Czym są meningokoki?
Meningokoki to bakterie dwoinki zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Przenoszą się z dużą łatwością, przez kichnięcie czy kaszel, a choroby przez nie powodowane mają bardzo wysoką śmiertelność. Meningokoki, gdy już atakują, mogą spowodować niezwykle groźną dla życia inwazyjną chorobę meningokokową, która z reguły przebiega pod postacią:
-
sepsy meningokokowej – stanowi ona uogólnione zakażenie krwi i towarzyszą jej bardzo ciężkie objawy ze strony narządów wewnętrznych; śmiertelność sepsy wynosi nawet 20-30%,
-
meningokokowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych – również wykazuje się wysoką śmiertelnością na poziomie 5-13%.
Często u jednego pacjenta występują jednocześnie objawy sepsy i meningokokowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Na zakażenie meningokokami szczególnie narażone są niemowlęta w wieku 3-12 miesięcy, ale bakterie te mogą powodować ciężki przebieg także w starszych grupach wiekowych, zwłaszcza dzieci do 5. roku życia. Meningokoki są także groźne dla osób o obniżonej odporności, osób starszych, chorych na schorzenia przewlekłe, choroby nowotworowe itd. Źródłem zakażenia są nie tylko osoby chore, ale i nosiciele bakterii – meningokoki mogą bowiem nie powodować żadnych objawów w grupie zdrowych osób dorosłych. Eksperci wskazują, że najgroźniejsze – charakteryzujące się najwyższym odsetkiem śmiertelności w naszym kraju – są meningokoki typu B i C.
Jakie jest ryzyko, że dziecko zachoruje?
Dziecko może zarazić się meningokokami na drodze kropelkowej w wyniku kontaktu z osobą, która nawet nie ma żadnych objawów, ale jest nosicielem. Eksperci wskazują, że nosicielami jest nawet 25% populacji. Może także zarazić się od osoby chorej. Zakażenie przenosi się zwykle przez bliski kontakt z wydzieliną z górnych dróg oddechowych osoby będącej nosicielem lub osoby chorej, czyli np. przebywając w pobliżu podczas kichnięcia, kaszlu, używanie wspólnych naczyń, pocałunek w usta. Najwięcej bezobjawowych nosicieli znajduje się w grupie wiekowej 15-24 lata. Szacuje się, że w zamkniętych środowiskach, typu internaty czy domy dziecka, nosicieli jest nawet 40-80%. Duży odsetek znajduje się także w innych skupiskach ludzi, m.in. w żłobkach, przedszkolach, szkole, galeriach handlowych. Ryzyko, że dziecko niezaszczepione się zarazi, jest więc dość duże, jeśli uczęszcza do tego typu placówek lub ma częsty kontakt z innymi dziećmi (np. często przebywa we wspólnej piaskownicy).
Dlaczego warto zaszczepić dziecko na meningokoki?
Skuteczną metodą zapobiegania zarażeniu meningokokami jest szczepienie ochronne. Warto je wykonać, bo meningokoki są niezwykle zjadliwymi bakteriami, mogącymi spowodować naprawdę ciężkie, wręcz śmiertelne choroby, w tym sepsę i zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Sepsa to choroba, która może w gwałtownym tempie doprowadzić do poważnego uszkodzenia wielu narządów – przez co śmiertelność sepsy wynosi nawet 30%. Z kolei zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych często współwystępuje z sepsą, co jeszcze bardziej pogarsza stan pacjenta i zmniejsza rokowania na wyleczenie. W przypadku, gdy występuje samo zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, śmiertelność i tak jest duża – wynosi bowiem nawet 13%.
Bardzo niebezpieczna jest inwazyjna choroba meningokokowa (IchM), która może przybrać postać posocznicy oraz rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego. Powikłaniem są uszkodzenia neurologiczne, niewydolnośc nerek, zatrzymanie krążenia, konieczność przeprowadzenia amputacji, uszkodzenie słuchu, a nawet zgon.
Mając na uwadze takie konsekwencje zarażenia, warto zaszczepić dziecko przeciwko meningokokom, szczególnie jeśli ma uczęszczać do żłobka lub przedszkola – w tych placówkach ryzyka zakażenia jest bardzo duże. Dziecko może zakazić się przez pocałunek, biorąc do ust wspólne zabawki, biorąc do buzi rączki, które przed chwilą miały kontakt z wydzieliną zakażonego dziecka (np. nosiciela). Kolejny argument to fakt, że meningokoki są najgroźniejsze u małych dzieci do 5. roku życia.
Zaszczepić można nie tylko dziecko, ale i nastolatka, osobę starszą czy zdrową osobę dorosłą. Nigdy nie wiadomo bowiem, jak dana osoba przejdzie zakażenie. Jest wiele przypadków poważnego przebiegu choroby także w grupie osób całkiem zdrowych i o silnym organizmie. Nigdy nie jest za późno na szczepienie, które może uratować życie!
Jakie są szczepionki przeciwko meningokokom?
Szczepionki przeciwko meningokokom są tzw. szczepionkami „nieżywymi”, czyli zawierają zaledwie niewielki fragment bakterii. A dokładniej, zawierają otoczkę polisacharydową, która jest połączona z białkiem i są to wówczas tzw. szczepionki skoniugowane – lub zawierają kombinacje białek meningokokowych . W Polsce dostępne są następujące szczepionki na meningokoki:
-
szczepionki skoniugowane przeciwko meningokokom grupy C (Meningitec, NeisVac-C),
-
szczepionki skoniugowane przeciwko meningokokom grupy A, C, W, Y (Nimenrix),
-
szczepionki przeciwko meningokokom grupy B (Bexsero, Trumenba) – zawierające kombinacje białek meningokokowych.
W Polsce dostępna jest od dawna szczepionka przeciwko meningokokom typu B – to właśnie meningokoki z tej grupy odpowiadają za większość przypadków sepsy i zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych w naszym kraju.
Czy szczepienie na meningokoki jest obowiązkowe i darmowe?
Szczepienie na meningokoki nie jest obowiązkowe, ale należy zaznaczyć, że zostało wpisane przez Główny Inspektorat Sanitarny do kalendarza szczepień ochronnych jako szczepienie zalecane. Niestety, ze względu na to, że nie jest to szczepienie obowiązkowe, nie jest również darmowe. Jedna dawka szczepionki kosztuje od 200 do 400 zł. Należy przy tym zaznaczyć, że zaszczepienie dziecka np. na meningokoki typu B, nie chroni go przed zachorowaniem na meningokoki typu C – konieczne jest wykonanie kolejnego szczepienia przeciwko tej grupie meningokoków, aby zapewnić ochronę przez zakażeniem.
Czy szczepienie jest skuteczne?
Szczepienie przeciwko meningokokom jest skuteczne – pobudza odpowiednio układ immunologiczny do reakcji. Po zakończeniu całego cyklu szczepień, niemal u wszystkich dzieci pojawiają się przeciwciała chroniące przez zakażeniem. Odporność u dzieci, które ukończyły 12 miesiąc życia oraz u młodzieży i dorosłych, odporność utrzymuje się bardzo długo. W przypadku niemowląt, które zostały zaszczepione przez 1. rokiem życia, poziom ochrony przed meningokokami stopniowo spada, stąd konieczna jest dawka przypominająca w 2. roku życia.
Ważne! Szczepienie przeciwko meningokokom nie zapewnia ochrony przed innymi przyczynami sepsy czy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych – mogą to być np. pneumokoki, a na nie jest inne szczepienie z zastosowaniem całkowicie innego preparatu.
Szczepienie przeciwko meningokokom – skutki uboczne i odczyny poszczepienne
Czy szczepienie przeciwko meningokokom jest bezpieczne? Przeprowadzone analizy wskazują, że szczepienie to nie powoduje w większości przypadków poważnych reakcji niepożądanych i jest uznawane za bardzo bezpieczne. Ryzyko reakcji poważnych jest podobne, jak w przypadku innych powszechnie stosowanych szczepionek. Mogą wystąpić reakcje miejscowe, które są niegroźne i szybko ustępują, np. zaczerwienienie w miejscu wkłucia czy miejscowy ból. Niekiedy występują inne skutki, ogólne, takie jak zaburzenia snu czy pogorszenie apetytu – występują one jednak u nieco ponad 10% zaszczepionych. O wiele rzadziej – u mniej niż 10% zaszczepionych – dochodzi do podwyższenia temperatury ciała, wymiotów, bóli mięśni. Wszystkie te objawy trwają krótko i ustępują samoistnie.
Ile razy wykonuje się szczepienie przeciwko meningokokom?
To, ile razy podajemy szczepionkę meningokokową, zależy od tego, jaki zastosowaliśmy preparat i kiedy dziecko zostało zaszczepione. Jeśli szczepienie rozpoczęto w 1. roku życia dziecka, konieczne jest podanie drugiej dawki w 2. roku życia.
Warto zaszczepić dziecko i siebie!
Mając na uwadze polskie dane epidemiologiczne, według których największa zapadalność na zakażenia meningokokowe jest w wieku niemowlęcym, warto wykonać szczepienia przeciwko meningokokom typu B i C jak najwcześniej, najlepiej w pierwszych 6. miesiącach życia. Szczepionki typu C (skoniugowane) oraz szczepionka białkowa typu B (Bexero) są przeznaczone dla dzieci już od 2. miesiąca życia. Z kolei szczepionka rekombinowana Trumenba jest odpowiednia dla dzieci powyżej 10. roku życia. Wszystkie dostępne szczepionki mogą być ponadto zastosowane u dorosłych i u młodzieży.
Szczepionki czterowaletne skoniugowane przeciwko meningokokom typu A, C, W i Y mogą być stosowany u dzieci powyżej 1. roku życia (wyjątkiem jest Nimenrix, który może być zastosowany w wieku 6-12 tygodni) lub 2. roku życia (Menveo).
Dzieci uczęszczające do żłobka czy przedszkola są szczególnie narażone na zakażenie, dlatego ta grupa powinna być zaszczepiona jak najwcześniej. Warto także zaszczepić dzieci, młodzież i osoby dorosłe, które podróżują po świecie lub mają kontakt z wieloma osobami przebywającymi w skupiskach. Szczepienie poleca się również osobom, które mają większe ryzyko kontaktu z nosicielami lub osobami chorymi, czyli np. personelowi medycznemu.
