Czym jest atopowe zapalenie skóry?
Atopowe zapalenie skóry to przewlekła choroba zapalna skóry. W Polsce choruje na nią 4,7-92% dzieci. Zmiany atopowe mają postać wypryskową oraz powodują świąd. Choroba wyróżnia się także okresami remisji i silnymi nawrotami. W wielu przypadkach dolegliwość pozostałe na całe życie, szczególnie jeśli nie jest odpowiednio leczona. N
ajwiększe ryzyko rozwoju AZS mają dzieci z predyspozycjami genetycznymi (czyli dzieci rodziców, którzy również cierpią na choroby alergiczne czy atopowe).
Choroba może uaktywnić się pod wpływem czynników środowiskowych, takich jak zimno czy gorąc, zanieczyszczenie środowiska. Na atopowe zapalenie skóry nierzadko chorują dzieci z alergiami pokarmowymi (alergią na białko mleka krowiego, jaja, ryby, soję, orzechy, pszenicę) czy mają nadwrażliwość na alergeny powietrznopochodne (roztocza kurzu domowego, pyłki roślin, sierść zwierząt domowych, alergeny grzybicze i bakteryjne). Eksperci sądzą, że duże znaczenie ma także narażenie na stres – ten może pogorszyć objawy atopowego zapalenia skóry.
Kiedy rozwijają się pierwsze objawy atopowego zapalenia skóry?
Pierwsze objawy atopowego zapalenia skóry rozwija się u ponad 50% chorych do ukończenia 1. roku życia, przy czym choroba może ujawnić się także później, nawet w wieku dorosłym. AZS może mieć różny przebieg u poszczególnych osób: u jednych rozwija się łagodnie i ma krótkie etapy zaostrzeń oraz dłuższe fazy remisji, natomiast u innych ma charakter bardziej zaawansowany, gdzie zmiany są trudne w leczeniu a osiągnięcie stanu remisji wymaga intensywnej terapii. Pierwsze objawy towarzyszące chorobie można rozpoznać m.in. po:
-
uporczywym świądzie,
-
chęci drapania się,
-
powstawania zaczerwienień na skórze,
-
a na ich podłożu tzw. suchych, czerwonych placków, łuszczącej się skóry.
AZS może zaatakować niewielki fragment skóry lub bardzo rozległy obszar ciała – nie ma tutaj reguły, chociaż u dzieci zwykle zmiany atopowe lokalizują się na policzkach i w zgięciach kończyn.
Atopowe zapalenie skóry – objawy
Objawy atopowego zapalenia skóry to przede wszystkim silny świąd, zaczerwienienie, suchość i łuszczenie się skóry. Objawy te mogą wynikać jednak z innych powodów, a nie atopowego zapalenia skóry – np. jako nadwrażliwość na używane preparaty (kosmetyki) czy zbyt długie kąpiele. Jak odróżnić nadwrażliwość od AZS? Wskazówką jest z pewnością predyspozycja genetyczna: jeśli ktoś z bliskich dziecka cierpi na atopowe zapalenie skóry jest duże prawdopodobieństwo, że Maluch ma atopowe zapalenie skóry. Innymi objawami wskazującymi na AZS są:
-
zmiany nawracające, o charakterze przewlekłym,
-
ciągłe drapanie się nawet do krwi,
-
powstawanie grudek, pęcherzyków, nadżerek,
-
nasilenie objawów w wyniku kontaktu z czynnikami zewnętrznymi (alergenami, potem, po zastosowaniu uczulających kosmetyków),
-
rozdrażnienie i niepokój (co jest spowodowane uporczywym świądem i dyskomfortem),
-
problemy ze snem (również z powyższego powodu),
-
pękanie skóry, suchość, łuszczenie się,
-
tworzenie się ognisk rumieniowych na skórze,
-
wysoka wrażliwość na różne czynniki zewnętrzne, skłonność do podrażnień,
-
nietolerancja wełnianych ubrań.
Objawy AZS a lokalizacja zmian na skórze
Jak wspomniałam, AZS u jednych dzieci dotyczy niewielkich fragmentów skóry, u innych większych obszarów ciała (jeśli zmiany dotyczą całej skóry, mówimy o najcięższej postaci AZS, czyli o erytrodermii). W dużym stopniu lokalizacja i rozległość zmian jest uzależniona od wieku dziecka. Zazwyczaj do 2. roku życia zmiany atopowe tworzą się głównie na twarzy (czoło, policzki, za uszami), tułowiu, kończynach (szczególnie w okolicach stawów na wysokości łokci, nadgarstków, kolan). W wieku do 2. lat zmiany mają z reguły postać pęcherzyków i grudek, a w postaci zaawansowanej – powstają sączące się strupki. Co ciekawe, zwykle okolica pieluszkowa jest wolna od zmian. Jeśli u Twojego dziecka zmiany lokalizują się w okolicy pieluszkowej, warto sprawdzić, czy nie zmaga się ono jednak z łojotokowym zapaleniem skóry, z którym AZS jest bardzo często mylone.
Między 3. a 11. rokiem życia objawy atopowego zapalenia skóry widoczne są głównie w zgięciach łokci, kolan i nadgarstków. Zmiany mają charakter łuszczących się grudek. Można też zauważyć łuszczenie się opuszków palców, rąk i podeszw stóp.
W wieku młodzieńczym i dorosłym atopowe zapalenie skóry występuje na twarzy, dłoniach, grzbietach rąk i na stopach, na karku – ale czasami choroba dotyka także innych obszarów ciała.
Nieoczywiste objawy atopowego zapalenia skóry
Poza powyższymi zmianami, atopowemu zapaleniu skóry mogą towarzyszyć także inne, dość nieoczywiste objawy, takie jak:
-
zaciemnienie oczodołów,
-
biały dermografizm (po zadrapaniu skóry ta blednie, zamiast być zaczerwieniona),
-
nietolerancja niektórych produktów żywnościowych,
-
efekt polakierowanych paznokci.
Co zaostrza objawy AZS?
Zmiany atopowe mogą ulec zaostrzeniu w wyniku takich czynników, jak:
-
narażenie na kontakt z różnymi detergentami, które znajdują się w kosmetykach i środkach chemicznych (szczególnie niebezpieczne są konserwanty i barwniki oraz składniki mocno alergizujące czy wysuszające zawarte w kosmetykach, takie jak parabeny, SLS-y, alkohol),
-
niska wilgotność powietrza (suche powietrze – warto zainwestować w nawilżacz powietrza),
-
przebywanie w pomieszczeniu, gdzie pali się papierosy,
-
zanieczyszczone powietrze,
-
narażenie na zbyt wysoką lub zbyt niską temperaturę,
-
kąpiele w temperaturze powyżej 37 stopni trwające dłużej niż 3-5 minut,
-
twarda woda,
-
narażenie na alergeny wziewne (pyłki, sierść zwierząt) lub pokarmowe,
-
nadmierne pocenie się (upały, przegrzewanie dziecka – pot zawiera chlorek sodu, a ten jest czynnikiem drażniącym i zwiększa świąd skóry),
-
kontakt z ubraniami wełnianymi.
Co robić w przypadku pierwszych objawów AZS?
Niestety na atopowe zapalenie skóry nie ma leku, który zadziałałby na przyczynę. Obecnie mamy jednak cały wachlarz produktów stworzonych w celu łagodzenia objawów AZS, skracania czasów zaostrzeń oraz wydłużania faz remisji choroby. Jeśli zauważymy pierwsze objawy atopowego zapalenia skóry, warto udać się do dermatologa, aby potwierdził diagnozę i wdrożyć jak najszybciej terapię. Dzięki temu unikniemy nasilenia choroby i jej dalszego rozwoju, który może być naprawdę uciążliwy dla dziecka – drapanie się powoduje tworzenie się ranek, a wówczas nietrudno o nadkażenie bakteryjne czy grzybicze. Lepiej zapobiegać, niż leczyć. Uporczywy świąd utrudnia ponadto sen, powoduje dyskomfort i drażliwość. Warto poświęcić odrobinę czasu na to, aby go zminimalizować i poprawić komfort życia codziennego Maluszka. Być może skończą się wówczas bezsenne noce i „płacz bez powodu”.
Czy są badania dla dzieci na atopowe zapalenie skóry? Diagnostyka
Najczęściej AZS jest rozpoznawane przez dermatologa w gabinecie na podstawie badania przedmiotowego, które ocenia zmiany skórne, ich lokalizację oraz dodatkowe objawy. Lekarz bierze również po uwagę wywiad chorobowy i genetyczny oraz informację o nawrotowym przebiegu schorzenia. Jeśli występują wątpliwości, lekarz może zadecydować o skierowaniu pacjenta na badania dodatkowe, przy czym u małych dzieci niestety nie są one mierzalne (mowa o oznaczeniu stężeń przeciwciał IgE z krwi – często są one podwyższone u pacjentów z AZS).
Jak łagodzić objawy atopowego zapalenia skóry?
Jakie są metody leczenia? Podstawą terapii AZS jest stosowanie emolientów. Dermatolog może również przepisać maść sterydową na okresy zaostrzeń, gdy inne preparaty nie są skuteczne w łagodzeniu rumieniowych zmian, a także lek przeciwhistaminowy – jeśli świąd nasilił się np. w wyniku narażenia na pyłki roślin (można wówczas podejrzewać alergię, a jej objawy zostają złagodzone po przyjęciu leku przeciwhistaminowego). Dziecko z atopowym zapaleniem skóry powinno ponadto mieć jak najmniejszy kontakt z detergentami (używaj hipoalergicznym proszków do prania), nosić lekkie, przewiewne i najlepiej bawełniane ubrania (z biobawełny niebielonej), używać miękkich ręczników i być kąpane maks. 3-5 minut w wodzie do 37 stopni Celsjusza. Do kąpieli należy również zastosować emolient.
Emolienty powinny być stosowane przewlekle, zarówno w okresach zaostrzenia, jak i remisji (fazy bez objawów). Emolienty uszczelniają skórę, natłuszczają ją, uzupełniają płaszcz lipidowy, chroniąc przed szkodliwymi czynnikami. Emolienty należy używać 2-3 razy dziennie. Podstawą jest balsam lub mleczko do stosowania na całe ciało oraz krem na miejsca newralgiczne i skórę twarzy. Dodatkowo do kąpieli należy zastosować emulsję emolientową lub żel o takim działaniu. Efektem stosowania emolientów jest także zmniejszenie świądu skóry, złagodzenie stanów zapalnych, zmiękczenie skóry i jej wygładzenie.
