Witamina D dla dzieci – jaką wybrać? Ranking, dawkowanie, rola w organizmie

Witamina D dla dzieci – najważniejsze informacje

Witaminę D stanowi grupa steroidowych substancji chemicznych. Do organizmu człowieka trafia głównie poprzez proces syntezy skórnej i w pewnym stopniu przez żywność. W skórze znajduje się prowitamina D – ta pod wpływem promieni słonecznych UVB sprawia, że wytwarza się cholekalcyferol, który to ulega przekształceniu w witaminę D3. Ta jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Małe dzieci, szczególnie przed 12 miesiącem życia, mają zwiększone zapotrzebowanie na witaminę D – jest ono większe, niż u osób dorosłych. Witamina ta odpowiada bowiem za utrzymanie w normie gospodarki wapniowo-fosforanowej, a także poprawia wchłanianie tych minerałów w jelitach (wapń i fosfor). Dodatkowo ma zdolność obniżania stężenia cytokin prozapalnych – być może to sprawia, że – jak pokazują badania – dzieci, które mają więcej witaminy D w organizmie, są bardziej odporne na infekcje. Co więcej, witamina D istotnie zmniejsza ryzyko rozwinięcia się cukrzycy typu 1.

Naturalne źródła witaminy D

Naturalne źródło witaminy D to przede wszystkim światło słoneczne. Jeśli chodzi o podaż witaminy D ze słońca, aby zapewnić odpowiednią syntezę witaminy D3 w skórze, konieczne jest wystawienie przynajmniej 18% ciała na bezpośrednie działanie promieni słonecznych przez 15-20 minut dziennie między godziną 10. a 15, podczas gdy nie ma zachmurzenia, a skóry nie pokrywamy filtrem przeciwsłonecznym. Jest to dość trudne do spełnienia w naszym klimacie. Ponadto ekspozycja dziecięcej skóry bezpośrednio na słońce jest wręcz przeciwwskazana aż do 3. roku życia, ze względu na możliwe szkodliwe skutki działania promieni słonecznych. Wydaje się zatem koniecznym regularne suplementowanie witaminy D z różnych preparatów.

Inne naturalne źródła witaminy D znajdziemy w codziennej diecie, jednak z reguły dieta nie jest w stanie pokryć dziennego zapotrzebowania na tę witaminę i – nawet jeśli jest świetnie skomponowana – i tak konieczne jest dodatkowe stosowanie suplementów z witaminą D3. A w jakich produktach spożywczych znajdziemy ten składnik? Przede wszystkim w rybach morskich, takich jak śledzie, makrela, łosoś, dorsz czy tuńczyk. Aby ryby te zachowały witaminę D, konieczne jest podawanie ich ugotowanych, duszonych lub upieczonych – nie smażonych, gdyż proces ten niszczy witaminę D w produkcie. Poza rybami, witaminę tę znajdziemy także w jajkach, mleku, wątróbce, olejach roślinnych i niektórych serach.

Witamina D dla dzieci – jaka jest jej rola w organizmie?

Rola witaminy D w przypadku dzieci jest o wiele bardziej istotna, niż u osób dorosłych. W pierwszych latach życia dzieci mają z tego względu większe zapotrzebowanie na witaminę D, niż osoby dorosłe (w przeliczeniu na 1 kg masy ciała, zapotrzebowanie to jest aż 6-krotnie wyższe niż u dorosłych). Bardzo łatwo zatem o wystąpienie niedoboru witaminy D u dziecka, czego powinniśmy się mocno wystrzegać, ponieważ witamina D ma duże znaczenie dla prawidłowego rozwoju młodego organizmu. Jaka dokładnie jest jej rola? Oto najważniejsze punkty:

• warunkuje m.in. odpowiednią mineralizację kości oraz ich rozwój,

• wpływa na gospodarkę wapniowo-fosforową,

• zwiększa potencjał wchłaniania wapnia oraz fosforu w jelitach,

• ogranicza wydalanie wapnia i fosforu wraz z moczem,

• zmniejsza ryzyko występowania infekcji poprzez działanie immunomodulujące,

• obniża stężenie cytokin prozapalnych i zwiększa poziom cytokin przeciwzapalnych, co w efekcie zmniejsza ogólną odpowiedź zapalną organizmu,

• wspomaga pracę i rozwój serca,

• działa neuroprotekcyjnie,

• zapobiega powstawaniu wielu przewlekłych chorób w życiu dorosłym, m.in. cykrzycy typu 1.,

• zmniejsza ryzyko rozwoju nowotworów dzięki właściwościom antyproliferacyjnym i propapoptycznym.

Skutki niedoboru witaminy D u dzieci

Dzieci, które mają niedobory witaminy D, może być przemęczone i czuć ciągłe wyczerpanie fizyczne. Nie ma ochoty do zabaw czy aktywności fizycznej, jest ospałe, ma problemy z koncentracją. Nie wykazuje chęci do działania, a ponadto często choruje – witamina D pełni bowiem ważną rolę w pracy układu odpornościowego, a skutkiem jej niedoboru jest m.in. łatwiejsze łapanie przeziębień i chorób dróg oddechowych.

Innym objawem niedoboru witaminy D u dziecka, jest ból kości, ból pleców, ból mięśni. Bez tej witaminy cały układ kostny nie jest w stanie funkcjonować prawidłowo, gdyż nie uzyskuje wystarczającej ilości wapnia i fosforu. Dodatkowo brak witaminy D może odpowiadać w niektórych przypadkach za wypadanie włosów.

Co więcej, jak czytamy w analizie naukowców z Harvarda, niedobory witaminy D mogą wpływać na rozwój zaburzeń depresyjnych. Osoby, które mają niedobory tej witaminy, są bardziej podatne m.in. na depresję, schizofrenię, a nawet autyzm, co potwierdzają poczynione dotychczas badania naukowce. Wskazują one także na to, że brak witaminy D spowalnia gojenie się ran.

Witamina D dla noworodka

Szczególnie istotne jest podawanie noworodkom witaminy D w postaci np. kropelek czy aerozolu. Według Polskiego Towarzystwa Endokrynologii i Diabetologii Dziecięcej, noworodki w większości mają zapotrzebowanie na witaminę D w wysokości 400 IU na dobę. Witamina D zapewnia noworodkom prawidłowy rozwój kości, przyspiesza wzrost komórek, a także wspiera wchłanianie się wapnia i fosforu. Noworodki i niemowlęta, które mają niedobory witaminy D, mają słabsze kości, co może doprowadzić do wielu chorób układu kostno-stawowego czy krzywicy. Niedobór witaminy D3 w tej grupie wiekowej zwiększa ponadto istotnie ryzyko rozwoju chorób autoimmunologicznych, serca i nowotworów, a także astmy czy nieswoistego zapalenia jelit. Co ważne, eksperci szacują, że niedobory witaminy D występują u większości niemowląt w wieku 5-12 miesięcy.

Czy witaminę D u dziecka można przedawkować? Jakie są skutki?

Jak wszystko, tak i witaminę D można przedawkować. Skutki przedawkowania to m.in.:

• nudności,

• bóle głowy,

• swędzenie skóry,

• osłabienie,

• biegunka lub zaparcia,

• obniżony apetyt,

• wzmożone pragnienie,

• nadmierna potliwość,

• ogólne rozdrażnienie.

Są także poważniejsze skutki przedawkowania witaminy D, a należy do nich np. niewydolność nerek, problemy z sercem, opóźnieni rozwoju psycho-fizycznego dziecka. Należy jednak nadmienić, że witaminę D wytworzoną pod wpływem promieniowania słonecznego, organizm oddaje (jej nadmiar) do krwiobiegu przez ok. 2 miesiące, a przez ten czas nadmiar jest magazynowany w tkance tłuszczowej. Nie jest także możliwe przedawkowanie witaminy D wraz z pożywieniem, gdyż organizm człowieka doskonale chroni sobie z jej nadmiarem – a chroni go melanina zawarta w skórze.

Przedawkowanie witaminy D jest możliwe tylko i wyłącznie na skutek spożycia zbyt wielu preparatów z tym składnikiem!

Przyjmowanie zbyt wielu preparatów z witaminą D sprawia, że wapń z kości zaczyna się uwalniać, a następnie odkładać we wszystkich organach, m.in. skórze, sercu, nerkach, wątrobie oraz w naczyniach krwionośnych. Z tego powodu bardzo istotne jest, aby dawkować witaminę D z suplementów zgodnie z zaleceniami pediatrów. Stan przedawkowania witaminy D oznacza stężenie tego składnika w organizmie powyżej 50-60 ng/ml.

Witamina D dla dzieci – dawkowanie

Jakie są zalecenia odnośnie dawkowania witaminy D w przypadku dzieci? Najnowsze zasady suplementacji witaminy D są następujące:

• 800 IU/dobę – noworodki urodzone przed 32. tygodniem ciąży

• 400 IU/dobę – noworodki urodzone między 33. a 36. tygodniem ciąży

• 400 IU/dobę – noworodki i niemowlęta do 6. miesiąca życia, niezależnie od sposobu karmienia

• 400-600 IU/dobę – niemowlęta w wieku 6-12 miesięcy, zależnie od sposobu karmienia

• 600-1000 IU/dobę – dzieci w wieku 1-10 lat, zależnie od masy ciała i podaży witaminy D wraz z dietą

• 1600-4000 IU/dobę – dzieci w wieku 1-10 lat z otyłością, zależnie od stopnia otyłości,

• 800-2000 IU/dobę – młodzież w wieku 11-18 lat, zależenie od masy ciała i podaży witaminy D wraz dietą,

• 1600-4000 IU/dobę – młodzież w wieku 11-18 lat z otyłością, w zależności od stopnia otyłości.

Dawkowanie dotyczy profilaktycznego podawania dzieciom witaminy D. Konkretna dawka zależy ponadto od ekspozycji na słońce w miesiącach wiosenno-letnich – wówczas dawka może być obniżona. Każdorazowo należy zatem skonsultować suplementowanie witaminy D u dziecka z lekarzem, który oceni, jakie są potrzeby organizmu, biorąc pod uwagę stan zdrowia, masę ciała, dietę i możliwość korzystania z naturalnej witaminy D ze słońca.

Kiedy zatem stosować witaminę D u dzieci?

Ponieważ zalecane dla niemowląt i dzieci kremy z filtrem obniżają podać witaminy D ze słońca nawet o 80-90%, konieczne jest podawanie witaminy D praktycznie przez cały rok. Witamina D występuje także w pokarmie, zatem warto zadbać o dietę bogatą w ten składnik. W wielu jednak przypadkach dieta nie jest wystarczająca i musimy i tak regularnie podawać dziecku suplement z witaminą D, szczególnie w okresie od października do marca, gdy podaż witaminy D ze słońca jest naprawdę znikoma. Bez problemu można kupić dobrą witaminę D w każdej aptece. Niektóre preparaty wymagają recepty, ale większość dostaniemy od ręki.

Witamina D dla dzieci – jak długo można podawać?

Jak wspomniałam wyżej, witaminę D należy podawać dzieciom szczególnie w okresie jesienno-zimowym, jednak u większości niemowląt i małych dzieci konieczna jest suplementacja przez cały rok. Co więcej, jeśli chodzi o to, jak długo stosować witaminę D u dziecka, nie ma tutaj górnej granicy. Eksperci są zdania, że o wiele łatwiej jest doprowadzić do niedoboru, niż nadmiaru tej witaminy, a ponadto niedobór okazuje się o wiele groźniejszy od ewentualnego nadmiaru. Zaleca się także suplementowanie witaminy D u osób dorosłych – wydaje się zatem rozsądnym profilaktyczne suplementowanie witaminy D praktycznie przez całe życie.

Jaka witamina D dla dziecka? Dostępne preparaty

Witamina D znajduje się w wielu suplementach, a także w tranie (jego jedna kapsułka zwykle zawiera 8-10 mcg witaminy D). Bez recepty dostępnych jest kilkanaśnie-kilkadziesiąt preparatów obejmujących dawkę od 400 do 4000 IU. Na rynku znajdziemy także preparaty multiwitaminowe, które zawierają witaminę D i inne składniki, np. wapń. Istnieją ponadto produkty żywnościowe wzbogacone o tę witaminę. Obecnie znajduje się ona także w mleku modyfikowanym dla niemowląt.

Jeśli chodzi o formę witaminy D dla dziecka, musimy wziąć pod uwagę wiek Malucha. Dla noworodków najlepiej wybrać krople lub aerozol, aby sposób podania był bezpieczny. Starsze dzieci, które już bez problemu połykają pokarmy stałe, mogą przyjmować witaminę D w tabletkach lub kapsułkach – ale umiejętność połykania musi być w tym przypadku perfekcyjna, aby nie dopuścić do zadławienia.

Aby zwiększyć wchłanianie witaminy D z suplementu, warto dodatkowo suplementować kwasy tłuszczowe – te zwiększają przyswajanie tej witaminy. Dobrym wyborem będzie suplement z olejem z nasion lnu, MCT lub oliwa z oliwek. Oczywiście oleje te możemy po prostu wprowadzić do codziennej diety Malucha.

Witamina D dla dzieci – lepiej wybrać lek, nie suplement

Wielu rodziców kupuje dla swoich dzieci po prostu witaminę D. Niestety, jak pokazuje wiele doświadczeń, w suplementach nie zawsze znajdują się obiecywane przez producentów dawki. W lekach natomiast znacznie uważniej dba się o jakość produktu. Dlaczego?

Lek, zanim zostanie wprowadzony na rynek, musi zostać dokładnie przebadany pod kątem spełnienia różnych wymagań. Musi ponadto być zarejestrowany w Urzędzie Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, a żeby tak się stało, musi przejść szereg badań dokumentujących skuteczność zawartych w nim substancji, posiadać szczegółowy opis wszystkich składników (opis ilościowy i jakościowy), posiadać opis kontroli, której poddawany jest lek w trakcie produkcji.

Suplement natomiast jest traktowany jako produkt spożywczy. Zanim producent wprowadzi go na rynek, zgłasza się jedynie do Głównego Inspektoratu Sanitarnego. Wprowadzenie produktu do sprzedaży wymaga tylko przedstawienia w tej instytucji etykiety produktu. Suplement nie przechodzi zatem żadnych niezależnych badań dotyczących jakości czy skuteczności preparatu.

Jest zatem znacząca różnica między witaminą D z suplementu, a taką, która pochodzi z leku na receptę (lub bez recepty – takie też są dziś dostępne). Lek OTC jest ponadto zwykle tańszy, ponieważ jest refundowany. Produkcja leku jest kontrolowana, podobnie jak proces pakowania i przechowywania. W przypadku suplementów musimy zdać się z kolei na zapewnienia producentów dotyczące składu, danych ilościowych czy jakościowych. Jeśli więc mamy do wyboru lek i suplement, odpowiedź jest prosta: wybierzmy lek. W przypadku suplementu dany środek może, ale wcale nie musi zawierać odpowiedniej dawki czy skutecznego składnika. Suplement nie musi mieć składu o udowodnionym działaniu leczniczym, w związku z czym nie musi wcale zadziałać. Jeśli już koniecznie chcemy kupić suplement, sięgajmy po preparaty uznanych producentów oraz takie, które zawierają certyfikaty jakości. Jeśli producent przyłożył się do produkcji i dobrej jakości suplementu, na pewno pochwali się poczynionymi wysiłkami na etykiecie.

Witamina D dla dziecka – RANKING leków bez i na receptę

Mając na uwadze powyższe informacje, w niniejszej analizie skupiłam się wyłącznie na witaminie D w postaci leku (na receptę i bez przepisu lekarza), pomijając dostępne na rynku suplementy.

1. Devikap – na receptę

Cena ok. 15 zł. Preparat w postaci kropelek.

Lek ten zawiera cholekalcyferol w dawce 0,5 ml, co odpowiada 20000 j.m. witaminy D3. Dawka witaminy D3 jest zgodna z aktualnymi zaleceniami. Można go stosować u najmłodszych, jak i starszych dzieci.

2. Juvit D3 – na receptę

Cena ok. 10 zł. Preparat w postaci kropelek.

Podobnie jak Devikap, lek ten zawiera cholekalcyferol w dawce 0,5 mg. Taka ilość odpowiada 20 000 j.m. witaminy D3. Oba preparaty są równie dobre.

3. Vigantol – bez recepty

Cena ok. 20 zł. Preparat w postaci kropelek.

Co ważne, wcześniej ten preparat był dostępny wyłącznie na receptę. Obecnie można go kupić bez przepisu lekarza. Jedna buteleczka 10 ml zawiera 20 000 j.m. W składzie znajdziemy triglicerydy nasyconych kwasów tłuszczowych o średniej długości łańcucha.

4. Ibuvit D3 – bez recepty

Cena ok. 20 zł. Lek w postaci kropelek lub kapsułek.

Jest to nowość na polskim rynku. Zawiera dużą dawkę witaminy D3. W skład kapsułek wchodzi także olej krokoszowy oczyszczony, triglicerydy kwasów tłuszczowych o średniej długości łańcucha, woda oczyszczona, glicerol, żelatyna. Skład jest prosty (jak na kapsułkę) i klarowny, co jest zaletą.

5. Vigalex – bez recepty

Cena ok. 25 zł. Lek w postaci kropelek lub tabletek.

Dawka w preparacie również jest wysoka. Lek ten w formie tabletek zawiera nieco więcej substancji pomocniczych, co jest wadą. Znajdziemy w nim m.in. celulozę mikrokrystaliczną, skrobię żelowaną, skrobię kukurydzianą, sacharozę, triglicerydy nasyconych kwasów tłuszczowych o średniej długości łańcucha, askorbinian sodu, stearynian magnezu – i jeszcze kilka składników. Jednakże dawka witaminy D3 jest zgodna z zaleceniami, więc produkt znalazł się w moim rankingu.

FAQ – najważniejsze pytania

Temat podawania dzieciom jakichkolwiek leków czy suplementów wymaga szczególnego zaznajomienia się z wieloma aspektami. Pojawiają się zatem liczne pytania. Poniżej odpowiadam na najczęstsze.

Czy niedobór witaminy D u dziecka przyczynia się do rozwoju chorób?

Jak pokazują wyniki z badania przeprowadzonego przez Instytut Matki i Dziecka, aż u 75% niemowląt oraz 94% dzieci po 1. roku, dieta nie zapewnia odpowiednich ilości witaminy D, co jest największym odsetkiem odnotowanym w ciągu ostatnich lat. Niedobór tego składnika może spowodować poważne konsekwencje – nie tylko rozwój krzywicy, ale i rozwój wielu chorób cywilizacyjnych. Witamina D jest kluczowa dla prawidłowego funkcjonowania młodego organizmu. Jeśli występują jej niedobory, zwiększa się ryzyko rozwoju (także w życiu dorosłym) chorób sercowo-naczyniowych, cukrzycy, chorób autoimmunologicznych, chorób metabolicznych, chorób nowotworowych, nadciśnienia, zaburzeń depresyjnych i chorób neurodegeneracyjnych. Witamina D jest też konieczna do mineralizacji kości i zębów oraz do prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego.

Dlaczego rodzice nie dbają u suplementację witaminy D u dzieci?

Patrząc na tak duży zakres skutków niedoboru witaminy D, wydaje się zaskakujące, że niektórzy rodzice nadal nie przykładają wagi do suplementacji tego składnika u swoich dzieci. Być może wynika to z braku świadomości rodziców na temat roli witaminy D w organizmie, zwłaszcza tak młodym. Należałoby zatem edukować rodziców na temat tego, jak ważna jest witamina D i jak dostarczać ją w codziennej diecie dziecka, a także uświadomić, że konieczna jest dodatkowa suplementacja, aby sprostać zapotrzebowaniu rozwijającego się organizmu.

Jak suplementować witaminę D u dziecka?

Według aktualnych zaleceń, witaminę D należy podawać każdemu dziecku, niezależnie od pory roku czy sposobu karmienia – przynajmniej do ukończenia 3. roku życia. Dawkowanie jest następujące:

• 400 IU (10 μg) dla noworodków i niemowląt do 6. miesiąca życia,

• 400-600 IU (10-15 μg) dla niemowląt między 6. a 12. miesiącem życia,

• 600-800 IU (15-20 μg) dla dzieci po 1. roku życia.

Z drugiej strony przedawkowanie witaminy D niesie za sobą poważne zagrożenia. Należy przestrzegać zalecanego dawkowania i nie dopuścić do przekroczenia dziennej dawki (w przypadku niemowląt górna bezpieczna granica dobowa to 1000 IU, a dzieci w wieku od 1 do 10 lat wynosi 2000 IU).

Bibliografia

• Zdrojewicz Z., Chruszczewska E., Miner M., Wpływ witaminy D na organizm człowieka Med Rodz 2015; 2(18): 61-66.

• Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1. do 3. roku życia, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2013.

• Wacker M, Holick MF. Sunlight and Vitamin D: A global perspective for health. Dermato-endocrinology. 2013;5(1):51-108.

• Jarosz M. Normy żywienia dla populacji polskiej - nowelizacja IŻŻ, Warszawa 2017

• Płudowski P. i wsp., Witamina D: Rekomendacje dawkowania w populacji osób zdrowych oraz grupach ryzyka deficytów – wytyczne dla Europy Środkowej 2013 r., Standardy Medyczne/Pediatria, 2013, T.10, str. 573-578.

• Poradnik żywienia niemowląt, Medycyna Praktyczna, Kraków 2014.

• Buczkowski K., i inni., Wytyczne dla lekarzy rodzinnych dotyczące suplementacji witaminy D. Forum Medycyny Rodzinnej 2013, tom 7, nr 2, 55–58.

• Rusińska A., i inni. Zasady suplementacji i leczenia witamina D- nowelizacja 2018. Postępy Neonatologii, 2018, 24, 1-24.

• Gadomski, Skutki niedoboru Wit. D w organizmie, „Nowa Pediatria” 2017, t. 21, nr 1, s. 34-37.