Zwolnienie z pracy w ciąży: ile jest płatne? Jak oblicza się zasiłek?

Kiedy wziąć zwolnienie w ciąży?

To, kiedy i czy w ogóle wziąć zwolnienie z pracy w ciąży, jest kwestią bardzo indywidualną. Wiele zależy od:

• charakteru pracy (czy jest obciążająca fizycznie),

• poziomu stresu w pracy (niektóre zawody są bardziej stresujące od innych – np. gdy Twoje wynagrodzenie zależy od zrealizowania różnych planów sprzedażowych),

• przebiegu ciąży (czy występują powikłania lub ryzyko ich wystąpienia),

• doświadczeń z poprzednich ciąż (np. wcześniej doświadczyłaś poronienia, albo bardzo ciężko było Wam zajść w ciążę i teraz chcecie z Partnerem dmuchać na zimne w obawie, że coś stanie się dziecku),

• Twojego stanu zdrowia (w ciąży mogą rozwinąć się poważne choroby, np. nadciśnienie ciążowe czy cukrzyca, na co trzeba szczególnie uważać),

• Twojego samopoczucia (niektóre kobiety miewają o wiele gorsze dolegliwości ciążowe od innych – wyobraź sobie np. pracować z klientami, gdy ciągle chce Ci się wymiotować do tego stopnia, że obawiasz się, że zwymiotujesz na biurko – raczej słaby scenariusz i powodujący wiele niepotrzebnego stresu),

• zdania lekarza prowadzącego na temat tego, czy powinnaś wziąć takie zwolnienie.

Bardzo denerwują mnie powiedzenia, że ciąża to nie choroba – tego typu sformułowania padają chyba tylko z ust osób, które nigdy nie były w ciąży lub nie widziały, jak stan ten może być niekiedy nieprzyjemny lub stresujący. Łatwo jest mówić takie zdania również tym, którzy nie mieli problemów z zajściem w ciążę, nie mają za sobą poronień czy przedwczesnych porodów, a ich ciąża nawet w pierwszym trymestrze przebiegła bez większych objawów (np. niezbyt nasilone nudności, ogólnie dobre samopoczucie) i komplikacji. Nie zdajemy sobie jednak często sprawy z tego, że każda ciąża wygląda inaczej. Może po danej kobiecie widać, że np. zmaga się z trudną komplikacją ciążową, jak np. krwiak kosmówki, który zagraża życiu dziecka (sama go doświadczyłam) i mimo ogólnego dobrego samopoczucia, nie może ona normalnie funkcjonować (często potrzebny jest nawet pobyt w szpitalu, jeśli „oszczędzanie się” w domu nie pomaga), aby utrzymać ciąże.

Nie oceniajmy zatem z góry innych kobiet. Jeśli nam los sprzyja i czujemy się dobrze – mamy chęć do pracy, nie zagrażają nam komplikacje ciążowe i wszystko przebiega idealnie, nic nie stoi na przeszkodzie, aby pracować – nawet do rozwiązania. Ale pamiętajmy, że nie dla wszystkich los jest tak łaskawy i starajmy się zrozumieć kobiety, które na takie zwolnienia w ciąży się zdecydują. Oczywiście jest grupa kobiet, która gdy tylko dowie się o ciąży, biegnie do ginekologa po zwolnienie i jest to patologiczne zachowanie, które nie ma mojej aprobaty – tylko niestety nikt nie jest w stanie ocenić, czy dana kobieta rzeczywiście potrzebuje zwolnienia, czy nie, co z pewnością stanowi duży problem. Łatwo jest dokonać w tej sytuacji błędnej oceny i kogoś skrzywdzić złym osądem.

Zwolnienie z pracy w ciąży – kto może wystawić?

Zwolnienie z pracy w ciąży wystawia lekarz ginekolog, który prowadzi ciążę. Nie wystawia on od razu zwolnienia na kilka miesięcy z góry – zwolnienie jest wystawiane od wizyty, do wizyty. Chyba że już jesteś na końcówce ciąży, wówczas wielu lekarzy wystawia zwolnienie już z zapasem do rozwiązania.

Zwolnienie w ciąży – wypłata z ZUS

Ogólnie zasiłek chorobowy jest wypłacany maksymalnie przez 182 dni, jednakże w przypadku ciąży może on wynieść nawet 270 dni. Przez pierwsze 33 dni L4 w ciąży, wynagrodzenie wypłaca pracownicy jej pracodawca, a od 34. dnia zwolnienia w danym roku kalendarzowym (liczy się zatem suma dni ze wszystkich zwolnień w danym roku, bez konieczności zachowania ciągłości), następuje wypłacanie zasiłku chorobowego – czyli już nie wynagrodzenia. Gdy firma jest niewielka i zatrudnia do 20. osób, zasiłek ten wypłaca bezpośrednio ZUS, natomiast, gdy firma zatrudnia powyżej 20. osób, przelewów musi dokonywać pracodawca – jednakże jemu ZUS będzie wyrównywał poniesione koszty. Różnica jest zatem taka, czy przelew zasiłku będzie odbywał się bezpośrednio z ZUS-u, czy pośrednio przez pracodawcę – ten jednak w obu przypadkach nie ponosi kosztów.

Kiedy zasiłek z ZUZ może zostać niewypłacony?

Zasiłek z ZUS może zostać niewypłacony, jeśli podczas zwolnienia lekarskiego podejmujesz się niedozwolonych aktywności, np. wyjeżdżasz na wakacje czy dodatkowo pracujesz. Zasiłek może też „przepaść”, jeśli Ty lub Twój pracodawca nie dopełnicie złożenia kompletu dokumentów do ZUS-u.

Jak długo czeka się na wypłatę zasiłku z ZUS na zwolnieniu w ciąży?

Zwykle zasiłek chorobowy z ZUS w ramach zwolnienia w ciąży wypłacany jest po 30. lub 90. dniach ubezpieczenia. Zasiłek ten przysługuje ciężarnej po okresie wyczekiwania – ten jest zależny od daty rozpoczęcia pracy, a także tego, w jaki sposób opłacane są składki. Jak wygląda to dokładnie w poszczególnych sytuacjach? Zasiłek z ZUS otrzymasz:

• maksymalnie w ciągu 30. dni od daty zakończenia zwolnienia w sytuacji, gdy masz ubezpieczenie obowiązkowe z tytułu wykonywanej pracy (albo z innego tytułu, ale jest ono obowiązkowe); kwalifikują się do tego np. osoby zatrudnione w ramach umowy o pracę,

• maksymalnie w ciągu 90. dni od daty zakończenia zwolnienia w sytuacji, gdy masz ubezpieczenie nieobowiązkowe (dobrowolnie podlegasz ubezpieczeniu chorobowemu), co dotyczy np. osób posiadających umowę zlecenie z dobrowolnym ubezpieczeniem.

Co ważne, do okresów wyczekiwania wliczają się także poprzednie okresy pracy oraz poprzednie ubezpieczenia chorobowe. Dla przykładu, jeśli wcześniej byłaś zatrudniona na podstawie umowy o pracę, okres ten może się wliczyć. Możliwe jest to jednak tylko w sytuacji, gdy między okresami zatrudnień nie występowała przerwa większa niż 30 dni (wyjątkiem jest przerwa spowodowana urlopem wychowawczym lub odbywaniem czynnej służby wojskowej).

Czy po zakończeniu zatrudnienia można dostać zasiłek z ZUS w ciąży?

Generalnie zasiłek chorobowy z ZUS przysługuje osobom ubezpieczonym z tytułu pracy, jednakże są sytuacje, gdy można go uzyskać, nawet gdy doszło do zakończenia zatrudnienia, czyli po zakończeniu okresu ubezpieczenia. Dzieje się tak np. wtedy, gdy zwolnienie lekarskie zostało wystawione w okresie ubezpieczenia (czyli jeszcze w okresie zatrudnienia czy prowadzenia własnej działalności) i nadal trwa po ustaniu ubezpieczenia. Innym przypadkiem jest sytuacja, gdy zakończyłaś pracę lub działalność, ale nadal spełniasz warunki dodatkowe okresu trwania niezdolności do pracy czy daty powstania tej niezdolności.

Kiedy zasiłku nie otrzymasz po zakończeniu pracy/ubezpieczenia? Tutaj lista jest o wiele dłuższa. Zasiłku nie otrzymasz, gdy:

• posiadasz prawo do renty lub emerytury z tytułu niezdolności do pracy,

• podejmujesz działalność zarobkową, która umożliwia Ci posiadanie ubezpieczenia,

• gdy posiadasz uprawnienie do zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku nauczycielskiego, zasiłku przedemerytalnego lub do świadczenia kompensacyjnego,

• gdy nie posiadasz prawa do zasiłku z powodu braku wystarczającego okresu wyczekiwania (30 lub 90 dni),

• gdy podlegasz ubezpieczeniu dla rolników.

Zwolnienie w ciąży – jakie dokumenty trzeba złożyć do ZUS-u?

Podstawą jest posiadanie zwolnienia lekarskiego od lekarza – obecnie wystawiane są e-zwolnienia (e-ZLA), a zwolnienia w formie wydrukowanej są już rzadkością. Niektórzy lekarze wystawiają zwolnienie na formularzu zaświadczenia lekarskiego z systemu teleinformatycznego, jeżeli inne formy wystawienia zwolnienia nie są możliwe.

Kobieta w ciąży, która dostała zwolnienie od lekarza, musi poinformować o tym fakcie pracodawcę. Jeśli zwolnienie zostało wystawione w formie elektronicznej, nie musi dostarczać go do pracodawcy, gdyż ten widzi to zwolnienie w systemie ZUS (platforma płatnika ZUS). Jeżeli zasiłek po 33. dniach ma wypłacić ZUS, a nie pracodawca (dotyczy firm zatrudniających poniżej 20. osób), do wypłaty świadczenia i jego przyznania, konieczne jest złożenie kompletu dokumentów, przy czym obowiązek ten musi spełnić pracodawca, który jest płatnik składek, a nie ciężarna. Jakie dokumenty są konieczne? Oto lista:

• wypełniony druk Z3 – gdy ciężarna jest pracownikiem,

• wypełniony druk Z3b – składa go osobiście ciężarna, która prowadzi działalność gospodarczą,

• wypełniony druk Z3a – dotyczy pozostałych osób ubezpieczonych.

• Wypełniony druk ZAS-53 – jeśli występujesz o zasiłek po ustaniu pracy (wniosek składasz samodzielnie w ZUS).

Odpowiedni druk, który Ciebie dotyczy, należy wypełnić i wysłać do ZUS-u za każdym razem, gdy wystawiane jest nowe zwolnienie – i maksymalnie w ciągu 7 dni od daty otrzymania. Jeśli lekarz zatem wystawi ciężarnej kolejne zwolnienie i zachowana jest ciągłość, pracodawca (lub osobiście ciężarna, jeśli prowadzi DG) musi i tak każdorazowo dostarczać do ZUS druk Z3.

Wypłata zasiłku ze zwolnienia w ciąży: na konto czy przez listonosza?

Co istotne, ważne, aby na druku Z3 widniały prawidłowe dane adresowe (miejsce zamieszkania, a nie zameldowania) oraz sposób wypłaty zasiłku. Jeżeli ma być przekazany na konto bankowe, należy wskazać tam numer konta – inaczej ZUS automatycznie zleci wypłatę zasiłku w postaci przekazu pocztowego, który przyniesie listonosz w gotówce do miejsca Twojego zamieszkania. Ważne jest przy tym, aby w panelu ZUS PUE osoby Ubezpieczonej i Świadczeniobiorcy widniały aktualne dane dotyczące adresu zamieszkania – aby listonosz trafił rzeczywiście do Ciebie, a nie do miejsca zameldowania – np. domu rodzinnego. Ze swojego doświadczenia wiem, że może być w tych danych duży bałagan – i niestety musiałam nieco powalczyć, aby ostatecznie otrzymywać zapłatę na właściwy adres lub na konto (błąd księgowych z zakładu pracy).

Jak oblicza się wysokość zasiłku chorobowego z tytułu ciąży?

W ciąży otrzymuje się nie 70 czy 80% wysokości wynagrodzenia (dotyczy to pobytu w szpitalu lub zwykłego zwolnienia chorobowego), ale 100% przeciętnego wynagrodzenia brutto przed powstaniem niezdolności do pracy. To, ile wynosi 100% wynagrodzenia brutto przed niezdolnością do pracy, zależy d okresu branego pod uwagę do wyliczania wysokości zasiłku. I tak kolejno:

• jeśli jesteś pracownikiem zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, zasiłek wylicza się na podstawie 12. miesięcy kalendarzowych przed powstaniem niezdolności do pracy lub gdy pracujesz której, bierze się pod uwagę faktyczny okres przepracowany,

• jeśli jesteś ubezpieczona z innego powodu, np. z tytułu umowy zlecenia lub prowadzenia DG, zasiłek wylicza się na podstawie miesięcznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne, zliczanych z ostatnich 12. miesięcy kalendarzowych (chyba że jesteś ubezpieczona krócej, to bierze się faktyczny okres ubezpieczenia).

Aby jednak otrzymać 100% przeciętnego wynagrodzenia z 12. miesięcy (lub faktycznej liczby miesięcy przepracowanych), lekarz powinien na zwolnieniu lekarskim wpisać kod B – oznacza on stan ciąży.

Ale czy faktycznie otrzymasz 100% swojego wynagrodzenia? Nie jest to takie oczywiste, co wiem z własnego doświadczenia – poniżej wyjaśniam, co oznacza „100% wynagrodzenia”, jeśli chodzi o wypłatę zasiłku z ZUS w trakcie ciąży.

Ile płatne jest zwolnienie w ciąży z ZUS?

Okazuje się, że w ciąży wcale nie musimy uzyskać 100% kwoty z umowy netto. Dlaczego?

• Jeśli jesteś pracownikiem, do obliczania wysokości podstawy zawsze bierze się pod uwagę kwotę brutto.

• Pod uwagę bierzemy nie kwotę z umowy czy to, ile obecnie zarabiamy, ale sumujemy zarobki z 12. miesięcy (lub krócej, jeśli stosunek pracy był krótszy) i wyciągamy z uzyskanej liczby średnią miesięczną. Jeśli więc otrzymałaś podwyżkę pół roku temu, a wcześniej zarabiałaś mniej, faktyczna suma brutto, która będzie stanowiła podstawę wymiaru, będzie niższa niż Twoje aktualne zarobki (zaniżają ją bowiem miesiące przed podwyżką).

• Ponadto do obliczania podstawy wymiaru wlicza się zarówno stałe wynagrodzenie z umowy, jak i dodatkowe, które było udokumentowane – np. premie.

• Do obliczania średniej bierze się pod uwagę wyłącznie pełne miesiące kalendarzowe (jeśli więc zwolnienie zostało wystawione 20. czerwca, czerwiec nie będzie wliczał się do okresu 12. miesięcy, a ostatnim miesiącem uwzględnionym do obliczania podstawy będzie maj – czyli od maja poprzedniego roku do maja obecnego roku).

Jak oblicza się kwotę zasiłku z ZUS w ciąży? Przede wszystkim bierze się pod uwagę powyższe punkty, aby wyliczyć średnią kwotę wynagrodzenia brutto za miesiąc, a następnie od średniej kwoty brutto wynagrodzenia brutto/miesiąc odliczamy potrącenia na składki w wysokości 13,71% za:

• ubezpieczenie emerytalne,

• ubezpieczenie rentowe,

• ubezpieczenie chorobowe.

Jeśli np. zarabiasz 3000 zł brutto miesięcznie (średnia z 12 miesięcy), kwotę musisz pomnożyć razy 13,71% (3000 x 13,71% = 411,30 zł) i dopiero otrzymujesz wysokość składki, jaką trzeba odliczyć od wynagrodzenia miesięcznego brutto. Czyli w tej sytuacji uzyskujemy podstawową miesięczną kwotę zasiłku w wysokości 2588,80 zł (3000 zł – 411,30 zł = 2588,70 zł).

Ale to nie koniec! Od uzyskanej kwoty zasiłku musimy odliczyć jeszcze 17% podatku dochodowego. Oznacza to, że na konto nie dostaniesz 2588,70 zł, tylko musisz odjąć od tej kwoty podatek w wysokości 440,08 zł (17% z 2588,70 zł) – dopiero uzyskana kwota 2148,62 zł to kwota ostateczna „na rękę”.

Jest jeszcze jedno „ale”. ;) Zasiłek nie jest zawsze wypłacany w takiej samej wysokości, ponieważ ZUS wypłaca go za faktyczna liczbę dni ze zwolnienia (i jest wypłacany po zakończeniu danego zwolnienia). Jeśli np. masz wystawione zwolnienie na łącznie 35 dni, świadczenie otrzymasz za taką liczbę dni podczas jednej wypłaty. Czyli ZUS wylicza jeszcze z uzyskanej kwoty 2148,62 zł dzienną kwotę zasiłku (kwota jest dzielona na 30 dni) i w tej sytuacji wynosi ona 71,62 zł – i dopiero tę kwotę mnożymy razy liczbę dni ze zwolnienia (np. 35) i uzyskujemy sumę, jaką dostaniemy na konto za dany okres zwolnienia (lub przekazem pocztowym).

Uwaga! Jeśli jesteś zleceniobiorcą lub prowadzisz działalność, zasiłek wynosi 100% kwoty ustalonej jako przeciętna miesięczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne z 12 miesięcy i kwota ta za poszczególne miesiące jest jeszcze pomniejszona o składki (w wysokości 13,71%).

Przydatne źródła

Więcej informacji na temat obliczania podstawy zasiłku oraz sposobu jego wypłacania, znajdziecie na stronie internetowej ZUS. Warto też zajrzeć do swojego profilu ZUS PUE (lub go założyć, jeśli jeszcze go nie masz), gdyż mamy tam wiele informacji na temat naszego aktualnego statusu (np. widzimy wystawione zwolnienia, to, na jakim etapie jest decyzja o zasiłku, kiedy będzie wypłata itd.).

Garść informacji na temat wypłaty zasiłku ze zwolnienia w ciąży znajduje się także w Ustawie z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2019 r. poz. 645, z późn. zm.) oraz w Rozporządzeniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2015 r. (Dz.U. z 2017 r. poz. 87).