyskać poprawę w leczeniu tej choroby.
Probiotyki doustne na atopowe zapalenie skóry
Badania wskazują, że podawanie probiotyków od pierwszych miesięcy życia dziecka, zmniejsza ryzyko rozwoju atopowego zapalenia skóry, ponieważ w większości jego przypadków jest alergia pokarmowa (najczęściej na białko mleka krowiego, jaja lub niektóre zboża), a każdy rodzaj alergii jest nieprawidłową odpowiedzią układu immunologicznego na neutralny czynników. Idąc tym tropem, w momencie lepszego uszczelnienia jelit dzięki probiotykom, ryzyko alergii pokarmowych – a wraz z tym także atopowego zapalenia skóry – jest mniejsze.
Takie działanie potwierdzają m.in. badania przeprowadzone na ciężarnych kobietach z dodatnim wywiadem atopowym. Podawano im probiotyki w ilości 1010 na 2-4 tygodnie przed porodem. Po porodzie natomiast kobiety te miały podawać swoim dzieciom probiotyki przez kolejne 6 tygodni. Okazało się, że w grupie dzieci, gdzie matki podawały probiotyki, odnotowano aż 2-krotnie mniej przypadków AZS niż w grupie, gdzie podawano placebo.
Probiotyki w kosmetykach na AZS u dzieci
Dotąd w leczeniu AZS przeważały probiotyki doustne. Wykazano jednak, że probiotyki stosowane zewnętrznie – zawarte w kosmetykach – również mają korzystne działanie w leczeniu atopowego zapalenia skóry. Powodują one m.in. zmniejszenie liczby bytujących w skórze patogenów, przez co zmniejsza się także liczba toksycznych metabolitów wytwarzanych przez te drobnoustroje. Zwiększają się dodatkowo funkcje obronne układu immunologicznego, dzięki czemu łatwiej jest osiągnąć homeostazę oraz właściwe funkcjonowanie skóry. Badania pokazują, że szczególnie korzystny wpływ w tym aspekcie ma szczep bakterii kwasu mlekowego Lactobacillus plantarum – działa on korzystnie na przebieg leczenia atopowego zapalenia skóry, ponieważ przyczynia się do przyrostu komórek Th1 i T regulatorowych – te zmniejszają zarówno ryzyko wystąpienia AZS, jak i przyczyniają się do szybszego leczenia skóry w tej chorobie.
W związku z korzystnym działaniem probiotyków stosowanych na AZS zewnętrznie, coraz więcej marek kosmetycznych oferuje preparaty z dodatkiem dobrych bakterii probiotycznych. Eksperci wskazują jednak, że w przypadku dzieci z atopowym zapaleniem skóry najlepiej wykorzystać dwukierunkową terapię: zewnętrzną i wewnętrzną. Dzięki temu uzyskamy lepsze efekty w postaci poprawy kondycji skóry.
Przeczytaj także: AZS u dziecka – pielęgnacja skóry atopowej krok po kroku
Jakie probiotyki (szczepy) na atopowe zapalenie skóry u dziecka?
Doustne preparaty probiotyczne połączone z odpowiednią pielęgnacją skóry atopowe, u młodych osób przynoszą znaczne polepszenie wskaźnika SCORAD, a także zmniejszają konieczność zastosowania leczenia miejscowego z użyciem kortykosteroidów. Takie wnioski wysnuto m.in. w 12-tygodniowym badaniu na grupie 50 pacjentów z AZS w wieku 4-17 lat w Hiszpanii. Podawano probiotyk składający się z maltodekstryny oraz 109 jednostek tworzących kolonie:
-
Bifidobacterium lactis CECT 8145,
-
Bifidobacterium longum CECT 7347,
-
Lactobacillus casei CECT 9104.
Po 12. tygodniach zmiana wskaźnika SCORAD wyniosła w grupie przyjmującej probiotyki 83%, natomiast w grupie placebo – 24%. Podobnie miejscowe stosowanie steroidów w leczeniu AZS podczas zaostrzenia choroby, było niższe w grupie, gdzie przyjmowano probiotyki w porównaniu do grupy placebo. Można zatem sądzić, że wyżej wymienione szczepy mogą być korzystne w leczeniu atopowego zapalenia skóry u dzieci. Ale to nie wszystkie, korzystne w przebiegu tej choroby szczepy. Co jeszcze wskazują badania? Obecnie dobrze przebadane w kierunku leczenia AZS u dzieci są przede wszystkim szczepy Lactobacillus, a szczególnie:
-
L. rhamnosus,
-
L. paracasei,
-
L. acidophilus,
-
L. fermentum,
-
L. plantarum CJLP133,
-
L. paracasei GMNL133
-
L. fermentum GM090.
Badania pokazują, że regularne stosowanie probiotyków z powyższymi szczepami Lactobacillus, istotnie zmniejsza występowanie atopowego zapalenia skóry u dzieci do 7. roku życia, które są grupie zwiększonego ryzyka (np. gdy rodzice cierpią na AZS).
Inne badania potwierdziły, że korzystna w leczeniu i zapobieganiu AZS jest suplementacja następującymi kombinacjami szczepów:
-
Lactobacillus rhamnosus i Bifidobacterium longum,
-
Lactobacillus paracasei i Bifidobacterium longum.
Ponadto udokumentowano, że podawanie 2 razy dziennie probiotyków dzieciom z umiarkowanym lub ciężkim atopowym zapaleniem skóry, prowadzi do wyraźnej poprawy stanu skóry w stosunku do grupy placebo.
Jak stosować probiotyki na AZS u dziecka – w jakiej dawce?
Przede wszystkim należy skonsultować z lekarzem wybór dawki. Eksperci wskazują, że stosowanie probiotyków w wysokich dawkach, tj. 3-50 mld CFU/dobę jest najbardziej obiecujące w leczeniu oraz profilaktyce atopowego zapalenia skóry u dzieci, szczególnie w stosunku do preparatów z takimi szczepami, jak:
-
Lactobacillus rhamnosus,
-
Lactobacillus reuteri,
-
Bifidobacterium lactis,
-
Lactobacillus acidophilus,
-
Bifidobacterium bifidum.
Potrzeba jednak większej ilości badań nakierowanych na ocenę dawkowania, aby potwierdzić, jakie dawki i jakie konkretnie gatunki bakterii są najkorzystniejsze w leczeniu AZS.
Kiedy widać efekty?
Poprawa kondycji skóry może być zauważona po kilku tygodniach, a nawet miesiącach od rozpoczęcia stosowania probiotyku. Istotne jest, aby przyjmować je zgodnie z zaleceniami i wybrać preparat, który ma udokumentowaną jakość i pochodzi od uznanego producenta. W momencie zauważenia poprawy, wskazane jest kontynuowanie przyjmowania danego preparatu i wówczas powinien być on stosowany długoterminowo. Aby uzupełnić terapię, poleca się stosowanie także probiotycznych kosmetyków do pielęgnacji skóry – one również wpływają korzystnie na stan skóry, poprawiając jej mikrobiotę i funkcje ochronne, co przyczynia się do ogólnej poprawy kondycji skóry.
Podsumowanie – jakie probiotyki działają na AZS?
Obiecujące wyniki w leczeniu atopowego zapalenia skóry mają obecnie poniższe szczepy probiotyczne:
-
Lactobacillus rhamnosus,
-
Lactobacillus paracasei,
-
Lactobacillus acidophilus,
-
Lactobacillus fermentum,
-
Lactobacillus plantarum,
-
Lactobacillus reuteri,
-
Lactobacillus casei,
-
Bifidobacterium lactis,
-
Bifidobacterium longum,
-
Bifidobacterium bifidum,
-
połączenie Lactobacillus rhamnosus i Bifidobacterium longum,
-
połączenie Lactobacillus paracasei i Bifidobacterium longum.
Bibliografia
-
Szachta P., Mikroflora jelitowa dziecka i jej znaczenie w profilaktyce chorób, „Food Forum” 2016, nr 4, s. 48–54.
-
Cuello-Garcia C., Fiocchi A., Pawankar R. i wsp.: Prebiotics for the prevention of allergies: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Clin. Exp. Allergy, 2017; 47 (11): 1468–1477.
-
Pediatr Allergy Immunol. 2020 Jun 10. Comparative effectiveness of probiotic strains for the treatment of pediatric atopic dermatitis: A systematic review and network meta-analysis. Carol Stephanie C Tan-Lim et al.
-
Bąk-Romaniszyn L., Zeman K., Probiotyki i prebiotyki w profilaktyce i leczeniu chorób u dzieci, „Pediatria i Medycyna Rodzinna” 2010, nr 6, s. 176–181.
-
Szmurło A., Rola probiotyków w rozwoju atopowego zapalenia skóry, Dermatologia po Dyplomie 2015/05.
-
Panduru M, Panduru NM, Salavastru CM, Tiplica GS. Probiotics and primary prevention of atopic dermatitis: a meta-analysis of randomized controlled studies. JEADV 2015; 29,232-42.
