Probiotyki dla dzieci [RANKING]. Jakie wybrać i kiedy podawać?

Co to jest probiotyk? Definicja WHO

Probiotyki, według definicji WHO, to:

„żywe drobnoustroje, które podane w odpowiedniej ilości, wywierają korzystny wpływ na zdrowie organizmu”.

Cecha niektórych szczepów probiotycznych jest umiejętność przechodzenia do jelita grubego, zasiedlania go, a następnie namnażania. Probiotyki tego rodzaju bardzo korzystnie wpływają na cały układ pokarmowy – a w efekcie także na cały organizm, gdyż zdrowie w wielu aspektach zależy od stanu jelit.

O probiotykach słyszymy ostatnio niemal wszędzie. Większość z nas wie o istnieniu tego rodzaju produktów, ale niewielu zdaje sobie sprawę z tego, jak konkretnie probiotyki działają. Po probiotyki wiele osób sięga pod wpływem reklamy w telewizji czy z polecenia znajomych. Można powiedzieć, że obecnie panuje pewnego rodzaju moda na probiotyki. W czym kryje się ich fenomen?

Jak działają probiotyki?

Działanie probiotyków w dużej mierze zależy od warunków w naszym organizmie. Kwas żołądkowy oraz sole żółci stwarzają warunki, które nie są korzystne dla wszystkich bakterii. Te, które są nieodporne na działanie wymienionych czynników, nie będą w stanie zasiedlić organizmu, przez co nie wykażą żadnego działania. Odpornością wykazuje się niewiele szczepów – m.in. Lactobacillus fermentum 57A, Lactobacillus plantarum 57B i Lactobacillus gasseri 57C.

Działanie prozdrowotne probiotyków jest związane z konkretnym szczepem zastosowanym w preparacie, a nie całym rodzajem czy gatunkiem drobnoustrojów. Nie wszystkie szczepy mają pozytywny wpływ na organizm – tylko niektóre z nich mają właściwości probiotyczne.

W jelitach człowieka bytuje ok. 100 trylionów (!) mikroorganizmów, z czego 400 do 1000 to różne gatunki bakterii – stanowią one ok. 80% całkowitej ochrony odpornościowej organizmu. Jeżeli w jelitach brakuje równowagi pomiędzy bakteriami „złymi” i „dobrymi”, zaburzona zostaje także praca układu immunologicznego, co przyczynia się do rozwoju wielu chorób, np. zespołu metabolicznego, cukrzycy, chorób autoimmunologicznych. Istotne jest zatem dbanie o równowagę w mikroflorze jelitowej. W jaki sposób to robić? Odpowiedź jest prosta: przyjmując probiotyki. Poniżej wyjaśniam, po co dokładnie stosuje się probiotyki i które z nich są polecane dla dzieci.

Po co podawać dzieciom probiotyki?

Probiotyki u dzieci stosowano dotąd głównie w trakcie antybiotykoterapii, gdyż ta niszczny naturalny mikrobiom, co może objawiać się m.in. biegunką, brakiem apetytu, bólami brzucha, wymiotami, wzdęciami. W badaniach naukowych wykazano, że doustne stosowanie niektórych probiotyków podczas antybiotykoterapii, istotnie zmniejsza ryzyko niepożądanych objawów (zmniejszenie ryzyka biegunki średnio o 60% - a pamiętajmy, że u dzieci biegunka może być bardzo niebezpieczna, gdyż szybko prowadzi do odwodnienia organizmu). Takie działanie wykazały w badaniach naukowych następujące szczepy:

• Streptococcus thermopilus,

• Lactobacillus rhamnosus GG,

• Bifidobacterium lactis Bb12,

• Lactobacillus casei,

• Lactobacillus acidophilus,

• Saccharomyces boulardii.

Obecnie poleca się stosowanie probiotyków u dzieci nie tylko w trakcie antybiotykoterapii. W literaturze naukowej znajdziemy wiele dowodów na to, że niektóre szczepy probiotyczne wykazują bardzo szerokie spektrum działania na organizm, m.in.:

• zmniejszają ryzyko alergii u osób z grupy narażonej na nią,

• wspierają układ immunologiczny,

• łagodzą objawy nietolerancji laktozy,

• łagodzą objawy alergii,

• łagodzą objawy atopowego zapalenia skóry,

• chronią jelita, uszczelniając ścianę nabłonka,

• chronią przed przewlekłym zapaleniem jelit,

• chronią przed zespołem jelita drażliwego,

• wspomagają funkcje śluzówki układu pokarmowego,

• poprawiają profil lipidowy organizmu,

• zwiększają biodostępność wielu substancji,

• skracają biegunkę podczas infekcji wirusowych i bakteryjnych,\

• łagodzą objawy kolki niemowlęcej.

Kiedy podać dziecku probiotyk?

Probiotyk bezwzględnie należy podawać dzieciom podczas biegunek i przy antybiotykoterapii. Wskazaniem są także inne problemy natury gastrycznej. Jeśli dziecko zmaga się z kolką niemowlęcą, również warto podawać odpowiedni probiotyk – badania wykazały, że może to wpłynąć na skrócenie czasu płaczu i innych objawów kolki.

Obecnie coraz bardziej propaguje się podawanie probiotyków dzieciom na co dzień – dla wspierania odporności i pracy jelit. Jednak istotne jest, aby nie podawać „jakiegoś” probiotyku, ale takiego, który rzeczywiście ma szansę zadziałać i wspomóc organizm Malucha. Na rynku wybór jest ogromny, ale tylko niektóre preparaty są warte uwagi. Co zatem powinniśmy wiedzieć, zanim kupimy probiotyk dla dziecka?

Jaki wybrać probiotyk dla dzieci?

Zanim kupisz dany preparat, warto zastanowić się nad kilkoma aspektami – dzięki temu zwiększymy szansę, że produkt będzie skuteczny i nie zaszkodzi Maluchowi. Oto podstawowe zasady, który warto się kierować podczas zakupu probiotyku dla dzieci.

1. Przechowywanie probiotyku

Sprawdź, w jaki sposób preparat jest przechowywany. Probiotyki z reguły należy przechowywać w lodówce w temperaturze 2-8°C, gdyż to wydłuża życie bakterii probiotycznych. Z drugiej jednak strony nie wszystkie bakterie probiotyczne wymagają takiej temperatury i mogą być stabilne także w temperaturze pokojowej. Istnieją ponadto już metody produkcji leków i suplementów, które wydłużają życie bakterii probiotycznych i zapewniają przetrwanie nawet w wyższych temperaturach.

2. Dobierz probiotyk do wybranego problemu

Probiotyk powinien być dostosowany do aktualnych potrzeb Malucha. Co znajdziemy na półkach aptecznych? Do wyboru są:

• probiotyki łagodzące – stosuje się je głównie u niemowlaków cierpiących na kolkę, a także w przypadku nietolerancji laktozy (mogą łagodzić jej objawy),

• probiotyki osłonowe – stosuje się je podczas brania antybiotyku,

• probiotyki przeciwbakteryjne – są nakierowane na wspomaganie funkcjonowania układu immunologicznego oraz wspieranie pracy układu pokarmowego,

• probiotyki przeciwgrzybicze – są zalecane przy stwierdzonej kandydozie np. skóry czy błon śluzowych.

3. Oznaczenie bakterii probiotycznej

Dobry probiotyk dla dziecka będzie miał dokładnie opisaną nazwę bakterii zastosowanej w preparacie. Kluczowy jest sposób dobory szczepów do produktu, a także opis. Jak powinna wyglądać taka nazwa? Przede wszystkim powinna składać się z 3. członów w następującej kolejności:

• rodzaj bakterii,

• gatunek,

• oznaczenie złożone z liter i cyfr, określające konkretny szczep.

Przykład dobrze opisanej bakterii: Lactobacillus rhamnosus R0011. Nazwa probiotyku opisana w taki sposób oznacza, że dany szczep ma udowodnione w badaniach działanie prozdrowotne.

4. Liczba szczepów nie ma znaczenia

Raz spotkałam się z sytuacją w aptece, gdzie klient poprosił farmaceutkę o probiotyk dla dziecka, który ma jak najwięcej szczepów probiotycznych. Czy ten pan słusznie zdecydował się na produkt z dużą liczbą bakterii probiotycznych? Niekoniecznie. Liczba szczepów to znacznie mniej istotna informacja od tego, jak została opisana bakteria w składzie (czy poprawnie opisano nazwę), czyli czy zastosowany szczep ma potwierdzone w badaniach działanie. Czasami o wiele lepiej jest wybrać probiotyk z jednym szczepem, ale o udowodnionej skuteczności w leczeniu danego problemu, a nie z mnóstwem różnych bakterii, które w większości prawdopodobnie nie dadzą korzyści.

5. Ważny jest skład probiotyku

Dobry probiotyk dla dzieci to produkt, który nie tylko zawiera przebadany pod kątem skuteczności szczep, ale i ma dobry skład. Konieczne jest zatem dokładne czytanie etykiet. Sprawdzajmy, czy zawarte składniki mają korzystny wpływ na organizm i są w pełni bezpieczne. Istotne jest również, czy skład jest odporny na działanie soków trawiennych, aby dotrzeć do jelit? Czy jest odporny na działanie antybiotyków? Czy był prawidłowo przechowywany? Warto również zwrócić uwagę, na jakim poziomie jest zdolność przylegania bakterii probiotycznych do błony śluzowej jelita.

6. Postać probiotyku

Istotna jest także postać probiotyku. Dla maluchów poniżej 12 miesiąca życia powinno się podawać probiotyk w postaci kropelek. Dla roczniaka natomiast można wybrać probiotyk w saszetkach do rozpuszczenia w wodzie lub mleku, bądź pozostać przy kroplach. Kapsułki można podawać dopiero po skończonym 5. roku życia.

Skład probiotyków a... rzeczywistość, czyli jak jesteśmy oszukiwani

Wspomniałam o czytaniu składu probiotyków, jednak chciałabym zaznaczyć, że nierzadko konsumenci ulegają ofiarą nieuczciwych producentów, którzy na etykiecie informują nas o konkretnym składzie, a w rzeczywistości jest on inny. Przykład? Według analizy przeprowadzonej przez Mikrolab (Laboratorium Badań Produktów, Wody i Środowiska), aż 11 produktów probiotycznych na 14 przebadanych przez tę firmę, nie zawierało takiej ilości bakterii, jaka była zadeklarowana przez producenta na opakowaniu. Co więcej, żaden z produktów nie był przechowywany w lodówce, zgodnie z wymogami producentów. Najwyższa Izba Kontroli (NIK) również zajęła się dokładniejszym skontrolowaniem produktów probiotycznych (suplementów). Okazało się, że aż 50 preparatów na 56 przebadanych, nie posiada stabilności liczby żywych bakterii, a liczba ta jeszcze malała bardzo szybko podczas kontroli. Ponadto w 4 produktach wykazano, że nie znajdują się w nich w ogóle deklarowane przez producenta szczepy.

Probiotyk, prebiotyk czy synbiotyk?

Obecnie wskazuje się, że lepiej niż monopreparaty mogą sprawdzić się produkty, które zawierają w składzie także pożywkę dla bakterii, czyli prebiotyki i synbiotyki, przy czym:

• prebiotyki: produkty te posiadają skład, dzięki któremu stymulowana jest do rozwoju prawidłowa mikrobiota jelit (np. laktuloza, inulina czy oligosacharydy). Prebiotyki nie są trawione w układzie pokarmowym i same w sobie nie zawierają żadnych bakterii, tylko stanowią dla nich pożywkę;

• synbiotyki: to połączenie probiotyku i prebiotyku w jednym preparacie.

Probiotyk dla dzieci – lek czy suplement?

Na pytanie, czy lepiej wybrać lek, czy suplement odpowiedź jest jednak: zawsze lepiej jest wybrać lek. Dlaczego?

Dużo łatwiej jest wprowadzić na rynek suplement niż lek. Zakup suplementu to niejako zakup „w ciemno” - możemy wierzyć „na słowo” producentowi, że preparat ma jakieś działanie czy skład, jak na opakowaniu. Czasami jednak suplement może działać nawet lepiej niż lek, ale może się zdarzyć, że nie działa wcale. Nie wykonano na sprawdzenie tego żadnych badań, więc zdajemy się na to, co mówi producent.

Oczywiście wszystkich suplementów nie można teraz sprowadzać do jednego rzędu – niektórzy producenci są uczciwi i np. uzyskują różne certyfikaty jakości dla swoich preparatów.

Jeśli już musimy wybrać suplement, kierujmy się pewną zasadą: jeśli producent rzeczywiście zadbał o jakość produktu, wybierając do niego tylko dobrze przebadane szczepy o udowodnionej skuteczności, z pewnością pochwali się tym na opakowaniu, więc sięgajmy po takie preparaty.

Lek z kolei będzie z dużym prawdopodobieństwem lepszej jakości od suplementu, ale nie zawsze stanowi dobry wybór – być może dany szczep w ogóle nie występuje na rynku jako składnik leku i wówczas nie warto sięgać koniecznie po lek z innym szczepem, jeśli zależy nam na konkretnym działaniu, tylko wybrać suplement, który go teoretycznie zawiera. Warto także skupić się na liczbie jednostek tworzących kolonię bakterii. Niektóre probiotyki sprawdzą się podczas antybiotykoterapii, a inne są zalecane podczas problemów jelitowych.

Probiotyki dla dzieci i niemowląt – analiza szczepów i ranking

Obecnie najbardziej popularne są następujące 4 szczepy probiotyczne stosowane w preparatach dla dzieci:

• Lactobacillus rhamnosus GG (ATCC 53103)

• Lactobacillus reuteri DSM 17938

• Lactobacillus plantarum 299V

• Kombinacja VSL#3

1. Lactobacillus rhamnosus GG (ATCC 53103)

Ten szczep probiotyczny ma szerokie, udowodnione w licznych badaniach działanie. Skuteczność została udokumentowana m.in. w przypadku:

• biegunki po stosowaniu antybiotyku – szczep ten zmniejszył ryzyko biegunki o 60-70%,

• biegunki podróżnych,

• biegunki szpitalnej,

• ostrej biegunki infekcyjnej, także rotawirusowej (skraca czas trwania biegunki),

• zaburzeniach czynnościowych układu pokarmowego (mające związek z bólem brzucha – zaobserwowano złagodzenie tego objawu, a nawet ustąpienie),

• infekcji układu oddechowego – zmniejszenie ryzyka infekcji dróg oddechowych górnych,

• atopowego zapalenia skóry – zmniejszenie częstości występowania AZS u niemowląt, które znajdują się w grupie ryzyka wystąpienia choroby (chociaż inne badania wskazują, że nie ma takiego związku).

W Polsce ze szczepem Lactobacillus rhamnosus GG (ATCC 53103) dostępne są następujące preparaty:

• Dicoflor

• Estabiom

• Floractin

• Coloflor baby

• Acidolac baby

• Kolonbiotic Junior

• Kolonbiotic 7 GG

• LoGGic+

Niektóre z nich można stosować zarówno u dzieci, jak i niemowląt, a niektóre wyłącznie u starszych dzieci – przed zastosowaniem przeczytaj ulotkę lub skonsultuj się z farmaceutą.

2. Lactobacillus reuteri DSM 17938

Szczep ten jest przebadany pod kątem skuteczności głównie w łagodzeniu kolek niemowlęcych. W badaniach wykazano, że podawanie probiotyku z tym szczepem w dawce 100 mln CFU od 3 do 12 tygodni, skraca czas płaczu spowodowanego przez kolkę u niemowlaka aż o 50%. Szczep ten, jak pokazały badania, zmniejszył częstość zaparć u niemowląt.

W Polsce z tym szczepem dostępny jest preparat: BioGaia Protectis Baby.

3. Lactobacillus plantarum

Badania wykazały, że zastosowanie 10-20 mld tego szczepu bakterii na dobę u osób z zespołem jelita drażliwego, występują łagodniejsze objawy związane z tą chorobą, zwłaszcza zmniejszeniu uległo nasilenie bólu brzucha oraz wzdęcia.

Trwają ponadto badania nad wpływem szczepu Lactobacillus plantarum na pracę układu immunologicznego. Wyniki są, jak na razie, obiecujące, jednak konieczne są dalsze analizy w tym zakresie.

W Polsce dostępny jest z tym szczepem m.in. preparat Sanprobi IBS.

4. Kombinacja VSL#3

Kombinacja VSL#3 to formuła zawierająca 8 szczepów bakterii probiotycznych: Bifidobacterium breve, Bifidobacterium infantis, Bifidobacterium longum, Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus bulgaricus, Lactobacillus casei, Lactobacillus plantarum, Streptococcus thermophilus. W Polsce kombinacja ta występuje w preparacie Vivomixx. Preparat ten ma badania kliniczne. Podawanie go, według badań, wpływa korzystnie m.in. na nieswoiste zapalenie jelit – u pacjentów zaobserwowano wzrost różnorodności gatunków bakterii w przewodzie pokarmowym oraz zmniejszenie biegunki. Skład preparatu wpływa bowiem istotnie na syntezę cytokin i hamuje odpowiedź komórkową. Wykazano również skuteczność w zwiększaniu integralności bariery nabłonkowej jelit. Ponadto w przebiegu choroby Leśniowskiego-Crohna podawanie takiej kombinacji szczepów powoduje indukcję oraz utrzymanie remisji choroby.

Czy probiotyki dla dzieci są skuteczne? Opinie

Opinie na temat podawania probiotyków dzieciom są podzielone. Osoby, które popierają takie działanie, zwracają uwagę na korzyści płynące z konkretnych szczepów bakterii na stan zdrowia dziecka i wzmocnienie jego naturalnej odporności. Probiotyki rzeczywiście pomagają wrócić do zdrowia po biegunce, jednak badania nie wykazały, aby podawanie probiotyku dzieciom wpływało na poprawę ogólnego stanu zdrowia. Z pewnością probiotyk warto podawać w przypadku kolki niemowlęcej, gdyż na to są twarde dane dotyczące skuteczności, a także w sytuacji, gdy dziecku dokuczają inne dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Za przyjmowaniem probiotyków przemawia również argument, że nie powodują one skutków ubocznych. Należy jednak pamiętać, że w przypadku dzieci probiotyk można podać dopiero po konsultacji z lekarzem.

Może naturalne probiotyki dla dzieci?

A może zamiast suplementu probiotycznego, lepiej podawać dziecku naturalne probiotyki, takie jak jogurty, kiszone ogórki czy maślanki? Tutaj sprawa nie jest jednoznaczna. Jeśli produkty te kupujemy ze sklepu, a nie robimy samodzielnie, nie wiemy, czy proces produkcji nie zabił większości dobrych bakterii. Jeśli natomiast posiadamy własne wyroby tego typu, jak najbardziej można wspomagać Malucha takimi naturalnymi probiotykami. Warto także pamiętać, że to naturalne, jest teoretycznie lepsze. Jeśli jednak zależy nam na konkretnym efekcie, np. konieczne jest odbudowanie flory bakteryjnej po biegunce czy podczas antybiotykoterapii, konieczne jest zastosowanie probiotyku z apteki. Dieta bogata w naturalne probiotyki będzie natomiast dobrym uzupełnieniem terapii.

Bibliografia

• Szajewska H., Probiotyki – aktualny stan wiedzy i zalecenia dla praktyki klinicznej, Medycyna Praktyczna, 2017, 7-8, s. 19–37.

• Róży A. i in., Rola probiotyków w profilaktyce i leczeniu chorób alergicznych, Pneumonol. Alergol. Pol. 2012; 80, 1: 65–76.

• Herías MV, Hessle C, Telemo E, Midtvedt T, Hanson LA, Wold AE. Immunomodulatory effects of Lactobacillus plantarum colonizing the intestine of gnotobiotic rats. Clin Exp Immunol. 1999;116(2):283-290.

• Sung V, Hiscock H, Tang ML, Mensah FK, Nation ML, Satzke C, Heine RG, Stock A, Barr RG, Wake M. Treating infant colic with the probiotic Lactobacillus reuteri: double blind, placebo controlled randomised trial. BMJ. 2014 Apr 1;348:g2107.

• Indrio F, Di Mauro A, Riezzo G, Civardi E, Intini C, Corvaglia L, Ballardini E, Bisceglia M, Cinquetti M, Brazzoduro E, Del Vecchio A, Tafuri S, Francavilla R. Prophylactic use of a probiotic in the prevention of colic, regurgitation, and functional constipation: a randomized clinical trial. JAMA Pediatr. 2014 Mar;168(3):228-33.

• Coeuret V., Gueguen M., Vermoux J.P.: Numbers and strains of lactobacilli in some probiotic products. Int. J. Food Microbiol. 97, 147–156 (2004).

• Hempel S, Newberry SJ, Maher AR et al. Probiotics for the prevention and treatment of antibiotic-associated diarrhea: a systematic review and meta-analysis. JAMA 2012;307(18):1959–1969.