Czym jest cukrzyca ciążowa?
Cukrzyca ciążowa to zaburzenie endokrynologiczne o charakterze przejściowym. Podstawą do jego rozpoznania jest zbyt wysoki poziom glukozy we krwi, czyli hiperglikemia. Obecność cukru może być ponadto wykryta w badaniu moczu. Cukrzyca ciążowa występuje u kobiet, które przed ciążą nie chorowały na cukrzycę – były zdrowe. Jeśli podwyższone stężenie glukozy we krwi ma miejsce dopiero w okresie ciąży, mówimy wówczas o cukrzycy ciążowej. Jeśli natomiast ciężarna już przed ciążą cierpiała na hiperglikemię, termin cukrzycy ciążowej nie ma tutaj zastosowania – mówimy wówczas po prostu o cukrzycy.
W przypadku, gdy ciężarna ma cukrzycę ciążową, prawdopodobnie choroba ustąpi całkowicie po urodzeniu dziecka. Mimo to, należy obawiać się takiego stanu w ciąży, ponieważ może stanowić zagrożenie, zarówno dla matki, jak i dziecka. Ponadto u kobiet, które miały cukrzycę ciążową, w ciągu średnio 15 lat może z dużym prawdopodobieństwem rozwinąć się cukrzyca typu 2.
Co jest powodem rozwoju cukrzycy ciążowej? Główną przyczyną są zmiany hormonalne związane stricte z ciążą. Hormony, które są produkowane przez łożysko, mogą doprowadzić do insulinooporności, która jest stanem obniżonej wrażliwości komórek organizmu na insulinę. Jednocześnie w ciąży może zwiększyć się produkcja glukozy przez wątrobę, a średnio u 8% kobiet w ciąży trzustka nie zaspokaja zwiększonego zapotrzebowania na insulinę, co skutkuje rozwojem cukrzycy ciążowej (z reguły dochodzi do tego na etapie III trymestru).
Objawy cukrzycy ciążowej
Za główne objawy cukrzycy ciążowej uznaje się:
-
częstomocz – glukoza jest substancją zatrzymującą wodę oraz wiążącą ją ze sobą. Podczas cukrzycy ciążowej dochodzi w związku z tym do wielomoczu, czyli oddawania nawet 3 l moczu na dobę,
-
cukromocz – wydalanie glukozy wraz z moczem (ale nie we wszystkich przypadkach),
-
zwiększone pragnienie – z powodu większej utraty wody wraz moczem, dochodzi do zwiększonego odczuwania pragnienia. Dodatkowo można zauważyć szybkie wysychanie błon śluzowych i skóry oraz ciągłą potrzebę uzupełniania płynów,
-
napady głodu – brak insuliny powoduje, że glukoza zawarta we krwi nie jest w stanie przedostać się do tkanek organizmu, przez które mogłaby zostać spożytkowana. W wyniku tego organizm, mimo normalnej podaży jedzenia (a nawet zwiększonej), stale odczuwa głód,
-
senność i nadmierne zmęczenie – w ciąży ogólnie odczuwa się większe zmęczenie (organizm musi bowiem zapewnić energię zarówno dla matki, jak i rozwijającego się dziecka), ale podczas cukrzycy ciążowej sięga ono swoich granic. Mimo racjonalnego żywienia, a nawet braku jakiegokolwiek większego wysiłku, kobieta z cukrzycą ciążową ciągle jest senna i zmęczona, brak jej energii do działania,
-
spadek masy ciała lub nagły jej przyrost – to także możliwe objawy cukrzycy ciążowej,
-
nieproporcjonalnie duży wzrost płodu w stosunku do zaawansowania ciąży.
Cukrzyca ciążowa nie daje wczesnych objawów
Cukrzyca ciążowa nie daje wczesnych objawów i u większości kobiet jest ona rozpoznawana dopiero po wykonaniu badania poziomu cukru we krwi. Wynik badania, niezgodny z normą, jest często pierwszym objawem tego, że rozwija się cukrzyca u kobiety ciężarnej.
Na początku ciąży (do 10. tygodnia) wykonuje się badanie glukozy we krwi na czczo. Z kolei między 24. a 28. tygodniem ciąży konieczne jest wykonanie OGTT, czyli doustnego testu obciążenia glukozą – jest to badanie przesiewowe, które z dużą dokładnością pokazuje poziom glukozy we krwi na czczo i po przyjęciu glukozy.
Na cukrzycę ciążową mogą także wskazywać wyniki poza normą (dotyczące stężenia cukru) w badaniu ogólnym moczu.
Objawy związane z hiperglikemią
U niektórych kobiet ciężąrnych występują także objawy związane ze zbyt wysokim poziomem glukozy we krwi. Stan ten objawia się m.in. poprzez:
-
większe pragnienie,
-
zmęczenie,
-
nadmierna senność,
-
uczucie suchości w jamie ustnej i nosie,
-
częste oddawanie moczu w dużej ilości,
-
zaburzenia widzenia,
-
większy apetyt,
-
infekcje pochwy,
-
infekcje skóry,
-
infekcje pęcherza.
Wiele z powyższych objawów może, ale nie musi wskazywać na cukrzycę ciążową. Aby potwierdzić cukrzycę, konieczne jest wykonanie odpowiednich badań, m.in. badań ogólnych moczu czy doustnego testu obciążenia glukozą. Tylko na tej podstawie można wykluczyć lub potwierdzić cukrzycę ciążową.
Objawy cukrzycy ciążowej w badaniach laboratoryjnych
Cukrzyca ciążowa jest rozpoznawana na podstawie:
-
badania krwi,
-
badania moczu.
Każda ciężarna musi być poddana przede wszystkim testom z krwi pod kątem cukrzycy. Pierwszy, jak wspomniałam wyżej, to badanie glukozy we krwi na czczo na początku ciąży (do 10. tygodnia), natomiast drugi to test OGGT wykonywany między 24. a 28. tygodniem ciąży. W przypadku badania na początku ciąży, prawidłowy wynik wynosi mniej niż 100 mg/dl. Jeśli stężenie glukozy jest wyższe, może to wskazywać na ryzyko rozwoju cukrzycy ciążowej w niedługim czasie. Z kolei w przypadku badania między 24. a 28. tygodniem ciąży, wykonuje się test polegający na badaniu glukozy we krwi na czczo, po czym ciężarna musi wypić roztwór glukozy (75 g glukozy rozpuszczonej w 300 ml wody) i znów pobierana jest krew po upłynięciu 60 minut. To nie koniec – po 2 godzinach od wypicia glukozy ponownie pobiera się krew. Takie badanie jest dość dokładne i może potwierdzić lub wykluczyć cukrzycę ciążową. Prawidłowy wynik testu OGTT powinien być niższy niż 140 mg/dl.
Jak lekarze diagnozują cukrzycę ciążową?
Jeśli wynik z doustnego testu obciążenia glukozą jest wyższy niż 140 mg/dl, lekarz diagnozuje rozwój cukrzycy ciążowej u kobiety. Cukrzyca jest także diagnozowana na podstawie zaburzonych wyników na poszczególnych etapach. Obecne kryteria rozpoznania cukrzycy ciążowej na podstawie wyników z doustnego testu obciążenia glukozą są następujące:
-
glikemia na czczo – wynik powyżej zakresu 92–125 mg/dl,
-
glikemia po 60 minutach od wypicia roztworu glukozy – wynik powyżej 180 mg/dl,
-
glikemia po 120 minutach od wypicia roztworu glukozy – wynik powyżej zakresu 153–199 mg/dl.
W przypadku przekroczonych norm, u przyszłej mamy diagnozowana jest cukrzyca ciążowa. Wówczas kobieta musi zostać objęta stałą kontrolą ginekologa lub/i diabetologa.
Dlaczego tak ważne jest wykrycie cukrzycy ciążowej?
Wykrywanie cukrzycy ciążowej na wczesnym etapie jest niezwykle ważne, ponieważ stan ten może prowadzić do poważnych konsekwencji. Cukrzyca ciążowa grozi m.in. rozwojem stanu przedrzucawkowego i rzucawki ciążowej, która zagraża natomiast życiu – matki i dziecka.
Cukrzyca ciążowa może mieć ponadto szereg negatywnych skutków dla dziecka. Może m.in. powodować zaburzenia rozwojowe, takie jak wady serca, wady cewy nerwowej, a nawet śmierć wewnątrzmaciczną. Często dochodzi do makrosomii płodu, czyli nadmiernego wzrostu wewnątrzmacicznego. Waga ciała noworodka może wówczas sięgać 4-5 kg, ponieważ insulina oddziałuje na płód jako hormon wzrostu. Z powodu tak dużej masy ciała nierzadko konieczny jest poród przez cięcie cesarskie w celu uniknięcia szeregu urazów okołoporodowych u noworodka (m.in. uszkodzenia narządów wewnętrznych, uszkodzenia splotu ramiennego) i matki (m.in. poważne uszkodzenia narządów rodnych i krocza).
Inną konsekwencją nieleczonej cukrzycy ciążowej jest nadmierne wydzielanie moczu przez płód w łonie matki – może to doprowadzić do wielowodzia i przedwczesnego porodu. Z kolei hiperglikemia u matki może spowodować stan kwasicy u dziecka.
Jak widać, skutki cukrzycy ciążowej są bardzo poważne, zarówno dla mamy, jak i dziecka – dlatego tak istotne jest szybkie wykrycie choroby i podjęcie odpowiednich działań. Leczenie cukrzycy ciążowej może nawet całkowicie wyeliminować ryzyko powyższych konsekwencji. Metodami leczenia są: stosowanie diety cukrzycowej oraz w niektórych przypadkach przyjmowanie insuliny.
