Kim była Maria Montessori i jaki jest jej fenomen?
Miaria Montessori była włoską lekarką i pedagożką. Stworzyła w 1907 roku w Rzymie Dom Dziecka, w którym funkcjonowała placówka przedszkolna. Jej organizacja stała się wzorcem dla wielu pedagogów i reformatorów edukacji. Fenomen stworzonej przez nią pedagogiki polega na tym, że kierowanie się jej założeniami umożliwia dziecku prawidłowy:
-
rozwój fizyczny,
-
rozwój umysłowy,
-
rozwój duchowy,
-
rozwój społeczny,
-
rozwój kulturowy.
Pedagogika utworzona przez Marię Montessori zapewnia ponadto dziecku spontaniczną oraz twórczą aktywność. Dużym atutem jest to, że stawia na rozwijanie indywidualnych cech osobowości. Wspomaga zdobywanie wiedzy i kształtowanie prawidłowego charakteru. W pedagogice Montessori wszystkie działania nauczyciela powinny prowadzić do tego, aby umożliwić dziecku prawidłowy rozwój, zgodny z jego indywidualnymi predyspozycjami.
Założenia pedagogiki według Marii Montessori
-
Uczenie przez działanie: dzieci uczą się oraz zdobywają nowe umiejętności, poprzez własną, spontaniczną aktywność. Nauczyciel nie narzuca działań, jedynie pomaga w procesie wychowawczym i zdobywania doświadczenia przez dziecko.
-
Samodzielność: dzieci w pedagogice Montessori samodzielnie decydują co do tego, jaki podejmują rodzaj pracy, ile będzie to trwać i gdzie wykonają zadanie. Decyzja jest indywidualna lub podejmowana wraz z partnerem. Dzięki temu dziecko uzyskuje doświadczenie w prawdziwej ocenie własnych umiejętności.
-
Koncentracja: dziecko uczy się podczas działania zarówno dokładności, jak i systematyczności.
-
Lekcje ciszy: dzieci uczą się, jak pracować w ciszy.
-
Uporządkowanie: dzieci uczą się utrzymywania wokół siebie porządku i odkładania na miejsce przedmiotów, których już nie używają.
-
Społeczne reguły: dzieci w przedszkolu Montessori nie są dzielone na grupy składające się z dzieci w jednym wieku. Zwykle są to grupy łączone w trzy roczniki, co umożliwia Maluchom uczenie się od siebie. Wykształca się również świadomość, że nie można niszczyć przedmiotów innych osób, przeszkadzać czy ranić.
-
Obserwacja: to zasada pozwalająca opiekunom poznanie świata dziecka. Opiekun powinien stale obserwować dziecko, aby zauważyć ewentualne przeszkody stojące na drodze jego rozwoju. Ponadto wnikliwa obserwacja pozwala opiekunowi stać się przewodnikiem dziecka.
-
Indywidualny rozwój – każde dziecko jest inne, dlatego też powinno rozwijać się w swoim tempie. Rozwój powinien być ponadto dostosowany do indywidualnych możliwości. Dziecko powinno podejmować tylko takie zadania, na które jest gotowe.
Cel działań pedagogicznych Montessori
Celem działań pedagogicznych w systemie wychowawczym Montessori jest m.in.:
-
zaszczepianie w dziecku samodzielności,
-
wzmacnianie wiary w siebie,
-
nauczenie dziecka szacunku do pracy i porządku,
-
nauczenie dziecka pracy w ciszy,
-
zaszczepienie w nim umiejętności pracy w grupie oraz pracy samodzielnej,
-
wspomaganie umiejętności koncentracji podczas podejmowania działań,
-
wykształcenie w dziecku posłuszeństwa, które bazuje na samokontroli, a nie na przymusie zewnętrznym,
-
uświadomienie dziecku, że jego działania nie mogą być zależne od nagrody,
-
rozwijanie zamiłowania do pomocy innym i zwiększanie wrażliwości na krzywdę,
-
zaszczepianie w dziecku szacunku do innych oraz ich pracy,
-
rozwijanie umiejętności współpracy,
-
pomoc w indywidualnym rozwoju dziecka,
-
wspomaganie rozwoju uzdolnień.
Jak dorosły powinien przygotować się do edukacji dzieci wg pedagogiki Montessori?
Rodzic oraz Nauczyciel w placówce Montessori powinien przede wszystkim uświadomić sobie, że edukacja w tej metodzie to nie nauczanie, a budowanie na podstawie potencjału dziecka. Nauczyciel musi przestać traktować pracę z dzieckiem jako korygowanie jego błędów czy wad. Musi przygotować się do swojej pracy na trzech poziomach: umysłowym, fizycznym oraz duchowym (podobnie rodzic, jeśli chce wprowadzić pedagogikę Montessori w domu).
Przygotowanie umysłowe polega na zdobyciu wiedzy na temat rozwoju dziecka. To także doskonała znajomość materiałów dostępnych w placówce oraz poznanie teorii Montessori. Konieczne jest, aby sam ćwiczył najpierw dany materiał, zanim pokaże go dziecku – aby móc poczuć to, czego dziecko także doświadczy podczas prezentacji danej pomocy naukowej. Nauczyciel musi potrafić ocenić, na jakim etapie rozwoju jest dziecko i jakie zajęcia będą dla niego aktualnie najlepszym rozwiązaniem.
Przygotowanie fizyczne to natomiast zadbanie o wygląd zewnętrzny. Nauczyciel w założeniach metody Montessori powinien zawsze być ubrany schludnie i wyglądać profesjonalnie – pokazuje bowiem tym sposobem swoim uczniom (i ich rodzicom), że je szanuje. Według Marii Montessori wygląd nauczyciela to także pierwszy krok do uzyskania szacunku od dziecka.
Przygotowanie duchowe to skupienie się nauczyciela na swoich słabościach, ale także na mocnych stronach. Nauczyciel poddaje zatem się samoocenie. Gdy już pozna swoje słabości, musi pracować nad nimi i aspirować do bycia lepszym. To bardzo dojrzała postawa, która wymaga wiele wysiłku. Ale jest potrzebna, aby móc realizować założenia metody Montessori. Według jej autorki, złość, duma czy brak świadomości własnych wad to prosta droga do przejęcia kontroli na dzieckiem. Nauczyciel ma służyć dzieciom i wzmagać w nich wiarę w samych siebie. Ma także okazywać dobroć dla każdego z nich. Wszystkie dzieci muszą być traktowane na równi – każde jako człowiek o dużym potencjale, który trzeba tylko wzbudzić odpowiednimi działaniami. Wymaga to wiele pokory, cierpliwości i pracy nad sobą. Konieczne jest także, aby nauczyciel był spokojny i się nie złościł – złość burzy bowiem relacje. Spokojny, ale konsekwentny i podchodzący do dzieci z szacunkiem nauczyciel, osiągnie sukces, jeśli tylko zaakceptuje indywiduum każdego dziecka.
Istotne jest także to, że w metodzie Montessori to nie nauczyciel jest w centrum uwagi, jak w tradycyjnej edukacji, ale dziecko. Nauczyciel nie ma tutaj wyznaczać celów, które dzieci mają realizować. Ma on natomiast dyskretnie obserwować zainteresowania dzieci, na podstawie czego zaproponuje im różne rodzaje zajęć. Ma wyciągać potencjał dziecka i wzmagać go, a nie narzucać z góry określone zadania.
Zasady obowiązujące w przedszkolu lub szkole Montessori
W przedszkolach i szkołach Montessori panują nieco inne zasady, niż w standardowych placówkach. Przede wszystkim każde dziecko ma ustalony indywidualnie poziom wymagań. Dzięki temu program kształcenia jest dostosowany do możliwości każdego ucznia, a także do jego zainteresowań. W placówce zakazuje się konkurowania, oceniania, wprowadzania kar czy nagród. Proces wychowania opiera się natomiast na budowaniu w dziecku samokontroli.
Przejście z klasy do klasy w szkole Montessori nie bazuje na ocenie wystawionej przez nauczyciela z konkretnego przedmiotu. Postępy w nauce notuje się natomiast w karcie obserwacji dziecka.
Dodatkowo w placówkach Montessori stosuje się pomoce dydaktyczne zgodne z wytycznymi autorki metody, czyli wykonane w sposób prosty i precyzyjny, a także przystosowane do konkretnych potrzeb rozwojowych dziecka. Pomoce te są logiczne i spójne, a ich wykonanie daje możliwość samodzielnej kontroli błędów czy pomyłek. Ważne jest także to, aby pomoce dydaktyczne były oryginalne – nie może powtarzać się żaden z elementów w innych egzemplarzach.
