Co oznacza pęknięcie krocza?
Według definicji, pęknięcie krocza to uszkodzenie części miękkich krocza. Wówczas dochodzi m.in. do pęknięcia skóry, a także mięśni krocza oraz pęknięcia mięśni dna miednicy. Dochodzi także do rozdarcia ścian pochwy.
Pęknięcie krocza może być przyczyną poważnych powikłań, m.in. uszkodzenia mięśni zwieracza odbytu.
Pęknięcie krocza podczas porodu – jak często występuje?
Pęknięcie krocza występuje średnio w przypadku 23% porodów naturalnych. To stosunkowo mało, ale wielu specjalistów wskazuje, że jest to spowodowane dużym odsetkiem wykonywanych profilaktycznych nacięć krocza podczas porodu.
Z badań wynika, że pęknięcie krocza II stopnia występuje u 8,5 % pacjentek, III lub IV stopnia – u 2,5% pacjentek. Wymienione stopnie pęknięcia krocza opisuje się następująco:
- I stopień – pęknięcie pochwy oraz skóry krocza,
- II stopień – pęknięcie pochwy, krocza oraz mięśni dna miednicy,
- III stopień – pęknięcie obejmujące zwieracz zewnętrzny odbytu,
- IV stopień – pęknięcie obejmujące ścianę odbytnicy.
Inaczej powyższe dane statystyczne wyglądają np. w Wielkiej Brytanii, gdzie nie stosuje się tak często, jak w Polsce, profilaktycznego nacięcia krocza. W kraju tym aż 80% kobiet rodzących naturalnie doznaje urazu pochwy i krocza, z czego aż 70% wymaga zaopatrzenia chirurgicznego.
Pęknięcie krocza – czynniki ryzyka
Wśród najczęstszych czynników ryzyka pęknięcia krocza wymienia się:
- pierwszy poród,
- makrosomia płodu (waga płodu powyżej 4500 g),
- zajście w ciążę w młodym wieku,
- stosowanie oksytocyny podczas porodu,
- przedłużony czas porodu,
- wysokość krocza <3 cm,
- nieprawidłowe ustawienie główki płodu,
- ucisk na dno macicy podczas II okresu porodu,
- poród zabiegowy (kleszczowy lub z użyciem próżnociągu).
Naukowcy wskazują, że coraz więcej dowodów sugeruje, że czynnikiem sprawczym pęknięcia krocza podczas porodu nie jest wyłącznie II okres porodu, ale także jego I faza oraz sama ciąża.
Przedmiotem kontrowersji jest obecnie wpływ znieczulenia zewnątrzoponowego na ryzyko pęknięcia krocza. Poród z takim znieczuleniem wpływa zarówno na I, jak i II fazę porodu – na ich wydłużenie – a także zwiększa odsetek porodów zabiegowych i wiąże się z dość częstym nacinaniem krocza. W literaturze medycznej istnieją dowody na to, że jest zwiększona częstość uszkodzeń zwieracza odbytu u kobiet, u których stosowano podczas porodu naturalnego znieczulenie zewnątrzoponowe. Z drugiej strony są też prace, które nie wskazują takiego związku.
Pęknięcie krocza – jak temu zapobiec?
Jest kilka sposobów, które mogą zmniejszyć ryzyko pęknięcia krocza podczas porodu. Po pierwsze zaleca się, aby podczas porodu nie nacinać rutynowo kocza, tylko stosować w uzasadnionych przypadkach nacięcia pośrodkowo-bocznego. Po drugie, zaleca się masaż krocza przedporodowy oraz okołoporodowy, a także ćwiczenie mięśni dna miednicy podczas ciąży (mięśnie Kegla). Można również stosować żel położniczy podczas porodu.
Sugeruje się, że ryzyko pęknięcia może zmniejszać poród w wodzie, parcie odroczone czy pomoc przy rodzeniu się barków, jednak obecnie nie ma na ten temat wystarczającej ilości badań, aby móc potwierdzić takie tezy.
Poniżej opiszemy dokładniej metody, które są uznawane jako skuteczne sposoby zapobiegania pęknięcia krocza podczas porodu.
1. Nacięcie krocza
Nadal nacięcie podczas II okresu porodu jest bardzo często wykonywanym zabiegiem. Celem nacięcia jest ochrona krocza przed pęknięcie w czasie ekspulsji płodu lub podczas operacji położniczej, a także ochrona główki dziecka przed urazem.
Najczęściej stosuje się nacięcie pośrodkowe oraz pośrodkowe-boczne. Pierwsze z nich wykonuje się w linii środkowej ciała w kierunku odbytu. Drugie natomiast polega na nacięciu od spoidła tylnego bocznie do odbytu. W badaniach porównujących obie metody nacinania krocza wykazano, że metoda pośrodkowa wiąże się z częstszymi urazami odbytu. Ponadto rutynowo wykonane nacięcie przyśrodkowo-boczne nie chroni zwieracza odbytu przed urazem, natomiast pośrodkowe nacięcie jednoznacznie stwarza takie zagrożenie (czytamy tak w publikacji: „Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego 2011–2015”).
Obawa, że bez nacięcia krocza może dojść do niekontrolowanego pęknięcia krocza oraz w konsekwencji do trudności w otworzeniu stanu prawidłowego, nie znajdują obecnie odzwierciedlenia w wynikach badań. Takie powikłania (III stopień pęknięcia krocza) występują bardzo rzadko i są związane głównie z pośrodkowym nacięciem krocza. Na ich częstość nie wpływa natomiast przyśrodkowo-boczne nacięcie krocza.
Ponadto wykazano, że ograniczenie rutynowego nacięcia krocza zmniejsza ryzyko poważnego urazu aż o 33%. W związku z tym i z innymi, nowymi faktami na temat nacinania krocza, zaleca się, aby nie wykonywać tego zabiegu rutynowo, tylko w uzasadnionych przypadkach. Rekomenduje się ponadto nacinanie przyśrodkowo-boczne zamiast pośrodkowego.
2. Masaż krocza
W 2006 roku opublikowano badania, w których wykazano, że masaż krocza wykonywany w okresie około miesiąca przed porodem, zmniejsza ryzyko urazów krocza, które wymagają szycia. Jednocześnie nie wykazano, aby masaż krocza wpływał na odległe konsekwencje urazów porodowych, np. nietrzymanie moczu i stolca lub różne dysfunkcje seksualne.
W celu profilaktyki pęknięcia krocza, stosuje się także śródporodowy masaż krocza wykonywany przez położną podczas porodu. Okazuje się, że taki masaż ma związek ze zmniejszeniem częstości urazów, które wymagają założenia szwów, ale mowa jest tutaj o zmniejszeniu częstości nacięcia krocza. Masaż śródporodowy nie wpływa natomiast na ryzyko pęknięć krocza III i IV stopnia, a także na powikłania po porodzie, takie jak nietrzymanie moczu czy stolca.
3. Pozycja porodowa
Niektóre publikacje sugerują, że urazy krocza występują tak samo często u kobiet, które rodzą w pozycji wertykalnej oraz w pozycji horyzontalnej (równie często występuje konieczność założenia szwów). Są także badania, w których jednoznacznie występuje mniejsze ryzyko urazów krocza podczas pozycji wertykalnej. Jak na razie, stan badań jest zatem zbyt ograniczony, aby można było jednogłośnie ocenić wpływ pozycji na częstość występowania urazów. Coraz powszechniejszy jest ponadto pogląd, że powinno się rodzić w pozycji, która jest dla nas najwygodniejsza.
4. Stosowanie żelu położniczego podczas porodu
Można ponadto używać żelu, który zmniejsza siłę tarcia wewnątrz kanału rodnego w czasie porodu naturalnego (żel położniczy). Według badań przeprowadzonych w 2011 roku w Katedrze i Klinice Położnictwa i Patologii Ciąży Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, „stosowanie żelu położniczego podczas pierwszego i drugiego okresu porodu wiązało się ze skróceniem czasu trwania drugiego okresu porodu, wyższą punktacją w skali Apgar noworodka oraz wpływało na lepszą ochronę krocza” (źródło: Krzyżanowski A. i wsp., Ocena wpływu położniczego żelu Dianatal na przebieg porodu u pierworódek i stan urodzeniowy noworodka, „Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu” 2012, Tom 18, Nr 4, 268-271).
Powikłania związane z pęknięciem krocza podczas porodu
- Bardzo poważnym powikłaniem pęknięcia kroczu podczas porodu naturalnego, jest uszkodzenie mięśni zwieracza odbytu. W skrajnych przypadkach taki uraz powoduje nietrzymanie stolca, w związku z czym konieczne jest przeprowadzenie wielu operacji naprawczych – które, co gorsza, nie gwarantują zawsze pełnego wyleczenia.
- Może dojść także do upośledzenia funkcji mięśni dna miednicy, co skutkuje obniżeniem i niekiedy wypadaniem narządów rodnych.
- Dodatkowo jeśli pęknięte krocze zostanie nieprawidłowo zaopatrzone, kobieta może zmagać się z bolesnością krocza oraz pochwy podczas stosunku seksualnego.
- Wśród powikłań wymienia się także endometriozę w bliźnie po pęknięciu lub nacięciu krocza, jednak jest to bardzo rzadko spotykane.
- Często nieprawidłowa pielęgnacja rany krocza prowadzi do zakażenia, które znacznie utrudnia proces gojenia się. W dość skrajnych przypadkach w wyniku zakażenia dochodzi do martwicy tkanek krocza – wówczas konieczne jest chirurgiczne opracowanie rany i ponowne jej zszycie.
Pęknięcie krocza – leczenie i odpowiednia pielęgnacja
Leczenie pękniętego krocza polega na jego chirurgicznym zszyciu, co odbywa się zaraz po porodzie. Pęknięcia łagodne – I i II stopnia – zwykle szyje położna, natomiast pęknięcia poważniejsze III i IV stopnia wiążą się z przeprowadzeniem operacji, a tę wykonuje lekarz.
Kolejny etap leczenia polega na prawidłowej pielęgnacji krocza. Konieczna jest przede wszystkim higiena. Należy bardzo dokładnie myć okolice intymne po KAŻDEJ wizycie w toalecie. Należy wycierać krocze jednorazowymi, miękkimi ręcznikami papierowymi. Krocze powinno być ponadto cały czas suche, aby mogło się odpowiednio szybko zagoić.
Niektórzy zalecają stosowanie płynów do higieny intymnej po porodzie, a także takich preparatów, jak Tantum Rosa czy Octenisept. To, jaki preparat wybierzesz, najlepiej skonsultuj ze swoją położną.
Jeśli zauważysz, że w okolicach pęknięcia występują zaczerwienienia lub inne niepokojące objawy, niezwłocznie zgłoś je lekarzowi ginekologowi-położnikowi, gdyż mogło dojść do zakażenia. W przypadku pęknięć krocza stopnia III i IV, bardzo często zaleca się np. stosowanie antybiotyku.
Pęknięcie krocza po porodzie a czas gojenia się rany
Ile trwa gojenie się krocza po pęknięciu? O ile nie doszło do powikłań, dobrze zszyte i prawidłowo pielęgnowane krocze goi się w około 2-3 tygodnie. Niestety w wielu przypadkach kobiety zmagają się z niezagojoną raną nawet przez kilka miesięcy.
Lepsze nacięcie czy pęknięcie krocza?
Według WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) nie powinno się rutynowo nacinać krocze pośrodkowo, gdyż może to skutkować pęknięcie krocza III i IV stopnia, a także infekcjami, wzrostem utraty krwi oraz silniejszym bólem poporodowym. Z tego m.in. powodu obecnie odchodzi się od rutynowego nacinania krocza i wykonywane jest ono w momencie, gdy np. zwalnia tętno płodu w II okresie porodu, albo gdy położna lub lekarz widzą inne ważne wskazania. Zaleca się także wykonywać zamiast cięcia pośrodkowego, cięcie przyśrodkowo-boczne.
