Czop śluzowy - czym jest i jak wygląda? Czy oznacza poród?

Czop śluzowy – co to jest?

Czop śluzowy kojarzony jest z ciążą i porodem. Spodziewając się dziecka warto jednak wiedzieć więcej na temat tego, jak powstaje czop, jaka jest jego rola podczas ciąży oraz jak wygląda.

Czop śluzowy to bardzo potrzebny podczas ciąży zbitek substancji śluzowej. Jest nazywany czasami „korkiem”, gdyż zatyka ujście szyjki macicy, przez co zapewnia szczelne zamknięcie macicy i znajdującego się w niej płodu, przed środowiskiem zewnętrznym pełnym szkodliwych drobnoustrojów.

Czop śluzowy pełni zatem bardzo ważną rolę ochronną podczas ciąży, gdyż jego zadaniem jest blokowanie wnikania do macicy różnych patogenów, dzięki czemu istotnie zmniejsza się ryzyko rozwoju groźnych dla dziecka infekcji wewnątrzmacicznych.

To, jak wygląda czop śluzowy, jest kwestią dość indywidualną. U jednych kobiet ma kolor czerwony, u innych brązowy, a u jeszcze innych jest wielobarwny. Zawsze jednak jest on gęsty i lepki – musi bowiem szczelnie zamykać ujście szyjki macicy.

Czop śluzowy wypada zazwyczaj po 36. tygodniu ciąży. Czasami wypada na kilka godzin przed porodem, a czasami nawet na kilka tygodni przed akcją. Przyszła mama raczej nie przeoczy wypadnięcia czopa śluzowego, chociaż i takie przypadki się zdarzają. Nawet jeśli nie zauważysz, że wypadł czop, to nic złego – nie jest to powodem do niepokoju. Jeśli nie zauważasz innych objawów zbliżającego się porodu, nie trzeba jechać natychmiast do szpitala. Na izbę przyjęć powinnaś się natomiast udać, jeśli odejdą wody płodowe, będziesz odczuwać nietypowy ból, słabsze lub zbyt gwałtowne ruchy płodu lub gdy czop śluzowy będzie miał niepokojący wygląd (np. będzie zawierał dużą domieszkę krwi lub będzie miał bardzo nietypowy kolor – np. zielony).

Jak powstaje czop śluzowy?

Dolne drogi rodne kobiety (pochwa i szyjka macicy) są wyposażone w mechanizmy, które chronią macicę przed drobnoustrojami zewnętrznymi. Mechanizmy te dotyczą błony śluzowej dolnych dróg rodnych, przy czym są regulowane przez hormony, takie jak estrogen i progesteron. Dopasowanie poziomu tych hormonów do danej fazy cyklu miesiączkowego sprawia, że tworzą się odpowiednie warunki do zapłodnienia i utrzymania ciąży.

Wewnętrzna część dolnych dróg rodnych zawiera nabłonek walcowaty, którym jest pokryta – jego właściwością jest m.in. produkcja śluzu. Tworzy się on również w gruczołach błony śluzowej szyjki macicy – i to właśnie dzięki temu procesowi możliwe jest stworzenie skutecznej bariery dla drobnoustrojów ze środowiska zewnętrznego.

Idąc dalej, śluz wydzielany podczas owulacji jest inny od tego, który jest wydzielany przed menstruacją i zaraz po niej, co wynika z różnego stężenia hormonów regulujących jego ilość oraz jakość. Podczas fazy okołoowulacyjnej występuje śluz estrogenny. Jest on przezroczysty, wodnisty i jest związany z wyższym poziomem estrogenów. W fazie poowulacyjnej pojawia się śluz gestagenny, który jest nieprzezroczysty, lepki i mętny oraz jest związany z wyższym poziomem progesteronu. Podczas ciąży występuje zwiększone wydzielanie śluzu gestagennego i to z niego powstaje zbitka śluzu w postaci czopu śluzowego. Do jego wytworzenia dochodzi zaraz po zajściu w ciąży i zwykle pozostaje on w szyjce macicy do samego porodu lub wypada na kilka tygodni przed tym wydarzeniem.

W jaki sposób śluz chroni macicę przed infekcjami?

W śluzie wydzielanym przez drogi rodne kobiety znajdują się składniki, które skutecznie chronią macicę przed patogenami. Ważnym elementem są w tym temacie mucyny, które mają dużą masę cząsteczkową – stanowią one swego rodzaju barierę mechaniczną dla patogenów. Z drugiej strony nabłonek pokrywający pochwę i szyjkę macicy, w połączeniu z odpowiednimi mechanizmami układu odpornościowego, wydziela specyficzne białka do śluzu, które mają działanie bakteriobójcze, grzybobójcze i wirusobójcze. Śluz zawiera ponadto pożyteczne bakterie, komórki nabłonkowe, komórki układu odpornościowego i przeciwciała wytwarzane przez limfocyty typu B.

Jak wygląda czop śluzowy?

Czop śluzowy nie wygląda u każdej kobiety tak samo, za to zawsze jest zbity i lepki oraz ma lekko galaretowatą, śliską konsystencję. Taka forma pozwala na szczelne przyleganie czopu do ujścia szyjki macicy. Jego kolor może być bardzo różny:

• bezbarwny,

• kremowy,

• żółtawy,

• różowawy,

• brązowy.

Podczas ciąży szyjka macicy jest mocno ukrwiona i mogą pękać małe naczynka, co nie oznacza żadnych nieprawidłowości, stąd czop śluzowy może mieć różowawy lub brązowawy kolor. Różowy kolor świadczy o domieszce świeżej krwi, a brązowy – o krwi starszej. Powodem do niepokoju jest spora ilość świeżej krwi. Eksperci wskazują ponadto, że im ciemniejszy jest kolor czopa, tym bliżej nastąpi poród.

Czop śluzowy pod względem wielkości przypomina niewielką kulkę – rozmiar mniej więcej jest taki, jak nakrętka od butelki, chociaż jest to sprawa bardzo indywidualna (czasami rozmiar i kształt jest inny).

Poniżej przedstawiam kilka zdjęć czopów śluzowych. Nie jest to przyjemny widok, ale ciężarnym na pewno ułatwi rozpoznanie sytuacji, gdy czop śluzowy u nich wypadnie.

Uwaga! Po odejściu czopa warto wstrzymać się ze współżyciem, ponieważ nie występuje już ważna bariera ochronna przed patogenami między środowiskiem zewnętrznym a płodem.

Ile przed porodem wypada czop śluzowy?

Na jak długo przed porodem wypada czop śluzowy? Czy wypadnięcie czopa zwiastuje rychły poród? Pytania te na pewno nurtują przyszłe mamy – nic dziwnego, jeśli chcemy się dobrze przygotować do porodu i nie przeoczyć pierwszych objawów. Pamiętaj jednak, że wypadnięcie czopa śluzowego jest kwestią bardzo indywidualną. Zwykle ma to miejsce po 36. tygodniu ciąży, ale bywa, że czop wypada tuż przed porodem, dosłownie na kilka chwil przed rozpoczęciem akcji.

Istnieje kilka możliwości odejścia czopa śluzowego. U jednym kobiet obserwuje się zbitą kulkę śluzu na bieliźnie o galaretowatej konsystencji, a u innych czop wydalany jest we fragmentach – co może trwać nawet kilka dni. Możesz zauważyć większą ilość wydzieliny z pochwy. Czop wydalany stopniowe może zostać przeoczony, zwłaszcza że na koniec ciąży ilość śluzu jest fizjologicznie większa.

Jaki jest mechanizm odejścia czopa śluzowego? Jest to związane ze zmianami, jakie zachodzą w szyjce macicy przed porodem: zmienia się m.in. jej forma i w miarę dojrzewania jest coraz bardziej miękka i rozciągliwa – stopniowo się skraca i rozszerza, a mięśnie się rozluźniają.

Odejście czopa śluzowego a odejście wód płodowych

Trzeba pamiętać, że odejście czopa śluzowego zwykle nie wymaga żadnych specjalnych działań, w przeciwieństwie do odejścia wód płodowych. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy czop odszedł przed 36. tygodniem lub jest mocno podbarwiony krwią, bądź występują też objawy towarzyszące wskazujące na poród – warto wówczas pojechać na izbę przyjęć, aby lekarz sprawdził stan szyjki macicy i płodu.

Odejście wód płodowych natomiast, jest bardzo ważnym wskaźnikiem rozpoczynającego się porodu. Pęknięcie pęcherza płodowego zwykle ma miejsce podczas 1-2 okresu porodu, przy pełnym rozwarciu. Może się jednak zdarzyć, że wody odejdą szybciej, co wymaga pilnego udania się na izbę przyjęć.

Jakie są inne objawy porodu?

Nie bój się, że nie zauważysz, że wypadł Ci czop śluzowy i przeoczysz rozpoczynający się poród, ponieważ objawów – tzw. zwiastunów porodu – jest o wiele więcej. Może np. wystąpić obniżenie dna miednicy (brzuch się obniża), wstawienie się główki płodu do kanału, centralizacja szyjki macicy, zmiany w strukturze szyjki (np. szyjka staje się bardziej miękka i rozciągliwa, dochodzi do jej rozwierania), skurcze przepowiadające. Wydalenie czopa jest jednym z objawów zbliżającego się porodu, ale może nastąpić zarówno na kilka tygodni, jak i na kilka godzin przed porodem. Pewną wskazówką natomiast może być kolor czopa – im bliżej jest porodu, tym większa może być domieszka krwi.

Kiedy jechać do szpitala po odejściu czopa śluzowego?

Jeśli czop śluzowy odchodzi po 36. tygodniu ciąży, jest to traktowane jako sprawa fizjologiczna i niewymagająca interwencji lekarskiej. Jeśli nie towarzyszą temu wydarzeniu żadne niepokojące objawy lub zwiastuny porodu, możemy spokojnie pozostać w domu, przy czym warto zgłosić się do swojego ginekologa na konsultację.

Czasami jednak wydalenie czopa śluzowego oznacza zbliżający się poród lub powikłania ciążowe – dlatego warto zachować szczególną ostrożność, a w niektórych przypadkach konieczne będzie udanie się do szpitala. Kiedy tak postąpić?

• Jedź do szpitala, jeśli wraz z odejściem czopa śluzowego masz inne objawy porodu, np. odejście wód płodowych czy bolesne skurcze.

• Jeśli czop został wydalony przed ukończonym 36. tygodniem ciąży, również warto pojechać do szpitala, aby obejrzał Cię lekarz – czop stanowił dotąd ważną barierę przed infekcjami.

• Jeśli czop zawiera dużą domieszkę świeżej krwi, jest możliwość, że doszło do powikłań, np. odklejania się łożyska – w tej sytuacji należy jechać jak najszybciej do szpitala.

• Jeśli niepokoi Cię kolor czopa śluzowego – być może doszło do infekcji narządów rodnych, co warto sprawdzić w szpitalu.

• Wraz z odejściem czopa zauważasz sączenie się wodnistego płynu – mogą to być wody płodowe, więc jak najszybciej powinien to sprawdzić lekarz na izbie przyjęć.

• Jeśli masz już za sobą przedwczesny poród – w takim przypadku wczesne wydalenie czopa śluzowego może również zwiastować rozpoczynający się poród przedwczesny.

Czop śluzowy stanowi skuteczną barierę ochronną dla płodu przed różnymi groźnymi infekcjami. Jego odejście zwiastuje zbliżający się poród, ale nie zawsze dochodzi do tego szybko – czasami dopiero po kilku tygodniach od wypadnięcia czopa. Warto jednak obserwować dokładnie sygnały, jakie wysyła nam nasz organizm, ponieważ wypadnięcie czopa może zwiastować rychły poród lub powikłania ciążowe.

Bibliografia

• Bręborowicz G.H., Położnictwo i ginekologia tom 1, Wydawnictwo Lekarskie PZWL.

• Pschyrembel W. i in., Ginekologia praktyczna, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 1994, s. 472-475.

• Słomko Z., Ginekologia, tom 1, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2008, s. 475.