Czy można pracować na macierzyńskim?
Celem urlopu macierzyńskiego jest opieka matki dziecka nad swoim dzieckiem. Okres ten ma z zasady służyć także samej matce, a dokładniej – sprzyjać ochronie jej zdrowia po porodzie i usprawnić procesy regeneracyjne organizmu. Owe usprawnienie ma charakter obligatoryjny, co budzi pytania, czy można legalnie pracować podczas urlopu macierzyńskiego, a jeśli tak, to w jaki sposób? Jakie umowy można zawierać i z kim? Czy jest limit dochodów, które można dodatkowo uzyskiwać podczas urlopu macierzyńskiego? Wyjaśniamy poniżej.
Ile trwa urlop macierzyński?
Zanim przejdziemy do możliwych form zarobkowania podczas urlopu macierzyńskiego, przypomnijmy, jaki jest jego wymiar. Zgodnie z artykułem 180 paragrafu 1 Kodeksu pracy, wymiar urlopu macierzyńskiego zależy od liczby urodzonych dzieci. Jeśli zostało urodzone jedno dziecko, przysługuje 20 tygodni urlopu macierzyńskiego, a w przypadku ciąż mnogich – nawet 37 tygodni (im więcej urodzonych dzieci, tym urlop może trwać dłużej). Można również wykorzystać część urlopu przed porodem, ale w wymiarze nie dłuższym niż 6 tygodni. Więcej na temat urlopu macierzyńskiego przeczytasz TUTAJ.
Czy urlop macierzyński jest obowiązkowy?
Płatny urlop macierzyński przysługuje matkom, które są zatrudnione na podstawie umowy o pracę/zlecenie/dzieło lub działalności gospodarczej, a także kobietom, które są zarejestrowane w Urzędzie Pracy. Powyższe warunki dodatkowo są aktualne, jeśli matka jest objęta ubezpieczeniem chorobowym, zatem w sytuacji, gdy było zatrudnienie na umowę o dzieło bez dodatkowego opłacania składek na ubezpieczenie, niestety urlop macierzyński nie przysługuje.
Urlop macierzyński jest obowiązkowy – nie możemy się go zrzec, ale możemy go skrócić. Po upływie 14 tygodni możemy wrócić do pracy, ale wówczas pozostałe 6 tygodni urlopu musi przejąć ojciec dziecka (również musi być ubezpieczony). I w takiej sytuacji urlop macierzyński zaczyna być urlopem tacierzyńskim.
Warto ponadto wiedzieć, że urlop macierzyński jest obligatoryjny, co oznacza, że uprawnienie to zyskujemy z mocy prawa – pracodawca nie może odmówić udzielenia urlopu macierzyńskiego. Jeśli jednak pracodawca stwierdzi, że nie udzieli Ci urlopu, możesz wnieść skargę do właściwego inspektoratu pracy, gdyż czyn ten stanowi naruszenie praw pracownika i zagrożony jest karą grzywny dla pracodawcy.
Jak zrezygnować z części urlopu macierzyńskiego?
Jeśli nie chcemy wykorzystywać pełnego wymiaru urlopu, aby np. powrócić do pracy wcześniej, musimy – tak jak już wspomnieliśmy – wykorzystać przynajmniej 14 tygodni urlopu po porodzie i dopiero wtedy możemy złożyć rezygnację z dalszego korzystania z urlopu (przy czym urlop ten musi „przejść” na ojca dziecka). Inaczej wygląda sytuacja matki, która ma orzeczenie o niezdolności do samodzielnej rezygnacji – wówczas podstawowe warunki rezygnacji z części przysługującego urlopu macierzyńskiego reguluje artykuł 180 paragrafu 6 Kodeksu pracy.
Macierzyński przed porodem a rezygnacja z części urlopu
Biorąc pod uwagę powyższe, nasuwa się pomysł, aby przysługujący urlop macierzyński wykorzystać już częściowo przed porodem, aby np. wrócić do pracy nie po 14, a po 12 tygodniach od porodu – po czym przekazać pozostałe tygodnie przysługujące z wymiaru ojcu dziecka. Tak niestety nie może się stać, gdyż przepis prawa uzależnia rezygnację z urlopu macierzyńskiego od jego wykorzystania w okresie przynajmniej 14 tygodni po porodzie. I nie ma tutaj znaczenia, czy urlop został częściowo wykorzystany przed porodem (np. 2 tygodnie). Liczy się okres przebywania na urlopie macierzyńskim po porodzie. Zatem jest to przepis, którego nie da się ominąć.
Czy można pracować na macierzyńskim i pobierać zasiłek?
Wiele kobiet zastanawia się, czy nie utraci zasiłku macierzyńskiego, jeśli podejmie w trakcie trwania urlopu macierzyńskiego pracę zarobkową. Czy możliwe jest pobieranie zasiłku i jednocześnie wykonywanie pracy?
Według ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz z Kodeksu pracy, nie wynika, że praca w trakcie urlopu macierzyńskiego jest zakazana. Co prawda ustawodawca nakłada pewne ograniczenia co do pracy na macierzyńskim, ale nie wykluczają one całkowicie możliwości pracy.
Kiedy dokładnie nie można pracować na macierzyńskim?
Nie można pracować na urlopie macierzyńskim w ramach istniejącego już stosunku pracy u pracodawcy, który udzielił urlopu macierzyńskiego. Zapis ten dotyczy okresu przed wykorzystaniem w pełnym wymiarze urlopu macierzyńskiego (a więc 20 tygodni od porodu w przypadku urodzenia jednego dziecka).
Zatem jeśli kobieta chce podjąć pracę u swojego pracodawcy, który udzielił jej urlopu, może to zrobić dopiero po urlopie macierzyńskim. Jednak możliwe jest wówczas przebywanie na urlopie rodzicielskim i otrzymywanie z tego tytułu świadczenia, ale i w tym wypadku są pewne ograniczenia: dopuszcza się pracę u swojego pracodawcy na niepełny wymiar czasu pracy, który nie przekracza ½ etatu. Niestety w tej sytuacji zasiłek macierzyński ulega obniżeniu. Kobieta zyskuje jednak możliwość wydłużenia urlopu rodzicielskiego proporcjonalnie do tego, jaki jest wymiar świadczonej pracy i przez ten okres przysługuje jej zasiłek, co oznacza, że otrzymywany jest pomniejszony zasiłek macierzyński każdego miesiąca, ale z drugiej strony czas jego pobierania jest dłuższy, więc kalkulacja wychodzi w dłuższej perspektywie korzystnie dla matki.
Wracając do urlopu macierzyńskiego i pracy u swojego pracodawcy, jest jeszcze jedna możliwość. Można z nim zawrzeć podczas urlopu macierzyńskiego nową umowę o pracę, ale wykonywane zadania muszą być inne od tych, które wynikają z dotychczasowych obowiązków. Wówczas możliwa jest jednocześnie praca u swojego pracodawcy i przebywanie na urlopie macierzyńskim.
Czy można pracować na macierzyńskim u innego pracodawcy?
Jeśli zamierzamy pracować podczas urlopu macierzyńskiego u innego pracodawcy, powyższe ograniczenia nas nie dotyczą. Możemy zawrzeć umowę o pracę z nowym pracodawcą w dowolnym momencie, co nie będzie wpływać na zmniejszenie wysokości pobieranego zasiłku macierzyńskiego. Można także zawierać umowy cywilnoprawne – i możemy podejmować na ich podstawie zatrudnienie zarówno na urlopie macierzyńskim, jak i rodzicielskim, a taka forma zatrudnienia również nie będzie wpływać na pomniejszenie wysokości otrzymywanego zasiłku macierzyńskiego.
Co ważne, w przypadku zatrudnienia u pracodawcy, który nie jest podmiotem udzielającym nam urlopu macierzyńskiego (a więc jeśli zatrudnienie jest u innego pracodawcy), nie obowiązują nas ograniczenia co do wymiaru czasu pracy. Co więcej, na pracodawcy, który zatrudnia na podstawie umowy cywilnoprawnej pracownicę korzystającą z urlopu macierzyńskiego, nie ciąży obowiązek odprowadzania składek z umowy, co reguluje artykuł 9 ustęp 1c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. W efekcie wynagrodzenie brutto np. z umowy zlecenia, pomniejszane jest tylko o podatek oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne, więc pracownica otrzyma większe wynagrodzenie netto wynikające z umowy cywilnoprawnej, a także zasiłek macierzyński w pełnym wymiarze.
Ustawodawca umożliwia również podejmowanie przez kobietę na urlopie macierzyńskim działalności gospodarczej.
Czy można pracować na urlopie macierzyńskim? Podsumowanie
Podsumowując, jak najbardziej można pracować na urlopie macierzyńskim, ale są pewne ograniczenia, które dotyczą sytuacji zatrudnienia u dotychczasowego pracodawcy, który udzielił urlopu macierzyńskiego.
- Nie można pracować na urlopie macierzyńskim u własnego pracodawcy w ramach dotychczasowej umowy, dopóki nie zostanie wykorzystane 14 tygodni urlopu macierzyńskiego (a pozostałe 6 tygodni przejdzie na ojca dziecka w postaci urlopu tacierzyńskiego). Jeżeli kobieta chce powrócić do pracy na dotychczasowe stanowisko po tym okresie, musi liczyć się z obniżeniem wypłacanego zasiłku adekwatnie do wymiaru czasu pracy, ale z drugiej strony wypłacanie zasiłku wówczas się wydłuża proporcjonalnie do czasu pracy. Przy czym dopuszcza się pracę maksymalnie na ½ etatu do końca urlopu rodzicielskiego.
- Można pracować na urlopie macierzyńskim i rodzicielskim bez ryzyka utraty zasiłku macierzyńskiego, ale tylko w sytuacji, gdy praca ma być wykonywana u innego pracodawcy (niż ten, który udzielił urlopu macierzyńskiego). Matka może podjąć pracę nawet na cały etat w dowolnym momencie i na podstawie dowolnej umowy – zarówno o pracę, jak i cywilnoprawnej (umowa o dzieło/zlecenie) lub podjąć własną działalność gospodarczą – i nie wiąże się to z ryzykiem utraty świadczenia (zasiłek jest wypłacany w pełnym wymiarze).
Należy jednak pamiętać, że urlop macierzyński ma charakter obligatoryjny i jego podstawowym celem jest zapewnienie matce dziecka odpowiednich warunków do tego, aby mogła ona pełnić opiekę nad dzieckiem. Celem jest także ochrona zdrowia matki po porodzie i umożliwienie jest regeneracji.
Podstawa prawna
- Art. 1821a § 5 oraz § 6 w związku z art. 1821 § 5 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy
- Art. 11 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy.
- Art. 29 ust. 7 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.
